رفتن کودکان به مدرسه، فوایدش چیست؟

پس باید با تکیه بر ابزارهای کارآمد و نیروهای مجرب و آگاه نسلی را تربیت کند که قدرت تطابق و سازگاری را برای زندگانی در سال‌های حضور در صحنه اجتماعی داشته باشند و این میسر نخواهد شد مگر با تدبیر و برنامه‌ریزی‌ اصولی. در این راستا تعامل و ارتباط آموزش و پرورش با سایر نهادها و سازمان‌های رسمی و غیررسمی می‌تواند سرعت حصول به انتظارها را تسریع کند.

در حقیقت یکی از وظایف این نهاد شناخت ظرفیت‌های موجود در زمینه‌های مختلف و استفاده بهینه از آنهاست. جنبش نرم‌افزاری، دانش فناوری و تکنولوژی آموزشی و نیروهای متخصص و با تجربه نمونه‌هایی از این ظرفیت‌هاست.

در حقیقت آموزش و پرورش به مثابه درختی تنومند است که برای تغذیه و باروری میوه‌هایش نیازمند استفاده از منابعی است که با هماهنگی و مساعدت موجبات رشد آن را فراهم می‌آورند.

از سوی دیگر عناوینی چون خلاقیت، نقادی و نقدپذیری، بارش فکر، پژوهش محوری، مهارت‌های زندگی، تغذیه و بهداشت فردی و جمعی و مدرسه شاد زمانی در مدارس عملیاتی خواهند شد که تمامی عناصر این مجموعه به باور لازم برسند و تحول در برنامه‌های سنتی و یکنواخت آموزش و پرورش به عنوان یک اصل محسوب شود و مورد پذیرش قرار گیرد.

در عصر حاضر شادی و نشاط در فضاهای آموزشی کمرنگ است و دانش‌آموزان به واسطه یکنواختی برنامه‌ها و مشکلاتی چون سوءتغذیه، روابط انسانی نامناسب، فضاهای آموزشی غیراستاندارد، حجم تکلیف زیاد، امتحانات و ارزشیابی‌های اضطراب زا و بسیاری دیگر از دلایل نسبت به حضور در مدارس چندان رغبتی ندارند.

خوشبختانه، با نگاه رویکردی و فرآیندمداری نسبت به آموزش و پرورش و آسیب‌شناسی‌هایی که صورت گرفته است، نسبت به این مهم یعنی ایجاد فضاهای بانشاط و شاداب تحت عنوان «مدرسه شاد» گام‌هایی برداشته شده است.

از جمله ارکان تاثیر گذار در مدارس مدیرانی هستند که با توجه به مسئولیت خطیرشان به عنوان رهبران آموزشی نقش برنامه‌ریزی سازماندهی، کنترل و هدایت مدارس را بر عهده داشته و با نگاهی علمی نسبت به فرآیند تربیت در دانش‌آموزان هدایتگری می‌کنند.

از وظایف مهم مدیران در مدارس توجه به روابط انسانی میان خود و سایر عناصر است و پر واضح است که موفقیت یک مدیرعلاوه بر ارتقاء سطح دانش و تخصص حرفه‌اش در گروه، توجه خاص به روابط انسانی است.

تحلیلگران مسائل آموزشی اعتقاد دارند مهمترین عامل در ایجاد نشاط و شادابی در مدارس توجه به ابعاد عاطفی و اجتماعی است هرچقدر برنامه‌ها در جهت ارضای نیازهای عاطفی و روانی دانش‌آموزان تدوین شود، بروز شادی در دانش‌آموزان پر رنگ‌تر خواهد بود.

ابراز همدردی، توجه به سلایق دانش‌آموزان، توجه به تفاوت‌های فردی، استفاده از جملات محبت‌آمیز، توجه به شخصیت دانش‌آموزان و پرهیز از تنبیه بدنی، اجتناب از مقایسه فردی و تشویق مناسب و بسیاری از شاخصه‌های دیگر به عنوان فاکتورهای تعیین‌کننده شادی در مدارس هستند.

مدیران مدارس موظف‌اند علاوه بر توجه به جنبه‌های رفتاری و آموزشی در مدارس، با نگاهی جدی‌تر نسبت به عناوین فوق بستر مناسب را برای ایجاد زمینه‌های رشد و خلاقیت در کودکان پدید آورند. علاوه بر این آنها باید در تعاملاتشان با معلمان، مربیان، اولیای دانش‌آموزان و سایر عناصر با توجه به تأثیر شگرف حسن خلق و حسن معاشرت عمل کنند و صد البته که ارتباط عوامل در تعامل با مدیران مدارس نیز باید چنین باشد.

به طور کلی مدیران در هدایت مجموعه خود تابع دو سبک قانون‌مداری و یا رفتارمداری هستند که هر یک ویژگی‌های مربوط به خود را دارند، مدیران قانون‌مدار معمولاً به ضوابط و دستورالعمل‌ها بیشتر توجه دارند و ارتباطشان با دیگران در سایه اصول رسمی حاکم بر آن مجموعه است.

