ایران سومین کشور دارای منابع کارستی است

فرانک بیات روز سه شنبه در مراسم روز غارهای پاک در سازمان حفاظت محیط زیست افزود: آب یکی از ارزشمندترین کالاها در منابع طبیعی است، ۷۰ درصد سطح کره زمین را آب در برگرفته که فقط دو درصد آن شیرین و قابل شرب است، تاکنون در تمام دنیا از آب‌های آبرفتی استفاده می‌شد اما دیگر منابع آبرفتی جوابگوی نیاز نیست؛ از این رو دنیا به منابع آب‌های کارستی روی آورد.

کارست پدیده‌ای در پوسته زمین است که آثار آن به اشکال مختلف از قبیل حفره ‌و غار، در سطح و زیر سطح دیده می‌شود؛ علت ایجاد کارست به شکستگی‌ها و قابلیت انحلال توده ‌سنگ مربوط می‌شود که در نتیجه آن یک سیستم آب زیرزمینی می‌تواند شکل بگیرد.

وی اظهار داشت: به طور کلی بیشترین پوشش کره زمین را سنگ‌های آهکی تشکیل می‌دهند و نیاز آبی ۲۵ درصد جمعیت دنیا و ۵۰ درصد کشورهای اروپایی از منابع کارستی تامین می‌شود، ایران نیز از لحاظ دارا بودن این منابع بسیار غنی است.

این کارشناس با اشاره به اینکه یکی از عوامل ایجاد کارست فعالیت‌های تکتونیکی زمین است، گفت: بیشترین منابع کارستی ایران در دوره اول زمین شناسی شکل گرفته اند و غارها قابل لمس‌ترین کارست ها هستند که با حفاظت از آن‌ها می‌توانیم تا حد زیادی از چالش کم آبی عبور کنیم.

بیات ادامه داد: کارست‌ها منابع آبی بسیار مهمی هستند که در ایران هنوز این منابع به طور کامل شناخته نشده‌اند و جزو کشورهایی هستیم که از این منابع زیاد استفاده نمی‌کنیم که با توجه به شرایط منایع آبی کشور، می‌توان با برنامه‌ریزی اصولی از این منابع به درستی استفاده کرد. بر این اساس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور چند سالی است کار مطالعه بر روی منابع کارستی را آغاز کرده است.

وی با بیان اینکه کارست‌ها به عنوان منبع مهم آبی از اهمیت زیادی برخوردار هستند، به عوامل آلاینده آن‌ها اشاره کرد و گفت: آلاینده‌ها و مسائل زیست محیطی غارها جزو دغدغه‌های ما است، در واقع منابع آبی کارستی یک منبع تغذیه دارند که همواره در معرض آلودگی قرار دارند که نوع آلودگی آن به نوع استفاده از منابع کشاورزی، صنعتی، جنگل، شهری و نوع سنگ‌هایی که کارست را تشکیل می‌دهند بستگی دارد.

کارشناس زمین شناسی اقتصادی افزود: منابع کارستی نسبت به منابع آبرفتی به آلودگی حساس‌تر هستند چون سنگ‌های آهکی دارای درز و شکاف‌های زیادی است و آلودگی در آن‌ها جای می‌گیرد، همچنین نفوذپذیری این سنگ‌ها زیاد است، بنابراین آلودگی ها را جذب می‌کند.

وی اظهار داشت: عامل دیگر، لایه‌های خاکی است که در سطح مناطق کارستی قرار گرفته‌اند. در واقع خاک مانند صافی عمل می‌کند اما اگر آلوده شود همان آلودگی را به منابع کارستی منتقل می‌کند.

بیات در ادامه به سرعت آب‌های کارستی نسبت به آبرفتی اشاره کرد و گفت: مساله بعدی مکانیسم پخش سریع آب‌های کارستی است، سرعت آب در سفره‌های کارستی بسیار بیشتر از سفره‌های آبرفتی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرعت آب در کارستی ۶۱ متر بر ثانیه است، از این رو موجب انتقال و انتشار سریع آلودگی می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه مهمترین منابعی که موجب آلودگی منابع کارستی می‌شود فعالیت‌های انسانی در قالب تولید فاضلاب، زباله، اکتشاف و استخراج معادن، عبور دام و ترانزیت سوخت است، افزود: عبور دام باعث می‌شود تا آلودگی فضولات آن‌ها با اولین بارش وارد خاک و منابع آبی شود، همچنین ترانزیت سوخت هم اگر کامیون حامل سوخت تصادف کند و یا نشتی رخ دهد، زمینه آلوده کردن را فراهم می‌کند. اکتشاف و استخراج معادن نیز با زه آب‌ها همراه است که با عبور از منافذ خاک به منابع آبی کارستی می‌رسند و آن‌ها را آلوده می‌کنند.

بیات تصریح کرد: آلودگی‌هایی که به منابع کارستی می‌رسند در نهایت به خودمان بر می‌گردد، بنابراین با توجه به مشکلات منابع آبی در کشور بهتر است تلاش کنیم تا برنامه‌ریزی‌های علمی و اصولی به بهترین نحو صورت گیرد تا از این منابع حفاظت و از آن‌ها استفاده کنیم.

دوم مهرماه روز غارهای پاک نامگذاری شده است.