چرا 40 درصد ویتنامی‌ها یک نام‌خانوادگی دارند؟

ماجرا وقتی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم نام خانوادگی بیش از ۹۰ درصد جمعیت ویتنام را تنها چهارده اسم تشکیل می‌دهد.

در بسیاری از کشور‌ها نام خانوادگی معرف حرفه موروثی، روستای پدری یا محل آبا و اجدادی شهروندان است. با این حال در زبان ویتنامی نام خانوادگی «وین» جز اینکه معلوم کند شما ویتنامی هستید معنی بیشتری دربر ندارد.

نام خانوادگی در کل یکی از مشخصه‌های جدید انسان عصر مدرن است که به خصوص در سه سده اخیر در جهان رایج شده است. با این حال در برخی مناطق این اعلام هویتی چندان مهم نیست و ویتنام یکی از این مناطق است. علیرغم اینکه قدمت داشتن نام خانوادگی در این کشور از بسیاری دیگر از کشور‌های جهان بیشتر است.

در واقع سابقه نام خانوادگی در ویتنام به ۱۱۱ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد زمانی که دودمان «هان» در چین به قدرت رسید و برای بیش از هزار سال ویتنام را در تسلط خود داشت. باید دانست حتی اسم ویتنام هم از چینی می‌آید. «ویت» کلمه‌ای با ریشه چینی است که برای توصیف مردمان ساکن در جنوب شرق ایالت «یونان» چین به کار می‌رفته است.

علیرغم اینکه در جهان باستان و در نظام‌های عموما پدرسالار آن غالب افراد به اسم کوچک همراه با اسم پدر خوانده می‌شدند، چین در حکمرانی مستعمراتش از روشی دیگر برای نامگذاری افراد استفاده می‌کرد.

استفان اوهارو، رئیس دپارتمان زبان‌های هندی‌آرامی دانشگاه هاوایی، در این‌باره می‌گوید: «چینی‌ها در امپراطوری مستعمراتی‌شان معمولا نام‌های خانوادگی را برای افراد برمی‌گزیدند تا بتوانند نظام خراج‌گذاری را مدیریت کنند. آن‌ها در هر قلمرو تحت حکومت‌شان از تعداد محدودی نام خانوادگی استفاده می‌کردند.»

در حقیقت برای حاکمان چینی این روشی بود تا بتوانند نواحی را از هم تفکیک کنند و بفهمند مردمان کدام بخش مالیات خود را پرداخت کرده‌اند. چرا که وقتی در دهکده‌های متفاوت ده‌ها نفر با نام «برادر دونگ» یا «عمو دونگ» خوانده می‌شدند، شناسایی نواحی و حساب‌کشی دقیق از مناطق بسیار دشوار بود.

بائو دای، آخرین امپراتور سلسلهٔ وین در ویتنام و آخرین پادشاه این کشور

بخش بزرگی از این نام‌های خانوادگی که توسط چینی‌ها به ساکنان داده می‌شد، ریشه چینی داشتند. در بسیاری موارد این نام‌های خانوادگی اسم حاکمان چینی همان مناطق بود که به مردم تحت قلمرو ناحیه اطلاق می‌شد.

نام خانوادگی «وین» نیز از ریشه چینی «روان» می‌آید که احتمال می‌رود برگرفته از نام باستانی ایالتی به همین نام در چین باشد.

اما چرا از میان این همه نام‌هایی که در طی اعصار از سوی حاکمان چینی به ساکنان محلی ویتنام داده شد، نام «وین» چنین رواج گسترده‌ای یافته است؟

دکتر اوهارو دراینباره می‌گوید: «سنت نشان دادن وفاداری به حاکم از طریق نام خانوادگی احتمالا ریشه وجود تعداد زیادی نام خانوادگی با عنوان "وین" است.» و حدس بزنید نام آخرین خاندانی که بر ویتنام واحد حکومت کرد چه بود؟ بله، خاندان «وین» که از سال‌های ۱۸۰۲ تا ۱۹۴۵ بر این کشور حکمرانی می‌کرد.

سنت نامگذاری از روی وفاداری به حاکم در دیگر کشور‌های آسیای شرقی نیز وجود دارد.

برای مثال علت وجود تعداد زیادی نام‌خانوادگی «پارک» در کره جنوبی، نام پادشاه «پارک هیوک گئسو» بنیانگذار امپراطوری شیلا است که دودمانش قریب هزار سال بر شبه‌جزیره کره حکومت داشتند.