از لباسی با پر پرندگان تا لباسی با زرق و برق سکه

از دیدن لباس‌های روشن و رنگارنگ کُردی، احساس شادی و سرزندگی به انسان دست می‌دهد و شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل متمایز بودن کُردها همین ذوق و سلیقه آنها در انتخاب پوشش شاد و رنگارنگ است.

همین بهانه ای شده که 28 غرفه از البسه مناطق کردنشین کشور و 22 قاب تابلو عکس از پوشش‌های کُردی کنار هم قرار گیرند و دلیل برگزاری نخستین جشنواره و نمایشگاه مد و لباس کردی در عمارت خسروآباد سنندج شوند.

یک پارچه فروش در این نمایشگاه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: چون قیمت دلار بالا رفته است دیگر پارچه خارجی نمی‌خریم و پارچه تولید داخلی را استفاده می‌کنیم، چون هم کیفیت لازم را دارد و هم قیمت آن به صرفه است.

پیمان حسین پناهی که از 15 سال پیش تاکنون در شهر سنندج پارچه فروش است، از نبود نظارت‌های کافی بر قیمت پارچه، خیاطی، بازار پوشاک و ... گلایه مند است و می‌گوید: متاسفانه نبود نظارت‌های کافی، باعث کمرنگ شدن اعتماد مردم شده است چون برخی از افراد دل‌بخواه قیمت‌ها را تعیین می‌کنند.

سوران فیضی نیز یکی از خیاطان سطح شهر سنندج است که امروز به نمایشگاه آمده، او که 11 سال است مشغول به کار خیاطی لباس کُردی مردانه در این شهر است، مدل‌های دوخت لباس مردانه را بیشتر شامل چوخه و رانک، هورامی، سقزی، مرادخانی، سنه‌ای یا نچیروانی، بلوز و شلوار و کت و ملکی می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر بیشترین استقبال مردم از مدل سنه‌ای است.

او قیمت تمام شده دوخت یک دست لباس کُردی مردانه را از 120 هزار تومان تا 250 هزار تومان عنوان می‌کند و گفت: قیمت دوخت بستگی به مدل دارد، هر مدلی که کار بیشتری بخواهد گران‌تر به دوخت می‌رسد. قبلا این قیمت‌ها از 60 هزار تا 110 هزار تومان بود.

فیضی با بیان اینکه هم اکنون سه، چهار نفر در کارگاه خیاطی ما مشغول به فعالیت هستند، گفت: اگر مسئولان از ما حمایت می‌کردند و تسهیلات لازم در اختیار ما قرار می‌گرفت، می‌توانستیم تا 30 نفر هم اشتغالزایی خود را را ارتقاء دهیم.

غرفه‌های مد و لباس اردلانی، زیورآلات دست ساز، مد و لباس دیواندره، لباس آذربایجان غربی و شهرهای کامیاران و اورامان نیز در سمت راست حیاط عمارت خسروآباد قرار دارند که مقابل هرکدام از آنها جمیعت بسیار زیادی تجمع کرده‌اند.

غرفه‌دار مد و لباس کُردی اردلانی درباره شاخصه اصلی این نوع لباس می‌گوید: حدود پنج سال است که خیاط و طراح لباس کُردی هستم، در این مدت پی برده‌ام که مردم تلفیقی از مدل‌های قدیمی و جدید را دوست دارند به همین دلیل، کارهای من تلفیقی از این دو است.

آزاده صادقیان گفت: من در دوخت لباس‌های کُردی مدل "سورانی ‎دار" از پَر پرندگان استفاده می‌کنم که طرفدار زیادی را دارد، پرها را از بازار بزرگ تهران می‌خریم. دوخت یک لباس کُردی ساده از 22 هزار تومان تا 35 هزار تومان هزینه دارد و دوخت لباس سقزی نیز از 100 هزار تا 150 هزار تومان هزینه دارد.

دو غرفه لباس سقز و بانه و آذربایجان غربی با هم تلفیق شده‌اند، آزاده سعیدی، مسئول این غرفه به ما می‌گوید: چون لباس شهرهای بوکان، مهاباد، سردشت، نقده و اشنویه در آذربایجان غربی با لباس سقز و بانه در استان کردستان بسیار شباهت دارد به این دلیل دو غرفه را یکی کرده‌ایم. لباس این مناطق بیشتر شامل یک لباس بلند چین دار، شال و یک رودوشی(لچک) است.

شایسته مرادی، کارشناس طراحی لباس و مدرس دانشگاه هم در غرفه لباس شهر کامیاران و اورامان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: شهر کامیاران به دلیل قرارگیری بین دو مرکز استان کردستان و کرمانشاه، ترکیبی از دو فرهنگ را داراست، به همین دلیل لباسهایش نیز از هر دو استان تاثیر گرفته است، از منطقه سنقر و کلیایی در کرمانشاه گرفته، تا از اورامان و پالنگان در کردستان.

