گریه‌ای که سبک زندگی را تغییر می‌دهد/ مقدمات عزاداری برای امام حسین(ع)

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: با فرا رسیدن ایام محرم و برپایی مجالس عزاداری سید و سالار شهیدان(ع)، یکی از مهمترین مسائل، تلاش برای همراهی توامان شور و شعور در منابر و مجالس است تا افراد با حضور در مجلس ذکر مصیبت اهل بیت(ع)، دستاوردهای معنوی و منشا اثر در زندگی را کسب کنند.

با توجه به اهمیت این مساله با حجت الاسلام «جواد ایروانی»، استاد حوزه و دانشگاه گفت وگویی داشته ایم که در ادامه حاصل آن را می خوانید:

گریه برای امام حسین(ع) و حتی تظاهر به گریستن برای سید و سالار شهیدان(ع) از چه منظر مورد توصیه روایات و بزرگان است، مگر اسلام ما را از غمگساری نهی نکرده است پس چه سِری در این گریه نهفته است که تا این حد نسبت به آن تاکید می شود؟

قبل از پاسخ، مقدمه ای را با استناد به کلام ائمه(ع) مطرح می کنم، در روایتی منتسب به پیامبر اکرم(ص) که در کتاب «عدة الداعی» نقل شده، آمده است خداوند در قلب بنده ای که محبوب‌اش باشد یک حالت حزن را قرار می‌دهد، یعنی فردی که محبوب خداست به طور طبیعی و عادی، تقریبا حالت حزن و اندوه را تَه قلب دارد، چون نگران است، نگران برای آینده بلند مدت خویش، چرا که آینده را بلند مدت و زندگی را طولانی می بیند در نتیجه این حزن و اندوه ناشی از نگرانی در قلبش نسبت به آینده وجود دارد.

اساسا می بینیم که در این فرمایش پیامبر(ص) رویکردی که نسبت به انسان از سوی نظام الهی وجود دارد به این صورت معرفی می شود که آدمی ضمن اینکه زندگی‌اش را با آرامش پیش می برد و حتی ممکن است با شادی و سرور هم همراه کند، در عمق وجودش باید نگرانی داشته باشد که مبادا خطاهایی او را دچار غفلت کند که بعد از آن غفلت سرانجامی برایش رقم بزند و بعد که چشم هایش را باز می کند، می بیند عمری طولانی بدون دستاورد داشته است.

نتیجه اینکه اگر انسان در اثر عواملی این حالت حزن را در وجودش ظاهر کند، می تواند آثار مثبتی داشته باشد به خلاف ماهیت غم و حزن که اساسا در فرهنگ ما ماهیتی ناپسند است چرا که با افسردگی و دلمردگی و مسایل روحی و روانی پیوند می خورد، در حالی که بحث آن است که حزنی که اینجا در عزاداری حضرت اباعبدالله(ع) مطرح می شود، ماهیت منفی و ناپسند ندارد، چون تولید اثر می کند.

در روایت قبل که از رسول خدا(ص) مطرح شد، تاکید بر این بود که مسلمان به راحتی در دریای زندگی غرق نشده و با حساب و کتاب پیش می رود و همین مساله و حزن ناشی از عاقبت اندیشی باعث می شود که او روی حرف ها و تصمیم هایی که در زندگی می گیرد، دقیق تر عمل کند.

پس حزنی که در نظام هستی نسبت به مساله عاشورا وجود دارد کاملا متفاوت است، ما حزن و گریستن جز عاشورا و برای امام حسین(ع) را نمی پسندیم.

چه عاملی این گریستن بر مصائب سیدالشهداء(ع) را تجلی بخشیده و آثارش را مثبت می‌کند؟

بسیار پیش آمده که ممکن است در مجالس عزاداری و ذکر مصائب حضرت اباعبدالله(ع) باشیم اما عامل اصلی غمگساری مان، مشکلات شخصی یا مشکلات خانوادگی و اجتماعی باشد، بر چنین گریستنی آثاری مترتب نیست.

منظور ما از گریه برای حضرت(ع) آن است که عزادار حسینی بگرید به خاطر آن آزار و زیانی که دشمنان به امام(ع) وارد کردند. این اشک است که اثر دارد. اما راز تاثیرگذاری سوگواری برای سیدالشهدا(ع) در زندگی ابعاد مختلفی دارد. در واقع خود این غمگساری برای امام حسین(ع)، تاثیر منفی زدایی از عملکرد منفی انسان دارد، عملکردی که بعضا ممکن است روی اطرافیان نیز تاثیرگذار باشد.

