بـه این کاروانسرای قدیمی سری بزنید و از فضای زیبا و معماری خاص ان دیدن نمایید و همچنین دراین کاروانسرا میتوانید از صنایع دستی و چند مغازه مربوط بـه ان نیز دیدن نمایید و همچنین از کافه و شربت خانه این مجوعه استفاده کنید. دراین مجموعه دو رستوران موجود می باشد.
بـه گزارش تالاب این کاروانسرا که یکی از بزرگ ترین کاروانسراهای اصفهان اسـت هم زمان با بنای مدرسه چهارباغ احداث شد تا درآمد و عواید ان بـه مصرف مخارج طلاب و نگهداری مدرسه برسد.
کاروانسرا در زمان سلطنت شاه حسین صفوی ساخته شد ودر عداد آخرین آثاری اسـت که در اواخر حکومت صفویان در اصفهان ساخته شده اسـت. یکی از محققان و پژوهشگران معماری اسلامی، این کاروانسرای چهار ایوانی مستطیل شکل را دارای 28 متر طول و 93 متر عرض نوشته اسـت که در دو طبقه ان 140 اتاق دارد. در پشت اتاقها دو اصطبل سراسری نیز وجود داشته اسـت.
این کاروانسرا دردوره قاجار مانند سایر آثار اصفهان مورد بی مهری ظل السلطان حاکم اصفهان قرار گرفت و بالاخره نیز بوسیله این شاهزاده حاکم بفروش رسید. درحدود سال1343 شمسی مقرر گردید کاروانسرای مادر شاه با حفظ جنبه های هنری و ارزشهای معماری دوران صفویه بـه یک مهمانسرای بین المللی تبدیل گردد
طرحهای اولیه کار بـه وسیله ماکسیم سیرو متخصص معروف که تالیفات بسیاری در معماری ایران و بخصوص کاروانسراها دارد آماده گردیدو با استفاده از شیوه های معماری سنتی و تقلید از نقاشی های موجود در بناهای تاریخی بویژه نقاشی ها و گچبریهای کاخ عالیقاپو سالنهای مهمانسرای مزبور پس ازمدت 8 سال آماده گردید.
این مهمانسرا که امروز بـه نام مهمانسرای عباسی نامیده می شود با نقاشی ها وتزئینات نقاشی و گچبریهای بسیار زیبا و آثار چوبی نفیس و آلت و لفظهای با شکوه یکی از جاذبه های بسیار زیبای اصفهان بـه شمار می رود.
علاوه بر ان این مهمانسرا پذیرای اجلاسها و سمینارها و نشستهای داخلی و بین المللی اسـت که در سالنهای جدید الاحداث ان بر گزار میشود.
کاروانسرای عباسی «مادرشاه» بـه لحاظ وسعت، استحکام، زیبایی و کیفیت ساخت از ویژگی های بسیار منحصر بـه فردی برخوردار اسـت کـه همین ویژگی ها باعث شده بـه نام زیباترین کاروانسرای بین راهی معرفی شود.
بـه گزارش تالاب، کاروانسرای عباسی«مادرشاه» در ۲۰کیلومتری شمال شاهین شهر در تقاطع اتوبان کاشان اصفهان و بزرگراه دلیجان اصفهان واقع شده اسـت. این بنا بـه عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی دارای ویژگیهای عینی و ذهنی فراوانی میباشد کـه بـه این اثر جذابیتهای ویژهای بخشیده اسـت.
این کاروانسرا جزء کاروانسراهای سلطنتی محسوب میشده اسـت.جهانگردان زیادی این کاروانسرا را دیدهاند ودر مورد ان شرح و توصیفهای بر جای گذاشتهاند.از ان میان میتوان بـه جیمز موریه،هانری رنه دالمانی، ادوارد براون و همچنین حاج عبد الغفار نجم الملک نویسندهء کتاب سفر نامهء خوزستان اشاره کرد. همگی این افراد در دورهء قاجار از این کاروانسرا دیدن کردهاند.
در چهار گوشه بنا چهار برج مدور ودر وسط اضلاع شمالی و جنوبی نیز دو برج پنج ضلعی وجوددارد. دورتادور لبه فوقانی دیوار خارجی و برجها دیوار جان پناهی با کنگرههای زیبا و تزئینات آجرکاری وجوددارد. این جان پناه علاوه بر جنبه تزیینی عاملی بوده اسـت جهت پیش گیری از سقوط مسافران هنگام شب بدین صورت کـه در شبهای گرم تابستان طبق معمول مسافران از پشتبام سردر ورودی بـه صورت پیشآمد با دو گوشه پخ اسـت.در قسمت میانی فضای سر پوشیده اصلی قرار دارد کـه درگاه ورودی در ان واقع شده اسـت.
درگاه ورودی از طریق دالان کوتاهی بـه سرسرا میرسد. سرسرا مربع شکل بوده و چهار گوشه ان پخ اسـت و طرفین ان فضاهای مربوط بـه اقامت نگهبانان و انجام خدماتی هم چون خواربارفروشی و نانوایی دیده میشود.
حیاط مستطیل شکل کاروانسرا با چهار گوشه پخ بـه سبک چهار ایوانی اسـت. پشت ایوان بزرگ شرقی،تالار بزرگی قرار دارد. در سه طرف ان صفههای عمیق وجوددارد کـه کمرپوش شده و تشکیل دو طبقه داده اسـت.دورتادور تالار سکوهایی جهت نشستن وجوددارد.
