روایت اهل قلم/ بهرامی از دلایل ماندگاری اش در «ایسنا» تا ضرورت ارتباط با روزنامه نگاران خارجی می گوید

شفقنا رسانه– شنیدن خاطرات اصحاب رسانه از زمان ورود شان به عرصه خبر رسانی علاوه بر بازتابی از چالش ها و مسائل آنان در زمان خود، می تواند تجربه‌ای وزین برای نسل جدید خبرنگاران باشد تا از زوایای دیگری به کار رسانه ای نگاه کنند و آن را به کار بگیرند. این تجربه علاوه بر بهره گیری خبرنگاران، می تواند […]

شفقنا رسانه– شنیدن خاطرات اصحاب رسانه از زمان ورود شان به عرصه خبر رسانی علاوه بر بازتابی از چالش ها و مسائل آنان در زمان خود، می تواند تجربه‌ای وزین برای نسل جدید خبرنگاران باشد تا از زوایای دیگری به کار رسانه ای نگاه کنند و آن را به کار بگیرند. این تجربه علاوه بر بهره گیری خبرنگاران، می تواند برای مدیران رسانه ای هم کاربرد داشته باشد تا با نگاهی به نقاط ضعف و قوت رسانه خود، در راستای اصلاح و انتشار مطالب اثر گذار قدم بردارند.

علیرضا بهرامی، مدیر کل اداره اخبار حوزه فرهنگی و هنری «ایسنا» در ابتدای صحبت های خود با شفقنا رسانه، با اشاره به دلایل ماندگارش در این رسانه می گوید: نحوه کار ما بخصوص قدیمی‌ترهای ایسنا خیلی وفادارانه بوده است. همان دورانی که در ایسنا خبرنگار یا دبیر سرویس بودم از روزنامه های مختلف به من پیشنهاد کار می شد و من در کمال تاسف عذرخواهی می کردم یا همان دوران از من برای سه برنامه تلویزیونی دعوت شد ولی چون زمان برنامه ها با زمان فعالیتم در ایسنا منطبق بود، کار در ایسنا را ترجیح دادم. این همزیستی وفادارانه باعث شده تا در عین حال که می گویم تصمیم نگرفتم کار در ایسنا را ادامه دهم یا خیر ولی همچنان نمی توانم از رسانه ام دل بکنم. چرا که ایسنا را عضو مهمی از خانواده ام می دانم و به شدت بر روی آن تعصب دارم.

این فعال رسانه ای ادامه می دهد: شاید علت تداوم ماندنم این باشد که مانند یک عاشق نمی توانم از آن دور باشم. شاید همان حسی که به پسر ۹ ساله ام دارم، ۲۰ سال است به ایسنا دارم. ایسنا رسانه ای بود که جلوی چشمان من رشد کرد و به بلوغ رسید. اگر روزی هم در ایسنا نباشم، این خبرگزاری همچنان برای من یکی از مهم ترین مکان های جغرافیای جهان است. چون مهم‌ترین سال ها و لحظه های زندگی ام را در آنجا سپری کردم. جایی که شما هر روز بیشترین زمانتان را در آنجا سپری می کنید، عملا خانه شما محسوب می شود و فرد طبیعتاً نسبت به خانه اش تعهد بیشتری دارد.

او در ادامه صحبت های خود به اهمیت کار رسانه ای و لزوم ارتباط با خبرنگاران جهان و رسانه های بین المللی اشاره می کند و می گوید: آقای ابوالفضل فاتح که یکی از خوش فکرترین نیروهای رسانه ای ۲۰ سال گذشته کشور بود (و من تاسف می خورم که در این ۱۰ سال اخیر، از حضور رسانه ای و خلاقانه ایشان تقریبا کم بهره شده ایم،) سال ها پیش می گفتند «اگر در این کشور همانقدر که به اهمیت یا ضرورت انرژی هسته ای فکر کردیم به اهمیت یا ضرورت انرژی رسانه ای هم فکر کرده بودیم، شرایط ما در معادلات قدرت جهانی خیلی متفاوت بود».

