اصلاح ساختار بودجه؛ چه درآمد‌هایی جایگزین پول نفت می‌شود؟

فرارو- با اعمال تحریم‌ها و کاهش درآمدهای نفتی، بار دیگر لزوم کاهش وابستگی بودجه سنواتی به منابع حاصل از صادرات نفت نمایان شد، حال برای بستن بودجه سال آینده قرار است با افزایش پایه‌های مالیاتی، گران کردن قیمت‌حامل‌های انرژی و حذف یارانه‌ افراد پردرآمد‌، خلاء درآمدهای نفتی با این عناوین جایگزین شود.

به گزارش فرارو، محمد حسینی عضو کمیسیون برنامه و بودجه در رابطه با تغییرات ساختار بودجه سال آینده گفت: «دولت برنامه مشخصی برای افزایش قیمت حاملهای انرژی و تغییر ساختار یارانه نقدی به موجب برنامه ششم و بودجه‌های سنواتی در سال ۹۹ دارد.»

وی افزود: «مطابق برنامه دولت در سال ۹۹ با افزایش قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی و همچنین حذف بخشی از یارانه بگیران درآمد قابل توجهی برای دولت ایجاد خواهد شد که در نهایت در قالب یک جدول با محل مصارف مشخص ارائه می‌شود بنابراین این درآمدها تعیین تکلیف خواهد شد.»

عضو کمیسیون برنامه و بودجه اضافه کرد: «متاسفانه در شرایط فعلی نیز با توجه به کاهش درآمدهای نفتی دولت به سمت تغییر و اصلاحات حرکت کرده است. پیشنهاد جدی ما برای اصلاح ساختار بودجه این است که گزارش عملکرد بسیاری از دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که درآمد و هزینه دارند باید در قالب بودجه سنواتی لحاظ شود.»

مالیات مهم‌ترین جایگزین درآمد نفت در بودجه
جمشید پژویان استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه مهم‌ترین جایگزین‌ درآمدهای نفتی مالیات است، اظهار داشت: «به عنوان مثال مالیات بر خانه‌های خالی در گذشته نیز اجرا می‌شد، اما به دلیل اینکه شیوه سنجش برای خالی بودن خانه بسیار ابتدایی بود، این طرح دیگر انجام نشد.»

وی افزود: «اما حالا که قرار است پایه‌های جدید مالیاتی اضافه شود، مالیات بر خانه‌های خالی باید اجرایی شود، اما در شیوه‌ اجرای آن باید از سامانه‌های اطلاعاتی مانند ثبت، نقل و انتقال معاملات مسکن و.... استفاده شود، همچنین از طریق خدماتی مانند آب و برق و مصرف آن‌ها نیز می‌توان به راحتی خانه‌های خالی را اجرایی کرد.»

پژویان با تاکید بر اینکه در حال حاضر تعریف درستی از مالیات بر عایدی سرمایه در کشور وجود ندارد، گفت: «در محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه باید تاثیر تورم را از آن خارج و بعد آن را محاسبه کرد، در اکثر موارد هم این پایه مالیاتی به خانه و املاک مربوط است، بدین معنی هزینه‌هایی که دولت و شهرداری در مناطق شهری و مسکونی انجام می‌دهند، مالیات آن را با جداکردن تاثیر تورم از آن محاسبه می‌کنند.»

چاره‌ای جزء افزایش پایه‌های جدید مالیاتی نیست
این استاد دانشگاه افزود: «از سویی این پایه مالیاتی به طور معمول در کشورهای دیگر نرخ بالایی را شامل نمی‌شود، بنابراین در ایران نیز نمی‌توان خیلی زیاد بر روی این درآمد مالیاتی حساب کرد.»

وی اضافه کرد: «بنده سالیان سال است که به وزرای اقتصاد و همچنین روسای سازمان امور مالیاتی که اکثرا از شاگردهای خودم در دانشگاه بودند، توصیه کردم پایه‌های مالیاتی جدید را برای ایجاد درآمدهای پایدار برای دولت اضافه کنند، اما طی سال‌های گذشته این امر اجرا نشد، ولی به نظر می‌رسد، در حال حاضر این عزم برای اجرا وجود دارد.»

پژویان با اشاره به اینکه یکی دیگر از راه‌های افزایش درآمدهای دولت، افزایش قیمت‌ حامل‌های انرژی است، تصریح کرد: «این‌کار از نظر بنده کاملا معقول است و نرخ بنزین باید اصلاح شود، تا این‌که هم مصرف کنترل شده و هم از قاچاق بی‌رویه بنزین جلوگیری شود.»

این کارشناس مسائل اقتصادی همچنین حذف یارانه‌های نقدی اقشار پردرآمد در بودجه سال آینده را برای افزایش درآمدهای دولت اثرگذار دانست، اما در عین حال متذکر شد: «با توجه به نرخ تورم این یارانه تقریبا هیچ به حساب می‌آید و این مبلغ دیگر قدرتی که در گذشته داشت را از دست داده، به این معنی که قدرت خرید با این یارانه اندک، خیلی ناچیز است.»

امکان اخذ مالیات از خانه‌های خالی وجود ندارد
محمد طبیبیان اقتصاددان در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه برای افزایش درآمدهای مالیاتی به منظور جایگزینی درآمدهای نفتی باید فشاری به مردم وارد نشود،گفت: «در این بین باید با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام می‌شود، کمترین فشار به مردم عادی وارد شود، همچنین با توجه به رکودی که بر فضای اقتصادی کشور حاکم است، اگر فشار مالیاتی مضاعفی به واحدهای‌تولیدی وارد شود، آن‌ها در معرض تعطیلی قرار می‌گیرند.»

