دود نبود برنامه مشترک در چشم منابع طبیعی

ابرچالش بزرگ دنیا و کشورمان در آینده موضوع آب است و اکنون نیز به صورت بحران‌هایی در برخی مراکز کشور خود را نشان داده ، همچنین در تمامی مناطق کشور ما امکان وقوع سیل وجود دارد و فقط چهار درصد کشور سیل‌خیزی ناچیزی دارد. بنابراین سیل پدیده اصلی در ایران به حساب می‌آید که آنرا در زمره کشورهای سیل‌خیز دنیا قرار داده است. در نتیجه انجام پروژه‌های آبخوان و آبخیزداری برای نفوذ بیشتر آب به خاک بیش از پیش احساس می‌شود که می توان به انجام این پروژه ها توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اشاره کرد.

با آبخوان و آبخیزداری چه میزان از سیل جلوگیری می شود؟

در کشور سالانه ۴۱۳ میلیارد متر مکعب بارش وجود دارد که فقط ۱۲۰ میلیارد مکعب آن بهره‌برداری می‌شود که آنهم تا حدودی با اقدامات مختلف سیلاب مهار شده، در این راستا امسال ۴۵۰ پروژه آبخیزداری و ۲۸۰ پروژه آبخوانداری و پخش سیلاب در ۶ ماهه نخست امسال افتتاح شده است. همچنین ۱۴ میلیون هکتار از اراضی کشور برای آبخیزداری مورد مطالعه قرار گرفته که با تامین منابع لازم فعالیت در این زمینه‌ها آغاز می‌شود.

سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری با انجام این پروژه ها توانست تا حدودی به نیاز مردم و کشور برای کنترل سیلاب و کم‌آبی‌ها پاسخ دهد. همچنین با انجام پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری به طور متوسط ۷۰ درصد خسارت سیل کاهش می‌یابد و در برخی موارد امکان کاهش صددرصدی سیل نیز وجود دارد.

تامین منابع این پروژه‌ها بنابر تاکید مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری از محل صندوق توسعه ملی است و امسال ۱۵۰ میلیون یورو از محل این صندوق برای انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری اختصاص یافته که پیش‌بینی می شود وسعتی معادل یک میلیون و ۳۷۰ هزار هکتار از اراضی کشور را در برگیرد.

نیاز به برنامه مشترک در حوزه های مشترک داریم

حال جای سوال دارد که با انجام تمامی این پروژه‌ها به دلیل نبود انسجام بین بخشی میان وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی داستان تخریب آبخوان‌های کشور و برداشت بی رویه آب از آنها دوباره تکرار می‌شود یا خیر؟

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها ، مراتع و آبخیزداری روز چهاشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا در این خصوص گفت: بزرگترین ضعف پروژه‌ها عدم انسجام بین بخشی است که در صورت رفع شدن می‌توانیم بیش از پیش از منابع طبیعی خود محافظت کنیم.

هوشنگ جزی اظهار داشت: اقدامات آبخیزداری اقدامات چند وجهی است و پروژه‌های سازمان جنگل‌ها به نفوذ آب و کاهش تبخیر می‌انجامد همچنین در برخی موارد بحرانی سازمان ورود می‌کند و در بالادست دشت‌ها آبخیزداری انجام می‌دهد.

وی با بیان اینکه وزارت نیرو مسئول حفظ آبخوان‌ها است، ادامه داد: مجوز میزان برداشت از چاه از سوی این وزارتخانه صادر می‌شود. بنابراین برداشت، مصرف و مدیریت توزیع آب با دو دستگاه وزارت نیرو و بخش باغبانی و کشاورزی جهاد کشاورزی است و اقداماتی مانند بخش سیلاب، احداث حوضچه‌های تغذیه مصنوعی و در مناطق کوهستانی، مدیریت سیلاب برای افزایش نفوذ و تغذیه آبخوان توسط معاونت آبخیزداری سازمان جنگل‌ها انجام می‌شود.

این مقام مسئول در سازمان جنگل‌ها با اشاره به پروژه‌های آبخیز و آبخوانداری، توضیح داد: سازمان جنگل‌ها این پروژه‌ها را انجام می‌دهد اما به دلیل نبود برنامه مشترک و با صدور مجوز برداشت بی رویه آب از آبخوان‌ها دوباره با نابودی خاک، آبخوان و سایر شاخصه‌های منابع طبیعی رو به رو می شویم.

وی اظهار داشت: سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری می تواند به احیای آبخوان‌ها کمک کند اما نبود انسجام بین دستگاهی برای تهیه یک برنامه مشترک بزرگترین مشکل کشور است که پروژه‌ها را ناتمام و بدون تاثیر می‌کند. هر دستگاه به دنبال گرفتن بودجه برای انجام پروژه‌های خود بدون نگاه ملی است و در نهایت مشخص نیست که مجموعه برآیند اقدامات حوزه آبخیز را حفظ می کند یا خیر؟

جزی با اشاره به راهکار این موضوع عنوان کرد: آمایش سرزمینی باید حوزه ای و نه به صورت استانی انجام شود به این معنا که یک حوزه آبخیز آمایش شود که ممکن است دو استان را نیز در بر گیرد. همچنین بررسی‌ها نشان دهد که از بالا دست حوزه تا پایین دست تولید آب، خاک و گیاه چگونه است در نتیجه چنین مطالعاتی اقدامات به حفظ این شاخصه‌ها کمک کند.

این مقام مسئول در سازمان جنگل‌ها ادامه داد: احتیاج به یک برنامه مشترک براساس مطالعه مشترک برای حوزه های ترکیبی دستگاه‌ها وجود دارد. اکنون تعداد موافقتنامه با بودجه پروژه دستگاه‌ها زیاد است اما اهداف آنها با یکدیگر مشترک نیست و تنها بودجه تلفیق می‌شود.

مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه باید یک تلفیق برنامه بین دستگاه‌ها انجام شود، تاکید کرد: زمانی که سازمان‌های مختلف بودجه های متفاوت می خواهند، یک بودجه کلی اعلام می شود در حالی که باید برنامه‌ها در نظر گرفته شود تا در یک حوزه مشترک به برنامه پایداری برسیم اما هیچ نهادی به این موضوع توجه نمی‌کند.

به گفته جزی اگر برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها کنترل شود با نابودی آنها و در نهایت فرونشست مواجه نمی‌شویم. همچنین احیای آبخوان‌ها کار بسیار دشوار و غیر ممکنی است بنابراین باید دستگاه های متولی از آنها محافظت کرده و برداشت از آنها راکنترل کنند.