او انتقاد می کند: ما در این زمینه کوتاهی کردیم. بخشی از این کوتاهی ها از روی بی دانشی، ناآگاهی و جهل و بخشی هم عامدانه بود . منی که در حال حاضر اطلاعات و داده به روزنامه نگاران مطرح بین المللی منتقل می کنم، خبر ندارم سال بعد به خاطر همین کارم قرار است در کدام دادگاه کشور جوابگو باشم. کما اینکه سال ها در ایسنا کار می کردم و وارد هیچ سفارتخانه حتی برای گرفتن ویزا نشدم. وقتی می خواستم سفری به خارج داشته باشم، تمام تلاشم این بود تا راهی پیدا کنم که مجبور نشوم به کنسولگری سفارتخانه ها مراجعه کنم. به یاد دارم، در کیفر خواست آقای عباس عبدی آمده بود که فلان روز، گروهی از سفارت فلان کشور وارد انجمن صنفی روزنامه نگاران شدند و نیم ساعت بعد شما هم به آنجا رفتید. این جزو اتهام های آقای عباس عبدی بود.

این فعال رسانه ای ادامه می دهد: به خاطر این ترس در تمام این سال ها از حضور در کنسولگری ها پرهیز می کردم. اگرچه من به خیال خودم می گویم در حال انجام کار ملی به نفع کشورم هستم و کسی نباید به من نقد کند ولی بعید نیست که زمانی من هم بابت همین کار زندانی شوم. خب این مسئله به بخش عامدانه ماجرا برمی گردد.

بهرامی توضیح می دهد: تفکری در کشور ما همیشه از درهای باز رسانه ای (چه به درون و چه به بیرون) هراس داشته است. به عبارتی لطمه جلوگیری از درهای باز رسانه ای را کمتر از لطمه برقراری آن می دانسته است. این مسئله باعث شده ما در کنگره ای گیر کنیم و هر بار که فریاد می زنیم، فریادمان به سمت خودمان برگردد. به عقیده من قدرت رسانه ای کشور کوچکی مثل قطر از ما بیشتر است. چون آن ها یک شبکه الجزیره دارند و ما العالم، پرس تیوی، الکوثر، جام جم و… داریم ولی گویی اصلا رسانه ای نداریم.

این فعال رسانه ای با اشاره به سخنرانی اش در اجلاس روزنامه نگاران جهان و بازتاب گسترده آن در کشورهای دیگر می گوید: من در اجلاس روزنامه نگاران جهان در بین ۶۰ روزنامه نگار از ۵ قاره جهان علیه سیاست های ترامپ صحبت کردم. به نکاتی اشاره کردم که برایشان تازگی داشت و بازتاب گسترده ای پیدا کرد. روزنامه نگاران جهان به این فکر نکرده بودند، این رسانه های مستقل و لیبرال ایران هستند که تحت تاثیر سیاست های ترامپ نابود می شوند. با این حال بعد از برگشتنم روسای انجمن روزنامه نگاران لهستان، هندوستان و مالزی از من متن سخنانم را خواستند تا در کشورشان آن را بازتاب دهند. در کشور خودم انجمن صنفی روزنامه نگاران عملا وجود ندارد و من معتقدم معاونت مطبوعاتی هم وجود ندارد. چون اگر وجود داشت باید من را دعوت می کرد، تجربیاتم را می شنید و به دنبال این بود که چه باید کرد تا خبرنگارنمان بتوانند این روند را توسعه و ادامه دهند؟

بهرامی درباره نقش مدیریت یک رسانه توضیح می دهد: یکی از عوامل مهم درون سازمانی قطعا مدیر آن سازمان است که دارای سیاست و استراتژی می باشد و سرنوشت رسانه را بیش از هر چیزی استراتژی داخلی آن تعیین می کند. ما سه دوره تاریخی در مدیریت رسانه را در حدود دو دهه گذشته سپری کردیم و نحوه برخورد حاکمیت در هر سه دوره این مدیریت ها متفاوت بوده است. در دوره اول نحوه برخورد حاکمیت این بود که با فشار از بیرون، سعی در کنترل مدیران رسانه داشت و مصداق آن دادگاه های مطبوعاتی بود. در دوره دوم، حاکمیت تلاش می کرد با اعمال زور از طریق قوه اجرایی، مدیران رسانه را تحت تاثیر خود قرار دهد.