یکی از دلایلی که خداوند این غمگساری را مورد توجه و تاکید قرار داده و حتی آن قدر به آن بها می دهد و می گوید که اگر حتی هفته ای یک روز، این غمگساری را داشته باشید باز هم آن آثار مثبت را به شما می‌دهیم، آن است که امام معصوم، برای انسان از خداوند طلب آثارزدایی گناهان را می کند و چون دعای امام به طور ۱۰۰ درصد مستجاب می‌شود، این منفی زدایی و به تعبیری از بین رفتن آثار گناهان در شخصیت انسان تحقق می یابد. پس تجلی و اثرگذاری این گریستن، تغییری است که در شخصیت افراد در نتیجه از بین رفتن آثار گناهان حاصل می شود.

البته در این میان، مساله دیگری هم وجود دارد، افرادی که زیاد اهل غم و گریه هستند حسابشان با عزاداران حسینی جدا است. عامل گریه برای امام حسین(ع)، حقیقت مطلق در نظام هستی است یعنی مصیبتی بزرگ که بر امام معصوم روا شده و آن مصیبت ما را عزادار می‌کند.

آیا گریستن بر سیدالشهدا(ع) مقدمه‌چینی می‌خواهد، به بیان دیگر آمادگی قبلی نیاز دارد؟

در موارد متعدد تصریح شده بدون آمادگی قبلی نمی توان از مجالس عزای حسینی بهره برد، به تعبیر دیگر اگر با رفتارهای منفی در جلسه عزا وارد شویم و بنای ترک آن را هم نداشته باشیم، این مجلس برای ما سودی ندارد.

می گوییم قلبی به درد می آید که با امام حسین(ع) ارتباط و پیوندی دارد، اگر قلبی به دلیل رفتارهای ناسالم پیوندش را با امام از دست بدهد در مجلس عزاداری اما حسین (ع) هرچه قدر هم حضور یابد به خاطر مصیبت حضرت(ع) اشک نمی ریزد.

ما معمولا برای ورود به حرم امامان معصوم(ع) به زائر توصیه می کنیم وقتی می خواهید وارد حرم شوید، از امام(ع) اجازه بگیرید، بعد زائر سوال می کند که از کجا بفهمم به من اجازه داده شده وارد شوم یا نه؟، در پاسخ باید گفت: نشانه اذن زیارت توسط امام معصوم(ع) آن است که وقتی پشت درب صحن می ایستید و شروع به تشرع و التماس می کنید، اگر قلبتان شکست و چشم آماده گریستن شد، بدانید که امام به شما اجازه داده است.

مکرر پیش آمده که زائر مراجعه کرده و گفته هر کاری کردم دلم نشکست اما تا مشکلات شخصی را به یاد آوردم، گریه کردم. این فریبی است که خود را میزبانش می کنیم. عملی است جز عزای حسینی. این اشک طبیعتا تولید اثر نمی کند. عزای واقعی مقدماتی نیاز دارد از جمله اینکه شخصیت فرد از سلامت نسبی برخوردار باشد.

شخصی که خود ذاکر اهل بیت(ع) بود، نقل می کرد شبی به سمت منزلم روانه بودم و دیدم فردی که همه او را می شناختند در حالی که مست بود به من گفت بیا و برایم روضه بخوان، من هرچه تلاش کردم نشد او را رد کنم و زیربار نمی رفت، مرا به اتاقکی برد و من با خود گفتم بهانه می گیرم شاید مرا معاف کرد، گفتم منبر نباشد، نمی خوانم، آن مرد خودش چهار دست و پا نشست و گفت من منبر تو!

به هر حال ذاکر اهل بیت شروع به خواندن ذکر مصیبت امام حسین(ع) کرد و آن مرد گویی به عالم دیگری رفت. بعد از مدت ها که دوباره آن شخص را دیده بود، می گفت به کلی تغییر کرده بود. از آن مرد سوال کردم که چه شد؟ گفت: آن روز که برایم روضه می خواندی خودم را در جهنم می دیدم و یک آن به معنای واقعی کلمه توبه کردم. این چنین شرایطی هست که فرد شاید وضعیت مناسبی نداشته باشد اما واقعا دگرگون شود آن هم به دلیل تصمیمی که از اعماق وجودش می گیرد.

پایان پیام/248