فلسفه عید قربان/ آموزه‌های عرفانی قربانی کردن

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: عید قربان، یادآور روزی است که حضرت ابراهیم خلیل الله(ع) حاضر شد از فرزندش در مسیر عبودیت و بندگی بگذرد، این واقعه در ادیان مختلف روایت شده و زیباترین تصاویر از تسلیم خواست و رضای الهی شدن را ترسیم کرده است.

لذا به مناسبت فرا رسیدن این عید سعید و به منظور بررسی آموزه های عید قربان با حجت الاسلام «مهدی مسائلی»، استاد حوزه علمیه اصفهان گفت وگو کرده ایم که مشروح آن در ادامه می آید:

فلسفه شهرت عید قربان به عید بندگی چیست؟

در واقع این نامگذاری بیشتر روی آن سابقه تاریخی عید قربان مطرح می‌شود که حضرت ابراهیم(ع)، به امر خداوند فرزندش را به قربان‌گاه می‌بَرد تا در پیشگاه درگاه ربوبیت قربانی کند. لبیک ابراهیم(ع) لبیک به بندگی حق‌‎تعالی بود، یعنی به خاطر اطاعت از دستور پروردگار از عزیزترین خود و نیز به نوعی از خود و خواسته‌اش هم گذشت.

توجه داشته باشیم که محبت خداوند در قله محبت‌ها قرار دارد و باقی علایق همه در طول این محبت اعلا قرار می‌گیرند. بنابراین، حضرت ابراهیم(ع) محبت خداوند را ملاک قرار داد و با اینکه به فرزندش محبت داشت اما برای رسیدن به قله بندگی از آن گذشت.

در روز عید قربان، مسلمین به عبادت می‌پردازند و قربانی می‌کنند، حکمت این دو رویکرد عبادی در این عید اعظم چیست؟

این رویکرد را تقریبا می‌توان یک نماد دانست. در قرآن نیز از آن به عنوان شعائر الهی یاد می‌شود، چنانچه خداوند می فرماید: «ذَلِکَ وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ» « لَکُمْ فِیهَا مَنَافِعُ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَى الْبَیْتِ الْعَتِیقِ» (این است [فرایض خدا] و هر کس شعایر خدا را بزرگ دارد در حقیقت آن [حاکى] از پاکى دلهاست) (براى شما در آن [دامها] تا مدتى معین سودهایى است‏ سپس جایگاه [قربانى‏ کردن آنها و سایر فرایض] در خانه کهن [=کعبه] است).

این رویکرد نمادی است که ما را به رفتار حضرت ابراهیم(ع) در آن روز شبیه و متصل می‌کند. زائران بیت‌الله الحرام نیز بعد از انجام مناسک و پس از آنکه به خلوص بندگی رسیدند و تمامی اعمال را به جای آوردند، قربانی می‌کنند و از خود برای خدا می گذرند همان‌طور که ابراهیم(ع) از خویشتن و جان شیرین فرزندش گذشت و خداوند پس از آنکه پیامبرش از این امتحان سرافراز بیرون آمد، برایش قربانی فرستاد تا به جای اسماعیل به درگاه الهی قربانی کند.

قربانی کردن در راه خداوند دارای چه ابعاد عرفانی ای است؟

در قرآن از ابراهیم(ع) به عنوان اسوه حسنه یاد شده است، چراکه از مهمترین و عزیزترین چیزی که در زندگی داشت، گذشت و نفس خود را زیر پا گذاشت و محبت و رضای خداوند را برگزید. همین مساله بالاترین درجه عرفان است چراکه هرچه غیر خدا باشد، فرع است.

اساسا سیره واقعی پیامبران و اولیای الهی همین است که به خاطر رضای خداوند از خود می‌گذرند و چه بسا برخی که از امتحان سربلند بیرون نیامدند و امر غیرخدایی را ترجیح دادند اما به تفضل الهی به مسیر برگشتند و محبت او را در خانه دلشان نهادینه کردند. قربانی کردن در واقع یک نماد است، نماد ازخودگذشتی و پا گذاشتن روی منیت‌ها.

گذشتن از این خودخواهی‌ها در سبک زندگی چه تاثیری دارد؟

باید توجه داشت که اساسا سبک زندگی تغییر می‌کند، آنچه که در زمان حضرت رسول(ص) در زندگی‌ها جریان داشت، اکنون نیست. به تبع آنچه هم که در زمان ابراهیم(ع) بود در زمان پیامبر اکرم(ص) رواج نداشت. یعنی نوع زندگی به تناسب شرایط و زمانه متفاوت است اما این روح و انگیزه است که در طول ادوار مختلف باقی می‌ماند.

این روح مشترک همان اخلاص است و اخلاص پدید نمی‌آید مگر با قربانی کردن نفس. اگر انسان خود را برای خدایش خالص گرداند زندگی اش دگرگون خواهد شد واگرنه همواره به فکر دو دو تا چهارتا کردن است. وظیفه ما بندگی برای خداست. باید در نمادهایی که در دین وجود دارد، تعمق کنیم تا معنایشان را دریابیم چنان که عید قربان خود یک نماد است.

پایان پیام/248