او ادامه می دهد: دردوره سوم، حاکمیت سیاست خود را عوض کرد و هزینه ها را کاهش داد و تصمیم گرفت رسانه ها را از درون کنترل کند ،به همین دلیل در حال حاضر این رویکرد در مدیران رسانه ای جریان دارد . چون حاکمیت این رویکرد را در روابط خارجی خود هم اعمال می کند و از طرفی دیگر، مدیرانی به کار گرفته که از درون کنترل می شوند. یعنی از سرچشمه کنترل می شوند و مثلا به آن ها اجازه انتشار مطلب داده نمی شود. به نوعی فراتر از محافظه کاری رفته اند.

این فعال رسانه ای با انتقاد از رویکرد مدیران رسانه ای بیان می کند: ما الان مدیران رسانه ای در کشور داریم که بخشی از حاکمیت هستند. به نظرم اینها مدیر رسانه نیستند و پرسنل حاکمیت هستند. در حالیکه یک مدیر رسانه موفق نباید پرسنل حاکمیت باشد. حاکمیت به نوعی رسانه ها را کنترل می کند، منظورم از حاکمیت مجموعه از قوای سه گانه و نهادهای امنیتی هستند. روزی ما می توانیم بگوییم مدیران رسانه ای پرسنل حاکمیت نیستند که در رسانه ها، حداقلی از شاخصه های رسانه ای تعیین کننده باشد یعنی شاخصه های علم ارتباطات در اولویت باشند.

بهرامی با اشاره به تطابق رسانه ها با نگاه حاکمیت می گوید: ما الان رسانه هایی داریم که باید خودشان را با تعریفی از منافع ملی تطبیق دهند. مثلا تعریفی که می گوید اگر پلیس عربستان در فرودگاه های عربستان با گل و گلاب به زائران ایرانی احترام می گذارد ،او می خواهد ذهن بسیار منفی ایرانی ها را نسبت به جنایات عربستانی ها در یمن تلطیف کند، پس کلا این را در رسانه ها یتان کار نکنید. من به عنوان یک فعال رسانه ای صد در صد با این نگاه ناقص و غیر قابل تمکین مخالفم. اما در حال حاضر همه رسانه های ما اجبارا خود را با این نگاه تطبیق داده اند .

او با انتقاد می گوید: بخشی از رسانه های ما پوشش رسانه ای دارند مثلا انگیزه های پولشویی و رانت خواری دارند، ولی یک پوشش رسانه ای ایجاد کردند و این مسائل از چالش های مهم این روزهای رسانه است.

بهرامی با اشاره به وضعیت رسانه های دیگر کشورها و تطبیق آن ها با فناوری های روز توضیح می دهد: اگر نگاهی به خبرگزاری های داخل کشور بیاندازیم، می بینیم که از ابتدا تا الان انواع و اقسام وضعیت های تحمیلی را تحمل کرده اند، اما در تلاش بوده اند تا در بخشی از زمینه ها خود را منطبق و در بخشی دیگر همچنان پایمردانه بر مسیر خود بایستد. اگر روزنامه های ما یک روزی متوجه این موضوع شدند که وضعیت خوبی ندارند ، شاید یکی از دلایل آن کوتاهی و تنبلی خودشان بوده باشد و از ده سال قبل می توانستند تمهیداتی برای خود داشته باشند.