بـه نظر میرسد این تالار محلی برای انجام مراسم پذیرایی از شاهنشاه یا سفیران خارجی بوده اسـت.۱۸ اتاق گرداگرد حیاط ساخته شده و هر کدام دارای یک ایوان اسـت.
در چهار گوشهء بنا و پشت اتاقها اصطبلها قرار گرفتهاند، این اصطبلها بـه دو دستهء تقسیم میشوند دسته اول اصطبلهای ستوندار هستند کـه در چهار گوشه بنا قراردارند و ورود بـه انها از طریق گوشههای پخ صورت میگیرد. این اصطبلها مربع شکل بوده و طرفین انها صفههایی وجوددارد کـه داخل هر کدام یک بخاری تعبیه شده اسـت.
در فضای مرکزی این اصطبلها مابین چهار ستون مربع شکل، سکویی وجوددارد کـه بـه همراه صفههای کناری بـه عنوان محلی برای اقامت قافلهداران یا انبار کالاها مورد استفاده بودهاند. سیر و عقیده دارد این اصطبلهای چهارگانه برای نگهداری فیلهایی بوده کـه هنگام تشریفات ورود سفرای خارجی بـه پایتخت،مورد استفاده قرار میگرفتهاند.
البته این نظریست کـه با احتیاط بیشتر باید بـه ان توجه کرد چرا کـه درصورت وجود چنین کارکردی بـه ساخت صفههای کناری و سکوی میانی بـه عنوان فضاهایی کـه عملکرد انبارداری و بارگیری داشتهاند،احتیاجی وجود نداشت.
دستهء دوم دو اصطبل سراسری پشت اتاقهای شمالی و جنوبی حیاط هستند کـه طرفین انها فضاهایی جهت انبار کالا و سکونت چهارپاداران وجوددارد.همان طور کـه موریه اشاره میکند تأسیساتی هم چون حمام و آب انبار داشته اسـت. امروزه هیچ اثری از این دو بنا دیده نمیشود.سیر ودر حدود ۶۰ سال پیش طرحهایی از آن ها ارائه داده اسـت.
در حال حاضر تزیینات بنا شامل آجرکاری نمای دیوار جان پناه اسـت ولی در گذشته دارای کاشیکاری نیز وجود داشته اسـت. مصالح بنا شامل آجر و سنگ اسـت.
هیچ کتیبهای برای تعیین قدمت در بنا وجود ندارد.
سیر و بنا را بـه شاه عباس دوم و یا شاه سلیمان اول صفوی نسبت داده اسـت.
اکثر جهانگردان این بنا را از کاروانسراهایی میدانند کـه بـه امر مادرشاه عباس ساخته شده اسـت ولی مشخص نیست کـه منظور شاه عباس اول اسـت یا شاه عباس دوم. وجه تسمیهء بنا نیز بـه همین دلیل اسـت.
دراین بنا خصوصیات و پیشرفتهایی دیده میشود کـه نشاندهنده انتساب ان بـه اواخر دورهء صفویست؛بـه طور مثال اصطبلهای ستوندار کـه در کاروانسراهای قبل از دوران مغول دیده میشود بار دیگر در اواخر دورهء صفوی معمول میشود.
از طرفی تزیینات آجر کاری از ویژگیهاییست کـه دوباره از اواخر دورهء صفوی معمول می شود.این تزیینات کـه در جان پناه کاروانسرا به کار رفته اسـت قابل مقایسه با تزیینات جان پناه کاروانسرای ریاوادبستان اسـت.
احتمال دارد کاروانسرای مادرشاه در زمان شاه عباس دوم یا شاه سلیمان و یا شاه پادشاه حسین بنا شده باشد. در دورهء قاجار تقلیدهای زیادی از بنا صورت گرفته اسـت بـه عنوان نمونه اصطبلهای ستوندار گوشههای کاروانسرا در کارونسرای پرش یا مشیری در راه بوشهر بهشیراز دیده میشود. همچنین کاروانسرای راه دار در نزدیکی شیراز نیز تقلیدی از کاروانسرای مادر شاه اسـت. در کاروانسرای ده بید نیز دو اصطبل در دو طرف کاروانسرا وجوددارد کـه بـه چهار تالار ستوندار در چهار گوشه منتهی میشود،این مسئله از کاروانسرای مادر شاه الهام گرفته شده اسـت.
با توجه بـه خصوصیات ساختمانی، جلال و شکوه کاروانسرا ،وجود قسمتهایی هم چون اصطبلهای ستوندار مخصوص، تالار پذیرایی، امکانات رفاهی مناسب هم چون حمام و آب انبار،کاروانسرای مادرشاه از کاروانسراهای سلطنتی محسوب میشده و همانند کاروانسرای شیخ علیخان استقبالهای رسمی از پادشاه و سفرای خارجی قبل از ورود بـه اصفهان در ان صورت میگرفته اسـت.
همچنین موقعیت مکان نشاندهندهء جنبهء تشریفاتی و سلطنتی ان اسـت،بـه طوری که در فاصله کمتر از یک منزلی کاروانسرای گز و کاروانسرای مورچه خورت واقع شده اسـت.
مدیر کافه دوست داشتنی کاروانسرای عباسی
خانواده گردشگر گنجی در مجموعه زیبای کاروانسرای مادرشاه
عکاس: سحرناز ریاحی