از طرف دیگر به مشکلات زیرمجموعه در قالب قوانین و دستورالعمل‌ها می‌نگرند. در مقابل مدیران رفتارمدار قرار دارند که نسبت به قوانین تعصب کمتری دارند و به شکل اقتضایی و با تکیه بر تعاملات غیررسمی با عوامل برخورد می‌کنند. در این نوع مدیریت معمولاً زیرمجموعه رضایت بیشتری از فضای موجود دارد و با انگیزه و علاقه بیشتر فعالیت می‌کنند.

از نظر هرسی و «بلانچارد» نیز انتخاب سبک مدیریتی وابسته به بلوغ افراد است. فرد بالغ کسی است که هدف‌دار، برانگیخته، توانمند، با تجربه، متعادل و بدور از تعصبات خاص عمل کند.

در فضاهایی که بلوغ افراد بسیار کم باشد، سبک قانون‌مداری و کارمداری زیاد و رابطه‌مداری کم انتخاب می‌شود.

به نظر می‌رسد در بعضی از مدارس که مدیر و معلمان با یکدیگر روابط صمیمانه‌ای دارند، شایستگی شغلی و حس اطمینان در آنها بیشتر است.

در مقابل در مدرسه‌ای که شاهد کشمکش‌ها و درگیری میان عوامل هستیم، تأثیرات آن در حالت چهره، طرز مکالمه و تدریس معلمان نیز مشهود خواهد بود. بعضی از مدارس پر سر و صدا و پرهیاهو هستند و اغلب معلمان و یا مدیر و ناظم فریاد می‌زنند و در بعضی دیگر از مدارس مدیر بر اختیار و مقام خود تأکید می‌کند و اغلب به اعمال قواعد و مقررات و تصحیح اشتباهات دیگران می‌پردازد.

بی‌تردید هر یک از حالات فوق بیانگر نوع نگرش و سیاست مدیر در اداره مدرسه است.

در این راستا بهترین شیوه در برقراری روابط انسانی مناسب توجه به ایجاد جو باز است. در این جو معلمان از روحیه بالایی برخوردارند و بدون پرخاشگری و درگیری به خوبی با هم کار می‌کنند، دانش‌آموزان در آرامش تحصیل می‌کنند و به نیازهای آنها توجه می‌شود. خط‌مشی‌های مدیریت انجام وظایف و امور را تسهیل می‌کند و افراد مزاحمتی برای هم ندارند.

معلمان از روابط دوستانه‌ای که با هم دارند لذت می‌برند و به بالندگی روحی و روانی دانش‌آموزان توجه دارند. آنها کاملاً برانگیخته می‌شوند و رضایت شغلی‌شان بالاست. ضمن آنکه مدیر سخت کار می‌کند، در رابطه با دیگران از ملاحظات انسانی بالایی برخوردار است.

روش مدیریتی او انعطاف‌پذیر و قابل تغییر و غیرشخصی است. مدیر بر کار زیاد تأکید نمی‌کند و معلمان را تحت کنترل شدید قرار نمی‌دهد.

در ارتباط با دانش‌آموزان و اولیا نیز بسیار منعطف و حسن خلق او موجب توفیقش در امور می‌شود.

در نهایت یادآوری می‌شود مدیران مدارس علاوه بر اینکه دانش و اطلاعات خود را افزایش می‌دهند و به روز می‌کنند و با تخصص متناسب با هدف‌های نظام تعلیم و تربیت فعالیت می‌کنند، باید به تحکیم روابط انسانی در فضای آموزشی خود نیز مبادرت ورزند. به همین منظور تعدادی از عوامل مهم در ایجاد و تحکیم روابط انسانی در مدارس به اختصار بیان می‌شود:

1ـ برقراری جو اعتماد و اطمینان در میان معلمان و دانش‌آموزان

2ـ ترویج فرهنگ دوستی و محبت با تکیه بر ارزش‌های والای دین مبین اسلام

3ـ ایجاد فضای لازم برای آزادی بیان، ابراز عقاید، نقطه دیدگا ه ها و پیشنهادها

4ـ ایجاد حس همبستگی میان مدیر و سایر عناصر

5ـ مشارکت دادن افراد در تصمیم‌گیری‌ها

6ـ اغماض از بعضی از خطاها

7ـ رعایت عدالت در تشویق و تنبیه

8ـ رعایت ادب و ابراز حسن خلق

9ـ رعایت سخن گفتن و توجه به بار روانی کلمات و جملات

10ـ توجه به سخنان مخاطب

11ـ تلاش در جهت رفع نیازها و گرفتاری‌های افراد

12ـ استفاده از امکانات مشروع به نفع افراد و در جهت نیل به هدف‌های سازمانی

13ـ برقراری روابط غیررسمی و صمیمی بر مبنای نقاط مشترک

14ـ شناساندن خصیصه‌های اخلاقی و رفتارهای فرد به دیگران

15ـ کاربرد به جا و به موقع قدرت و اختیار و دوری از افراط و تفریط در کاربرد آنها

امید است با تکیه بر ارزش‌های والا و کریمانه دین مقدس اسلام و توجه به حسن خلق و برقراری روابط انسانی مناسب با زیر مجموعه، شاهد مدارسی شاد، با طراوت و سرزنده باشیم.