در دل بحران کشمیر- چه اتفاقی خواهد افتاد؟/ گفت وگو با عرفان نورالدین، استاد دانشگاه جورج‌تاون 

شفقنا- نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی با اقدام ناگهانی و غیرمترقبه‌اش در زمینه ابطال خودمختاری منطقه بالقوه بحرانی جامو و کشمیر این مناطق را درگیر آینده‌ای بحرانی و نامعین کرده است. در واقع مودی با زیر پا گذاشتن بند 370 قانون اساسی هندوستان که به جامو و کشمیر خودمختاری محدودی اعطا کرده، این مناطق را زیر کنترل مستقیم دولت هند آورده. […]

شفقنا- نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی با اقدام ناگهانی و غیرمترقبه‌اش در زمینه ابطال خودمختاری منطقه بالقوه بحرانی جامو و کشمیر این مناطق را درگیر آینده‌ای بحرانی و نامعین کرده است. در واقع مودی با زیر پا گذاشتن بند ۳۷۰ قانون اساسی هندوستان که به جامو و کشمیر خودمختاری محدودی اعطا کرده، این مناطق را زیر کنترل مستقیم دولت هند آورده. حرکتی که نشان دهنده تغییراتی عظیم در سیاست هند در قبال منطقه‌ای است که در اثر جنگ داخلی به وجود آمده و به احتمال زیاد موجب ناآرامی‌های جدید و شدیدی در آن مناطق خواهد شد- و بی‌تردید در کارزار انتخاباتی مودی برای انتخاب مجددش نیز تاثیر خواهد گذاشت. به‌خصوص از این نظر که هیچ بعید نیست این اقدام تنش‌های همیشگی بین هندوستان و پاکستان را تشدید کند…

به گزارش سرویس ترجمه شفقنا از فارین پالیسی؛ برای درک بهتر وضعیت بی‌ثبات جامو و کشمیر پای صحبت عرفان نورالدین، یکی از محققانی که درباره سیاست هند پژوهش می‌کند، نشسته‌ایم. استاد دانشگاه جورج‌تاون می‌گوید اقدام یک جانبه مودی در زمینه ابطال خودمختاری منطقه مورد مناقشه کشمیر نشان از تمایل او برای استهزای هنجارهای اساسی دموکراسی دارد.

+به‌نظرتان دولت هند چرا در این شرایط زمانی این حرکت را انجام داد؟

جناح راست هند و به ویژه حزب بهاراتیا جناتا و هواداران آن در مورد کشمیر و به‌ویژه ماده ۳۷۰ قانون اساسی و وضعیت ویژه کشمیر مدت‌هاست که احساس نگرانی می‌کند، به‌خصوص هواداران این جناح که ماده ۳۷۰ را سال‌های سال است به‌عنوان دلجویی از مسلمانان و رانت ویژه‌ای که به این طیف داده شده ارزیابی می‌کنند. این بخشی از پلتفرم ذهنی و مانیفست حزب بهاراتیا جناتا و دیگر سازمان‌های راستگرای هندو برای ده‌ها سال بوده است. فراموش نباید کرد که دولت مودی پس از به‌قدرت رسیدن وعده پاسخ قاطعانه به حملات تروریستی و حملات هوایی که از شهر بالاکوت پاکستان و یک اردوگاه آموزشی آنجا ریشه داشت، را داده است. بنابراین دولت احتمالاً فکر می‌کرده که این توانایی را دارد که خواسته‌ای را که بخش بزرگی از هوادارانش برای مدت زمان طولانی دنبالش بودند، برآورده سازد. یعنی به این نتیجه رسیده که زمان انجام آن کار فرا رسیده و بنابراین باید به سرعت انجامش داد.