او مثال می زند: سال ۲۰۰۷ که به اسپانیا رفتم ،خیلی از رسانه های این کشور را دیدم، برایم جالب بود که در خبرگزاری افه(چهارمین خبرگزاری بزرگ جهان) استودیو تصویری و صوتی تاسیس کرده و به عالم چند رسانه ای پیوسته بودند. در این وضعیت شاهد انتشار روزنامه های « ال موندو یا ال پاریس» بودیم که با ضمیمه هایش در ۳۰۰ صفحه منتشر می شد و هر کدام از این رسانه ها جایگاه خودشان را در نزد مخاطب داشتند. همان موقع دیدم که رسانه های اسپانیا، جهان رسانه ای تازه ای را به نام مولتی مدیا تجربه می کنند. ولی ما روزنامه ها و مدیران و روزنامه نگارانی داریم که نزدیک ۲۰ سال است با یک خط و رویکرد کار می کنند.

این نویسنده با اشاره به اعتبار رسانه های رسمی در برابر رسانه های غیر رسمی توضیح می دهد: اما با همه این توصیف ها، رسانه های دنیا اگر چه از نظر اقتصادی دربرابر شبکه های اجتماعی ضعیف شدند، ولی از نظر اعتباری این اتفاق نیافتاده است. مثل همان دورانی که کتاب چاپ شد گفتند که دوران تلویزیون تمام شد ولی تمام نشد یا روزی که اینترنت آمد، گفتند دوره کتاب تمام شد ولی هنوز تمام نشد و وقتی شبکه های اجتماعی هم آمدند، کتاب همچنان جایگاه خود را دارد.

بهرامی معتقد است معتبرین تولید محتوا را رسانه های رسمی انجام می دهند. او مثال می زند: فقط کافی است پوشش چند رویداد را بررسی کنیم مثلا در «ماجرای پلاسکو و اسید پاشی اصفهان» که اوج فعایت شبکه های مجازی بود، همه این ها انعکاس دهنده محتوایی بودند که در رسانه های استاندارد(رسمی) تولید شده بود. چون کار فضای مجازی فقط بازتاب است و کارشان تولید نیست. اگر می بینیم که این شبکه ها و پیام رسان ها در کشور ما کار تولید محتوا انجام می دهند به این دلیل است که ما روزنامه نگارانی در کشور داشتیم که در فرایند تغییرات دولتی، در چند سال گذشته بیکار شدند. اما با توجه به اینکه روح پر تلاطم روزنامه نگاری شان ناآرام بود، بخشی از مطالب شان را در کانال ها و صفحات مجازی که داشتند، منتشر کردند در حالیکه آن روزنامه نگار باید در یک روزنامه و دارای یک صفحه بود. ولی چون این امکان را ندارد که در این صفحات میل و خواسته اش را پیاده می کند، ما در آنجا تولید محتوا می بینیم.

این فعال رسانه ای مهم ترین عامل برای رسیدن به وضع مطلوب رسانه ها را مدیریت استراتژیک می داند و می گوید: یکی از ضعف های اصلی ما در حوزه رسانه، خلاء مدیریت استراتژیک است که باید برای آن فکری کنیم. حتی مدعیان و اساتید علوم ارتباطات هم فاقد توان مدیریت استراتژیک هستند که ما تجربه مدیریت دوره آقای سلطانی فر در معاونت مطبوعاتی را داشتیم که عیان گر خلاء این نوع مدیریت در کار رسانه ای بود.

او تاکید می کند: در مدیریت استزاتژیک همه عوامل مطرح می شوند، اینکه چه چیزی به روز است و باید با چه ادبیاتی صحبت کنیم ، فرق وادادگی و همراهی با جامعه مخاطب و نسبت رسانه با بخش بازرگانی در آنجا مشخص می شود. خب همه این عوامل در مدیریت استراتژیک نظری و عملی وجود دارد که ما فاقد این نوع مدیریت هستیم.

∗ مطالب ما را در کانال تلگرامی شفقنا رسانه (mediashafaqna@) دنبال کنید

∗ نقد و نظر و سوژه های خود را از طریق ارتباط با ادمین کانال(shafaqnamedia_admin@) به ما بگویید.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!