او، نکته مهم لباس‌‎های استان کرمانشاه را تیره بودن آنها می‌داند و می‌گوید: لباس عروسی و عزا در منطقه سنقر و کلیایی با هم متفاوت است، هر چند هر دو لباس تیره است اما برای مراسم عزا، تماما تیره بوده و لباس عروس هم سکه زیادی دارد اما همچنان تیره است. هرچند در حال حاضر در کرمانشاه کمتر رنگ تیره استفاده می‌کنند و به رنگ‌های روشن و شاد نیز روی آورده‌اند.

او درباره لباس‌های مورد استفاده مردان کُرد در فصول مختلف نیز گفت: در فصل گرما فقط «چوخه و رانک» یا «کوا و شوال» می‌پوشند، اما در زمستان، «فرنجی» یا «پستک» را هم روی آن می‌پوشند، از «سورانی» هم استفاده می‌شود که برای پوشش دست در سرماست.

مرادی می‌گوید: در کل لباس‌ها در گذشته گشادتر بود و الان مقداری تنگ‌ شده است.

در گذشته برای دور سوخمه(نیمه تنه) که روی کراس (پیراهن بلند) کردی می پوشیدند از سکه‌های طلا هم استفاده می‌کردند اما در حال حاضر این رسم منسوخ شده است.

مریم عطایی، بانوی کُردی پوش که از جانب کُردهای این منطقه به این نمایشگاه آمده بود، در شهر خود شکارگاه لباس سنتی دارد و هشت سال است که در زمینه دوخت لباس کردی فعالیت می‌کند و به عنوان بانوی کارآفرین هم مورد تقدیر قرار گرفته است.

او اینگونه ویژگی لباس کُردهای خراسان شمالی را توضیح داد: لباس زنانه این منطقه شامل دو تکه کراس(بلوز) و شلوار کُردی (دامن) است که دامن بیشتر به رنگ قرمز دوخته می‌شود و تزئین و نواردوزی دارد. دامن از 18 متر تا 40 متر چین دارد و از پارچه مخمل هم برای دوخت آن استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: این لباس برای بیرون از منزل استفاده نمی‌شود چون وزن آن سنگین و گرم است، اما برای جشن عروسی و نمایشگاه مدارس و... مورد استفاده قرار می‌گیرد. لباس آقایان هم شامل دو تکه بلوز و شلوار است که بلوز بیشتر قرمز یا سفید و شلوار هم به رنگ سیاه است.

این بانوی کُرد خراسان شمالی گفت: چند سالی بود که از لباس‌های کُردی استفاده نمی‌شد و عروس‌ها نمی‌پوشیدند، اما ما طرح‌ها را جذاب و شکیل کردیم و حالا دوباره رونق گرفته و استفاده می‌شود.

او گفت: قیمت لباس این منطقه از چهارصد هزار تومان تا یک میلیون تومان و 600 هزار تومان است و مدل‌ها هم به شکل لباس‌های قدیمی است. چون اگر مدل را تغییر دهیم دیگر نمی‌پوشند.

عطایی خاطرنشان کرد: در گذشته، شلوار یا دامن لباس را هر وقت چپ می‌پوشیدند، به معنی عزدارای بود اما حالا اینطور نمی‌پوشند چون لباس کردی فقط برای جشن استفاده می‌شود.

هدایتی پور، یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه به ایسنا می‌گوید: من خودم بیشتر برای مراسم‌ها لباس کُردی می‌پوشم. هر سال، سه بار لباس کُردی می‌خرم و به مدل‌های قدیمی هم بیشتر علاقه دارم.

او ادامه داد: در حال حاضر استقبال مردم از لباس های کُردی خیلی بیشتر شده است و در عروسی‌ها اکثرا لباس کُردی می‌پوشند که رنگ های شاد و متنوعی دارد و بسیار کارشناسی شده است.

سلام کارگر، هم یکی دیگر از بازدیدکنندگان این نمایشگاه است که با قد بلند و لباس کُردی چوخه و رانک و دستمال روی سرش در حیاط عمارت خسروآباد سنندج خودنمایی می‌کند. او می‌گوید: من همیشه لباس کُردی می‌پوشم و حتی به شهرهای دیگر کشور هم که سفر کرده‌ام با پوشش کردی رفته‌ام.