+البته تحلیلگران گمانه‌زنی‌های دیگری هم کرده‌اند. نه؟

نگاه بدبینانه‌ای که وجود دارد این است که دولت این کار را برای تحت‌الشعاع قرار دادن اوضاع اقتصادی نه‌چندان مساعد این چند وقت اخیر انجام داده است و در واقع واکنش ناامیدانه‌ای به این موضوع است. درواقع از نظر بعضی‌ها این حرکتی برای تغییر روایت‌های رسانه‌ها بوده. حرکتی که تصویر قدرتمندی را که از مودی ترسیم شده جلای بیشتری می‌دهد و در عین حال جایگزین اخبار و گفتگوهایی می‌شود که در مورد کند شدن روند رشد اقتصادی و مشکلات مربوط به بودجه در صفحه اول روزنامه‌ها به‌چشم می‌خورد. یعنی که تا اطلاع ثانوی چرخه اخبار همه درباره کشمیر خواهد بود.

+ در حال حاضر نقش کشمیر را در پروژه سیاسی مودی و دیگر هندوهای جناح راستی در چه حدی می‌دانید؟

به رسمیت شناختن منطقه ویژه کشمیر سمبل و نماد کاملاً ملموسی از به رسمیت شناخته شدن تفاوت‌های مذهبی در هند بوده و البته یک تلاش واقعی برای اطمینان از این واقعیت که کشمیری ها احساس ادغام و یکپارچه‌گی با کلیت هندوستان بکنند.

+می‌توانید در این مورد حرف بزنید که این اقدام چه تبعاتی برای مواد ۳۷۰ و ۳۵A قانون اساسی هند دارد؟

ماده a 35 به قوه مقننه جامو و کشمیر اجازه می‌دهد که درباره این‌که چه کسانی مقیم این ایالت باشند تصمیم بگیرد. کسانی‌که صرفا به دلیل همین سکونت مجموعه خاصی از حقوق و امتیازات ویژه مخصوصاً مالکیت زمین در ایالت را دریافت کرده‌اند.

+ و ماده ۳۷۰ چه؟

ماده ۳۷۰ وضعیت خودمختاری محدود و ویژه‌ای را برای ایالت فراهم کرده و اختیارات قانونگذاری دولت مرکزی را برای دفاع، روابط خارجه و ارتباطات محدود می‌کند. در واقع این دو ماده دو روی یک سکه هستند. موادی که با اعطای مقام ویژه به کشمیر و اجازه دادن به قانونگذار برای تعیین وضعیت مقیمان دائم منطقه، قدرت بسیار بیشتری را برای منطقه فراهم می‌آورند. کشمیری‌ها ممکن است به شما بگویند که این قدرت و اختیارات تنها در تئوری صحیح است، ولی در عمل، دولت مرکزی قدرت و کنترل فوق‌العاده ای بر دولت دارد، به‌خصوص در زمینه بودجه و درآمدهای دولتی. اما روی کاغذ این امر به دولت ایالت اجازه می‌دهد در قیاس با دیگر مناطق هندوستان استقلال بیشتری نسبت به مرکز داشته باشد.

+چرا دهلی‌نو سرویس‌های اینترنت را در کشمیر قطع کرده است؟

به‌نظر من این کار حرکتی است حداقل در کوتاه مدت، برای خفه کردن هر نوع ابراز مخالفت و نارضایتی درباره کشمیر. حرکتی که باعث شده صداهای مردم کشمیر یا نمایندگان منتخب آنها در این چند وقتی که از آغاز این بحران می‌گذرد، به هیچ‌وجه شنیده نشود. به این دلیل هم هست که این تصمیم در کشمیر بسیار ناخوشایند جلوه کرده، نه فقط در بین کسانی که با کشمیری‌ها همدردی دارند، بلکه حتی در میان کسانی که خود را کاملاً جزئی از اتحادیه هند می‌دانند، اما در عین حال خودمختاری ویژه کشمیر نیز برایشان یک اصل مهم سیاسی است. ممنوعیت ارتباطات این صداها را هم خفه کرده است. بسیار دشوار است تصور کنید که چگونه می‌توان چنین اقداماتی را در هر کشور دموکراتیک دیگری انجام داد، بدون این‌که نگرانی برخوردهای شدید دستگاه قضایی وجود داشته باشد.

