مدرسه طبیعت؛ بر سر دوراهی قانون و شرع

گسترش شهرنشینی مجال لمس بی‌واسطه طبیعت را از کودکان گرفته، در همه جای دنیا این اتفاق افتاده است. فرهیختگان و بزرگان آموزشی دنیا به این نتیجه رسیدند که باید کودکان را از کلاس‌های تنگ و تاریک مدارس و روش‌های کلاسیک و خسته‌کننده آن نجات دهیم و اجازه دهیم که کودکان تا قبل از ۱۲ سالگی تا می‌توانند بازی کنند و لذت ببرند. از کنار هم بودن در سرزمینی که برای آنهاست و آنها باید ویژگی‌های آن سرزمین را یاد بگیرند و نه اینکه مدام درس حفظ کنند، بلکه لذت ببرند.

این بخشی از نظر برخی کارشناسان محیط‌زیست درباره نقش و تاثیر مدارس طبیعت است آنها معتقدند که در مدارس طبیعت فضایی آماده است که کودکان بتوانند بپرسند و مهم‌تر اینکه بتوانند پاسخ پرسش‌های خود را کشف کنند. تسهیل‌گران در مدارس طبیعت یاد می‌گیرند تا فضای ایمن و شادی برای کودکان فراهم کنند و طوری کودکان را تربیت کنند که بتوانند پاسخ پرسش‌های خود را به صورت مستقیم یا در ارتباط با دیگران یا مطالعه کتاب به‌دست آورند.

آنها معتقدند کودکانی که در چنین فضایی آموزش می‌بینند در واقع طبیعت را خانه خود خواهند دانست بنابراین قطعا زباله را در آن رها نمی‌کنند و در حفاظت از آب و خاک و طبیعت خود تلاش می‌کنند، اما با تمام اینها از سال گذشته زمزمه تعطیلی مدارس طبیعت در کشور به گوش رسید و امسال دیگر مجوزی برای فعالیت این مدارس از سوی سازمان حفاظت محیط زیست صادر و تمدید نشد چون این سازمان معتقد است که دادن مجوز فعالیت مدارس طبیعت جزو وظایف آن نیست و آموزش و پرورش باید ورود کند اما گویا آموزش و پرورش نیز رغبتی به ورود به این مقوله ندارد و می‌گوید چنین وظیفه‌ای در قوانین آن وزارتخانه نیامده است.

بهار کیایی عضو بنیاد کودک و طبیعت پیشتر در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفته بود که فراکسیون محیط زیست از مرکز پژوهش‌های مجلس خواست این موضوع ( صدور و فعالیت مدارس طبیعت ) را از لحاظ قانونی و حقوقی بررسی کند و در گزارش این مرکز عنوان شد که مدارس طبیعت چون آموزش رسمی ندارند و فقط اسمشان مدرسه است، با توجه به ظرفیت‌های قانونی سازمان محیط زیست می‌توانند زیرمجموعه این سازمان باشند چون یکی از کارهای سازمان محیط زیست، ایجاد فرصت‌هایی برای آموزش و ایجاد گرایش‌های محیط زیستی است و این کار را از طریق بخش غیردولتی و گروه‌های فعال انجام می‌دهد.

اما ژیلا آقایی مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، نظر دیگری دارد؛ او در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا یادآور شد: مساله این است که در هیچ‌یک از قوانین مترتب بر وظایف سازمان حفاظت محیط زیست به صدور مجوز تأسیس مدرسه اشاره‌ای نشده، در واقع نهاد متولی آن وزارت آموزش و پرورش، مجاز به صدور تأسیس مدرسه است.

وی تاکید کرده بود که سازمان حفاظت محیط زیست با ایده مدارس طبیعت نه تنها مشکلی ندارد که معتقد است کودکان مهم‌ترین جامعه هدف آموزش‌های زیست محیطی چه به صورت مستقیم و رسمی و چه غیر رسمی و غیر مستقیم هستند؛ اما چندی پیش عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نشستی که به مناسبت روز خبرنگار برگزار شد، گفت: مدارس طبیعت مشکل قانونی و شرعی دارند، اگر بچه‌ای در این مدارس آسیب می‌دید طبق قانون رئیس سازمان حفاظت محیط زیست یا باید دیه را پرداخت و یا زندان آن را تحمل کند، بنابراین هیچ محمل قانونی نداشت.

به نظر می رسد کلانتری آب پاکی را بر روی دست مدارس طبیعت ریخته است این در حالی است که قدمت این مدارس در دنیا به حدود ۳۰ سال پیش بر می‌گردد که از فنلاند آغاز شد و هم‌زمان با آن، کشورهای سوئد، نروژ و دانمارک نیز احداث مدارس طبیعت را آغاز کردند و این ایده، پس از گذر از کشورهای آمریکا، کانادا، ژاپن، اندونزی و مالزی پنج سال پیش وارد ایران شد اما بعد از سه سال فعالیت اکنون در ورطه تعطیلی قرار دارند.

بر اساس آمارهای غیر رسمی، ۷۷ مدرسه طبیعت در کشور فعال بود اما تا سال ۱۳۹۶ که دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست مجوز فعالیت را صادر می‌کرد تعداد ۵۰ مدرسه، گزارش شده بود، به باور برخی کارشناسان، با توجه به نحوه زندگی در دنیا و همچنین کشور ما، امکان لمس بی‌واسطه طبیعت برای بخش بزرگی از مردم کاهش یافته و حتی از بین رفته است از این رو کودکان امکان همزیستی با طبیعت را از دست می‌دهند و به مرور نسلی بی‌تفاوت نسبت به محیط زیست و حفظ مولفه‌های زیستی تربیت می‌شود بنابراین به نظر می‌رسد پاک کردن صورت مساله راه درستی نباشد بلکه باید به دنبال راه‌حلی مناسب برای تربیت نسلی پویا و دوستدار محیط زیست در آینده باشیم.