گردهمایی علاقه‌مندان دیوان غربی-شرقی/گوته و گفت‌وگوی شرق و غرب

به گزارش خبرگزاری مهر، ۲۰۰ سال پیش، یعنی در ماه اوت سال ۱۸۱۹، دیوان غربی-شرقی، اثر یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر، فیلسوف و دانشمند آلمانی منتشر شد. دیوانی که هنوز هم یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های شعر در بازار کتاب جهان است. چندی پیش در دویستمین سالگرد انتشار این مجموعه، دوستداران اشعار گوته در آلمان گرد هم جمع شدند تا درباره دیوان معروف او به گفت‌وگو بپردازند.

دیوان غربی-شرقی گوته در ماه اوت سال ۱۸۱۹ منتشر شد. گوته در این کتاب درباره گفتمان بینافرهنگی نوشته و به همین دلیل این اثر در ۲۰۰ سال گذشته به عنوان اثری جهانی شناخته شده است. او در بخشی از این دیوان، نوشته است که شرق و غرب دیگر نمی‌توانند از یکدیگر جدا شوند.

کلمه دیوان سال‌ها به معنای محکمه یا مجلس استفاده می‌شد، اما در دوره اسلامی درباره مجموعه‌های شعر نیز به کار رفت. به همین دلیل مجموعه اشعار گوته نیز دیوان نام گرفت. حال ۲۰۰ سال پس از انتشار این مجموعه شعر، دوستداران اشعار گوته گرد هم جمع شدند تا درباره آن با یکدیگر به گفت‌وگو بپردازند. آنه بونن کامپ، پژوهشگر ادبیات و مدیر خانه گوته در فرانکفورت در این جلسه گفت: «من زمانی با دیوان غربی-شرقی گوته آشنا شدم که اطلاعات چندانی از این دیوان نداشتم. تصویری از اشعار دیوان غربی-شرقی بر روی اتاق کودکی من نصب بود. در این تصویر نوشته شده بود که غرب و شرق دیگر نمی‌توانند از یکدیگر جدا باشند.»

ظفر شنوچاک سخنران دیگر این جلسه بود. او در آلمان متولد شده است و در حال حاضر به عنوان نویسنده، شاعر و مقاله‌نویس در برلین کار می‌کند. شنوچاک درباره آشنایی با دیوان غربی-شرقی گوته در استانبول گفت: «وقتی سیزده یا چهارده ساله بودم، با کتابی قدیمی و زیبا با عنوان ترجمه‌های اشعار و نوشته‌های گوته آشنا شدم که در سال ۱۹۱۲ در لایپزیگ منتشر شده بود. در این کتاب بخشی از دیوان غربی-شرقی وجود داشت. با این حال من تا آن زمان چیزی درباره دیوان گوته نشنیده بودم.»

اشتفان وایدنر، پژوهشگر اسلامی نیز در ادامه این جلسه دیوان غربی-شرقی گوته را به عنوان مرجعی برای مبادلات فرهنگی و ارتباط دوستانه میان غرب و شرق معرفی کرد. در ادامه محمود فلکی، شاعر، نویسنده و منتقد ایرانی مقیم آلمان نیز اظهار خوشحالی کرد که سفر خیالی گوته به دنیای شرق تحت تاثیر حافظ شاعر مشهور ایرانی انجام شده است. او گفت:«ایرانیان با حافظ زندگی می‌کنند. من به دیوان غربی-شرقی علاقه‌مند شدم، چرا که یک شاعر بزرگ آلمانی در آن درباره حافظ نوشته است.»

علی غضنفری، نویسنده، شاعر و مترجم آثار حافظ نیز در این باره گفت:«وقتی شنیدم که گوته دیوانی درباره حافظ دارد، آن را گرفتم. با خواندن این اثر متوجه شدم که ارتباط زیبایی میان گوته و حافظ وجود دارد. از آن زمان در همه سخنرانی‌هایم درباره ارتباط میان گوته و حافظ صحبت می‌کنم. اوایل بسیاری از افراد در ایران درباره ارتباط این دو شاعر اطلاعات کافی نداشتند. آنها پس از شنیدن داستان نگارش دیوان غربی-شرقی متوجه ‌می‌شدند که علاقه به شرق در گوته، به خاطر حافظ ایجاد شده است.»

گوته در ۶۵ سالگی و در سال ۱۸۱۴، ترجمه‌های کامل اشعار حافظ را خواند و بدین‌ترتیب به فرهنگ مشرق زمین علاقه‌مند شد. آنه بونن کامپ در این باره گفت:«حافظ در شکل‌گیری دیوان غربی-شرقی گوته نقش زیادی داشت، دیوان غربی- شرقی به عنوان بخشی از گفتمان بین‌فرهنگی شناخته می‌شود و از این نظر توانسته جایگاهی ویژه در میان آثار مهم جهانی پیدا کند.»

ظفر شنوچاک نیز در این باره گفت: «ما همواره درباره اسلام، مسلمانان و مشرق‌زمین بحث می‌کنیم. دیوان گوته، کلیدی است که می‌تواند درهای بسته را باز کند. چرا که گوته در ادبیات غرب جایگاه مهمی دارد.»