+ به نظر شما آیا مجلس در این زمینه نقش بااهمیتی می‌تواند ایفا کند؟

مخالفان در این مورد به دو گروه تقسیم شده‌اند. رهبران برجسته مخالف که معمولاً تاکنون علیه مودی بوده‌اند، از این تصمیم حمایت کرده‌اند. رسانه‌ها هم از در حمایت از دولت درآمده‌اند. بنابراین فکر می‌کنم در روزهای آتی شاهد ابراز نظرات و البته بازیگران بسیار شجاعی در زمینه نحوه اجرای این تصمیم و نیز آینده کشمیر خواهیم بود. برای مخالفان ، فکر می کنم سوال واقعی این است: حزب کنگره ملی هند در این بین می‌خواهد چه نقشی را ایفا کند؟ آیا این حزب با اشراف به این‌که مساله کشمیر احتمالاً در بین رأی‌دهندگان هندی تاثیر پررنگی به‌خصوص در رسانه‌های به‌شدت ملی‌گرا خواهد داشت، به اصول خود پایبند مانده و به نفع ماده ۳۷۰ و جایگاه ویژه کشمیر فعالیت خواهد کرد؟ یا مخالفت خود را نادیده خواهد گرفت و ابراز نخواهد کرد؟

+ به‌نظرتان مخالفت‌های دیگری را نیز در قبال این مساله شاهد خواهیم بود؟

مساله جالب این است که هر ایالتی سعی می‌کند آنچه را که اتفاق می‌افتد با مرکز در میان گذارد. بعضی از ایالت‌ها در شمال شرقی و برخی نیز البته در جنوب که جزو حزب بهاراتیا جناتا نیستند، ممکن است موضوع کشمیر را از منظر فدرالیستی یک موضوع بسیار وحشتناک بپندارند. یعنی اگر دولت بتواند یک شبه و بدون آن‌که این بحث در مجلس تایید شود، از ایالتی سلب خودمختاری کند؛ می‌دانید این چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟

+ بیایید در مورد تاثیرات طولانی مدت این رخداد صحبت کنیم. عده‌ای از این می‌ترسند که دولت مودی با تشویق احداث شهرک های هندوها در کشمیر شرایط جمعیتی را تغییر دهد. وقایع روز گذشته از نظر شما چیزی درباره این نگرانی‌ها را حل می‌کنند؟

بخشی از مسایل کلیدی از نظر دولت و حامیانش حق بازگشت گروهی است که اغلب به عنوان پاندیت‌های کشمیری شناخته می‌شوند. هندوهای ساکن کشمیر که در سال‌های پایانی دهه ۱۹۸۰ و آغازین دهه ۱۹۹۰، بعد از این‌که خشونت در این منطقه به سطح بالایی رسید، مجبور به مهاجرت از کشمیر شدند. دولت قادر به تامین مراقبت‌های لازم از آن‌ها نبود و بنابراین آن‌ها هم نمی‌توانستند در منطقه‌ای که برای نسل‌های متوالی ساکن‌اش بودند، سکونت کنند. در نتیجه این مردمان زمین‌هاشان را از دست دادند و این امر آن‌ها را زخمی بسیار عمیق زد. حالا آن کسانی که از تصمیم دولت در مورد لغو خودمختاری کشمیر حمایت می‌کنند، این مورد را به‌عنوان نقطه عطف بحث‌هاشان مطرح کرده‌اند. در حقیقت هیچ‌کدام از رهبران سیاسی برجسته تاکنون پیشنهاد نکرده‌اند که این افراد نباید حق بازگشت کامل به زمین‌هاشان را داشته باشند. اما سؤال این است که آیا شرایط منطقه چنان هست که آنها بتوانند با خیال راحت و در ایمنی کامل به خانه‌شان برگردند؟ این درست است که زیر پا گذاشتن ۳۵A باعث تشدید نگرانی‌ها در مورد این‌که آیا این اقدام بافت کشمیر را تغییر خواهد داد یا نه، خواهد شد. تغییر بافت کشمیر هم یعنی این‌که به افرادی که بخشی از شهروندان و ساکنان دائم کشمیر نیستند، اجازه دهند زمین بخرند و در این منطقه ساکن شوند. این ممکن است باعث شود مردم مناطق دیگر هندوستان، به‌خصوص غیرمسلمانان بیایند و در این منطقه ساکن شده و با گذشت زمان چهره دیگری به دره کشمیر ببخشند.