او افزود: تا چند سال پیش لباس کُردی را کمتر می‌پوشیدند اما طی سال‌های اخیر استقبال از لباس کُردی بسیار خوب شده است. این نوع نمایشگاه‌ها بهتر است بیشتر برگزار شوند تا جوانها تشویق شوند و بیشتر لباس کُردی بپوشند.

وی لباس خود را شامل چوخه و رانک، شال هورامی و فرنجی و کلاش‌ها(کفش) هم از منطقه هورامان معرفی کرده است.

غرفه استان کرمانشاه هم شامل لباس‌های قدیمی بوده که قدمت آنها از 50 تا 150 سال است. لباس‌های این منطقه بیشتر تیره رنگ بوده اما برای اشراف در گذشته از سکه‌های قدیمی و با روکش طلا استفاده کرده‌اند.

اما در سمت شرقی حیاط عمارت خسروآباد، مردی حدودا 60 ساله با دستگاه چوبی و فلزی خود مشغول به بافت شال، جاجیم، سجاده نماز و ... است که در اصطلاح محلی به این کار «جولایی» می‌گویند.

جلال مرادی، می‌گوید: حدود 20 سال است که در شهر مریوان مشغول به این کار هستم و خودم تنهایی در کارگاهم کار می‌کنم. کار ما اکنون از رونق افتاده است و فقط دو نفر در مریوان مشغول به این کار است. از پنج، شش سال پیش بازار کار ما کم شده است. نخ‌هایش را از تهران می‌خریم که بسیار گران شده است.

او می‌گوید: هر شال را 50 هزار می‌فروشم، برخی از ماه‌ها حتی یک مشتری هم ندارم، اما بعضی وقتها مغازه‌های صنایع دستی، سفارش خود را به من می‌دهند.

مرادی اعتقاد دارد این صنعت در حال حاضر مریض شده و نیاز به درمان دارد. او می‌گوید: حیف است که کار جولایی که تمام آن به صورت دستی انجام می‌شود از بین برود و از مسئولان می‌خواهم که همت کنند تا این کار به فراموشی سپرده نشود.

در غرفه دیگری، خانواده مولود خسبی مشغول به کار کلاش بافی هستند که به گفته خودش چهار نسل از آنها مشغول به این کار بوده‌اند. او حالا در شهرک هجرت کانی دینار در پنج کیلومتری شهر مریوان کارگاه کلاش بافی دارد و به صورت مستقیم برای چهار نفر مستقیم و غیرمستقیم 120 نفر اشتغالزایی ایجاد کرده و کلاش او دارای نشان ملی مرغوبیت کالا نیز هست.

«کلاش» یک پاپوش کردی است که به نام شهر مریوان در استان کردستان ثبت جهانی هم شده است.

بازار اصلی فروش محصولات او کشور عراق است و کلاش باف در مورد قیمت هر جفت کلاش می‌گوید: یک کلاش چهار روز وقت می‌برد تا درست شود که مردانه آن را 220 هزار و زنانه را 190 هزار تومان می‌فروشند. قیمت نخ‌هایی که می‌خریم بسیار گران شده، قبلا نخ چهار کیلو و نیم را 50 هزار تومان می خریدیم اما حالا 190 هزار تومان می‌خریم. باید برای کسانی که در این زمینه کار می‌کنند نخ یارانه‌ای اختصاص می‌یافت.

در یکی دیگر از غرفه‌ها که به بافت لباس سنتی پارچه مَرَز اختصاص دارد، دستگاه بافت این نوع پارچه و بافنده آن حضور دارند.

خالد رشیددوست، از شهر بانه به این نمایشگاه آمده است و می‌گوید: تهیه پارچه مَرَز از صفر تا 100 آن کار دست است، مراحل ابتدایی کار را که شامل شستن موی بز، شانه کردن و رستن آن است، زنها انجام می دهند اما کار دوخت برعهده مردهاست.

این نوع پارچه چون برای اهالی استان کردستان مقداری گران است، بیشترین صادرات ما به کشور عراق است. برای تهیه هر دست لباس چوخه و رانک حدود 30 الی 35 متر نوار مَرَز لازم است.

او ادامه داد: هر بسته پارچه مرز 32 متر طول دارد و عرض آن 14 الی 15 سانتی متر است که قیمت آن حدود 2 میلیون و 200 هزار تومان است. قیمت یک لباس مرز(چوخه و رانک) از یک میلیون و 700 هزار تومان تا دو میلیون و 500 هزار تومان است. رنگ پارچه آن هم چون مربوط به رنگ موی خود بز بوده، ثابت است.

او می‌گوید: شغل حداقل 500 الی 600 نفر در شهر آرمرده بانه تهیه پارچه مَرَز است.

گزارش از ویدا باغبانی، خبرنگار ایسنا، منطقه کردستان

انتهای پیام