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که یکی از پایه‌های جدید مالیاتی که دولت قصد اجرای آن را دارد، مالیات بر خانه‌های خالی است، آیا این امر عملی است، اظهار داشت: «اخذ مالیات از خانه‌های خالی معنی ندارد، چرا شناسایی خانه خالی عملا غیر ممکن است و دردسرهای فراوانی دارد، بنابراین در عمل نمی‌تواند از چنین چیزی استفاده کرد.»

طبیبیان افزود: «دولت باید برای کاهش وابستگی بودجه خود به درآمدهای نفتی هزینه‌های خود را کاهش داده و مواردی که اضافی است را حذف کند.»

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه دولت باید یارانه افراد پردرآمد را حذف کند، اضافه کرد: «با توجه به بررسی‌هایی که صورت می‌گیرد دولت می‌تواند، به راحتی افراد ثروتمند را از لیست یارانه‌بگیرها خط بزند.»

وی با بیان اینکه در مورد افزایش قیمت‌حامل‌های انرژی به منظور افزایش درآمدها دولت باید مواردی را مد نظر خود قرار دهد، گفت: «بسیاری از افراد جامعه با توجه به بی‌کاری‌ای که وجود دارد‌ با خودرویی خود کار می‌کنند و با استفاده‌ از یارانه‌‌ای‌که‌دولت در حال حاضر به بنزین اختصاص می‌دهد، زندگی خود را می‌گذرانند، در چنین وضعیتی دولت باید تدابیری را اتخاذ کند، که با افزایش قیمت بنزین زندگی این افراد دچار مشکل نشود.»

طبیبیان اضافه کرد: «دولت می‌تواند با شناسایی این افراد، برای آن‌ها سهمیه بنزین درنظر بگیرد، تا زندگی این دسته از افراد که تعداد آن‌ها نیز کم نیست، در خطر نیفتد و در مقابل نیز از کسانیکه بنزین را بیشتر می‌خواهند‌ مصرف کند، آن را به بهای آزاد با آنان حساب کند.»

سه اصلاح بزرگ در ساختار اقتصادی کشور باید انجام شود
وحید شقاقی شهری کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با بیان اینکه برای کاهش سهم درآمدهای نفتی باید سه اصلاح بزرگ در ساختار اقتصادی کشور انجام شود، گفت: «اصلاحات در نظام مالیاتی، یارانه‌ای و مولدسازی درآمدهای دولت باید انجام شود، در صورتیکه اجرای این کارها زمان‌بر خواهد بود.»

وی افزود: «این اصلاحات نیاز به بستر و زیر ساخت‌های زیادی است که باید ایجاد شود، در این راستا یک‌سری از زیر ساخت‌ها مربوط به قوانین و مقررات است، به عنوان مثال در حوزه افزایش پایه‌های مالیاتی این، موارد اول باید در دولت به تصویب برسد و بعد از آن نیز در قالب لایجه به مجلس فرستاده شود.»

این کارشناس مسائل اقتصادی اضافه کرد: «در ادامه برای اجرای این پایه‌های جدید مالیاتی اعم از مالیات بر خانه‌های خالی، عایدی سرمایه و... نیاز به بانک‌های اطلاعاتی است و داده‌هایی باید در دسترش باشد، تا بتوان بر اساس آن اقدام کرد.»

شقاقی ادامه داد: «در حوزه یارانه‌های پنهان نیز باید قیمت‌حامل‌های انرژی مورد اصلاح قرار بگیرد و یارانه‌ افراد پردرآمد نیز حذف شود، تا اصلاحات یارانه‌های نیز صورت گیرد.»

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه برای مولدسازی درآمدهای دولت نیز باید یک سازمان مجزا تشکیل شود، گفت: «همانطور که مشاهده می‌کنید برای انجام این اقدامات به زمان زیادی هم در دولت و هم در مجلس نیاز است، از سویی خوب بود که این اصلاحات از سال گذشته آغاز می‌شد، چراکه امسال انتخابات مجلس برگزار می‌شود و زمان برای انجام این اصلاحات کم است.»

بودجه کشور در سال آینده انقباظی خواهد بود
آلبرت بغزیان کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه دولت می‌تواند درآمدهای نفتی را به صندوق‌های بین نسلی همچون صندوق توسعه ملی واریز کند،اظهار داشت: «دولت برای کاهش بودجه به درآمدهای نفتی باید دو اقدام را در حوزه مالیاتی در دستور کار خود قرار دهد، اولا پایه‌های مالیاتی جدید از جمله مالیات بر عایدی سرمایه و خانه‌های خالی را اجرایی کند و دوما نیز برخی از معافیت‌های مالیاتی را که اعمال کرده آن‌ها را لغو کند.»

وی افزود: «البته در وضعیتی که در رکود به سر می‌بریم نرخ‌های مالیاتی نباید افزایش پیدا کند، بلکه در مقابل آن باید هزینه‌ها کاهش پیدا کند، بر این اساس بودجه کشور انقباطی خواهد بود و برای چند وقتی باید صرفه جویی را در دستور کار قرار داد.»

این استاد دانشگاه اضافه کرد: «افزایش قیمت حامل‌های انرژی به منظور افزایش درآمدهای دولت نیز هزینه تولید در کشور را افزایش خواهد داد، این درحالیست که دولت باید یارانه‌ها را هدفمند کند، چرا که این امر از اهمیت بسزایی برخوردار است در شرایطی که قصد بر این است سهم نفت از بودجه کاهش یابد.»

بغزیان تاکید کرد: «دولت باید یارانه‌ افراد پردرآمد و ثروتمند را قطع کند، چراکه آن‌ها هیچ نیازی به این مبلغ ندارند و در مقابل این مبلغ باید صرف زیرساخت‌های کشور شود.»