+ از نگاه شما واکنش دولت پاکستان به حرکت دولت مودی در مورد کشمیر چگونه خواهد بود؟

این ماجرا فقط مربوط سیاست داخلی نیست. بلکه سیاست داخلی است که پیامدهای واقعی در عرصه روابط و سیاست خارجی دارد. در روزهای اول تصمیم مودی، دولت نشان داد که به هیچ‌کدام از سیاستمداران محلی کشمیری یا رهبران جامعه مدنی و البته رسانه‌های این منطقه اطمینان ندارد و بنابراین در اجرای سیاست‌هایش آن‌ها را بیرون از بازی نگه داشت. این ممکن است باعث شود کشمیری‌ها نسبت به جدایی‌طلبانی که در ۷۰ سال گذشته در مرزهای منطقه فعال بوده‌اند، همدل‌تر شوند. این همدلی هم بی‌تردید پاکستان را در مورد ادامه حمایت تسلیحاتی و پشتیبانی‌های دیگر از افراط گرایان و جدایی‌طلبان تشجیع خواهد کرد.

+ به نظر شما در کوتاه مدت آیا چشم‌اندازی مبنی بر شعله‌ور شدن ناگهانی خشونت در کشمیر وجود دارد؟

از نظر منطقی احتمال زیادی وجود دارد که کارها به خشونت بکشد. دولت هند حدود ۲۵۰۰۰ نیروی تازه‌نفس نظامی به کشمیر اعزام کرده، که این هجمه باعث شده کشمیر در حال حاضر میلیتاریزه‌ترین منطقه روی زمین باشد. حالا این نگرانی وجود دارد که برخی از این فرصت به‌عنوان فرصتی برای حمله به سربازان و زائران استفاده کنند. تروریست‌های افراطی ممکن است به اهداف آسیب‌پذیر حمله کنند یا به‌عنوان راهی برای افزایش تنش‌ها حمله به سربازان را در دستور کار قرار دهند، تا دولت هند را وادار به واکنش و پاسخ‌گویی نظامی کرده و چرخه و لابیرنت خشونت را احیا کنند- که خشونت تنها به افراط‌گرایان سود می‌رساند. خشونت بی‌تردید توسط شهروندان معمولی کشمیری اعمال نخواهد شد. بلکه خشونت معمولا توسط افراطیونی اعمال می‌شود که همواره به دنبال محیطی مناسب برای ایجاد خشونت هستند. ایجاد این چرخه موجب تقویت جدایی‌طلبان خواهد شد. این یک بهانه معقول و منطقی به آن‌ها می‌دهد که به کشمیری‌ها بگویند که «دیدید همیشه به شما می‌گفتیم دولت هند شما را به عنوان یکی از خودشان نمی‌بیند و به هویت کشمیری احترام نمی‌گذارد».

+در یک کلام می‌توانید دلیل اصلی لغو خودمختاری جامو و کشمیر را تحلیل کنید؟

به‌نظر می‌رسد دولت هند به دلیل ترس از حضور گروه‌های تروریستی در کشمیر دنبال لغو اختیارات آنها است. در واقع مودی و دولتش احساس می‌کند رخدادهای جهان اسلامی در آینده در این منطقه هم رخ خواهد داد و بنابراین تصمیم گرفته‌اند اختیارات قانونی مردم کشمیر را لغو کنند.

+واکنش دولت ترامپ را چگونه می‌بینید؟

زمان‌بندی این اتفاق جوری تنظیم شده که دقیقا بعد از صحبت‌های دونالد ترامپ درباره میانجی‌گری ایالات متحده در کشمیر و عقب‌نشینی نیروهایش از افغانستان رخ داد. موضوعاتی که هر دو دهلی‌نو را به طور چشمگیری اذیت کردند. در زمان انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا این خوش‌بینی در دهلی وجود داشت که انتخاب او به نفع هندوستان خواهد بود، چرا که ظاهرا موضع‌گیری‌هایش علیه پاکستان سخت و خشن به‌نظر می‌رسید. اما او در این زمینه ثابت‌قدم نماند، تا هندی‌ها چندان موافقتی با او نداشته باشند.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!