طرح ملی شبکه فاضلاب گنبدکاووس سازه ای نوین یا اثر تاریخی

افق این طرح در زمان طراحی اولیه در ربع قرن پیش، سال ۱۴۰۰ (دوسال دیگر) پیش بینی شده بود و با نزدیک شدن به آنکه به تعبیری رسیدن به ظرفیت حداکثری بهره برداری از شبکه فاضلاب گنبدکاووس است، در حالی که اجرای آن هنوز به نیمه راه هم نرسیده، به نظر می رسد این طرح اهمیت اولیه خود را از دست داده و باید برای آن و حدود ۴۰۰ میلیارد ریالی که تاکنون در این راه هزینه شده، مرثیه ای سوزناک خواند.

حرکت بسیار کند و لاک پشتی طرح ملی شبکه فاضلاب شهری گنبدکاووس که با هدف جمع آوری و تصفیه فاضلاب خانگی و دفع آب های سطحی این شهر و استفاده از آن برای مصارف کشاورزی در حال اجراست، گلایه مردم و برخی مسئولان این شهرستان را از سالیان گذشته به دنبال داشته که دور جدید این گله مندی ها از چند ماه پیش و ابتدا توسط شهردار گنبدکاووس در یکی از جلسات مدیریت بحران این شهرستان آغاز شد.

در آن نشست منصور طعنه گنبدی با اشاره به خسارت ۱۸۰۰ میلیارد ریالی سیل روزهای نخستین امسال به تاسیسات شهری گنبدکاووس و زیرساخت های آن از جمله کانال های هدایت آب های سطحی و فاضلاب شهری، گفت: درصورتی که حداقل مرحله نخست طرح جمع آوری فاضلاب این شهر بهره برداری شده بود، میزان خسارت ها بسیار کاهش می یافت.

وی افزود: وضعیت توپوگرافی و هم تراز بودن زمین در بیشتر نقاط شهر گنبدکاووس، بالا بودن سطح آب های سطحی و زیرزمینی و ورود فاضلاب خانگی به کانال های هدایت آب های سطحی که سبب ایجاد بوی تعفن در این کانال ها شده، اهمیت تسریع در عملیات اجرایی طرح ملی فاضلاب در این شهر را دو چندان کرده است.

طعنه گنبدی اضافه کرد: حرکت لاک پشتی این طرح ملی و توقف عملیات اجرایی آن در سال گذشته و امسال که پیش از این مسوولان شرکت آب و فاضلاب شهری گلستان و برخی مقامات کشوری این شرکت، قول بهره برداری مرحله نخست این طرح شامل تصفیه خانه و ایستگاه پمپاژ شماره ۹ آن را تا پایان سال ۹۵ داده بودند، سبب افزایش نارضایتی شهروندان و مهمتر از همه خسارت بالای سیل به کانال های هدایت آب های سطحی و فاضلاب این شهر شده است.

وی تصریح کرد: مسوولان شرکت آب و فاضلاب شهری بایستی تکلیف این طرح ملی که ظاهراً افق آن برای سال ۱۴۰۰ است، را هرچه سریعتر مشخص نمایند چون با توجه به افزایش هزینه ها، لوازم و تجهیزات، تاخیر در اجرای طرح منجر به افزایش هزینه ها و تاخیر در بهره برداری آن می شود.

شهردار گنبدکاووس همچنین پیش از این در مصاحبه با ایرنا و در گزارشی که این خبرگزاری درخصوص معضلات ورود فاضلاب شهری به دو رودخانه واقع در قسمت شمالی و جنوبی تهیه و منتشر کرد، گفته بود که به دلیل شرایط خاص این شهر بویژه بالا بودن سطح آب های سطحی و زیرزمینی در بیشتر نقاط شهری امکان حفر چاه های جذبی در آن کم است و شهروندان از گذشته فاضلاب های خانگی را به کانال های آب های سطحی هدایت می کردند.

منصور طعنه گنبدی اضافه کرده بود که فعلاً تنها راه جمع آوری فاضلاب های شهری و خانگی، هدایت آن به سمت رودخانه ها است تا زمانی که طرح جمع آوری فاضلاب شهری این شهر به بهره برداری کامل برسد.

اما دومین گله مندی مسوولان گنبدی از روند بسیار کُند طرح ملی جمع آوری فاضلاب این شهر توسط نماینده مردم این شهرستان در مجلس شورای اسلامی و در جلسه شورای اداری گنبدکاووس که ۹ تیر امسال با حضور استاندار جدید گلستان برگزار شد، مطرح و قرجه طیار بشدت از روند اجرایی این طرح انتقاد کرد.

وی گفت: روند بسیار کُند طرح ملی فاضلاب شهری گنبدکاووس که با گذشت ۲۴ سال هنوز به ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی هم نرسیده، درحال تبدیل شدن به یک اثر تاریخی است و مسوولان شرکت آب و فاضلاب استان گلستان و وزارت نیرو بایستی دراین خصوص پاسخگو باشند.

طیار اضافه کرد: شنیده ام که پارسال ۴۵ میلیارد ریال اعتبار پیش بینی شده برای طرح ملی فاضلاب شهر گنبدکاووس توسط مدیران آبفای گلستان در شهرستانی دیگر هزینه شده که اگر چنین چیزی صحت داشته باشد، بشدت با مدیر متخلف از طریق مقامات بالادستی برخورد خواهم کرد.

وی تصریح کرد: هزینه کردن اعتبار یک پروژه ملی در جای دیگر، در واقع توقف عملیات اجرایی این طرح است در حالی که مدیران متولی بایستی با افزایش اعتبارات سالانه، این طرح ملی را که دهها میلیارد تومان تاکنون برای آن هزینه شده، هر چه سریعتر به بهره برداری برسانند تا مشکلات مردم و شهرستان درحوزه فاضلاب رفع شود.

باوجود آگاهی مسوولان نسبت به وضعیت جغرافیایی (توپوگرافی) شهر گنبدکاووس که فاقد پستی و بلندی‌های طبیعی بوده و این امر سبب شده تا آب های سطحی و فاضلاب های خانگی غالباً در نهرها و جوی‌ها راکد مانده و مشکلات بهداشتی برای مردم ایجاد می کند و نیز کمبود منابع آبی و بعضاً خشکسالی هایی که مردم این شهرستان بالاخص کشاورزان با آن مواجه اند، به نظر می رسد تسریع در روند اجرای طرح ملی جمع آوری فاضلاب این شهر و مزایای آن ضرورتی انکارناپذر است.

به گفته مسئولان متولی، قرار است با بهره برداری از مرحله نخست این طرح ملی و تاسیسات تصفیه خانه آن، بین ۳۰ تا ۴۰ هزار متر مکعب آب در شبانه روز تصفیه (بازتولید) و برای مصارف کشاورزی اراضی اطراف آنکه سال هاست از مشکل خشکسالی و کم آبی رنج می‌برند، مورد استفاده قرار گیرد.

با این حال مدیر عامل قبلی شرکت آب و فاضلاب شهری گلستان که در ۲۵ آذر ۱۳۹۴ به اتفاق معاون برنامه ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور از تصفیه خانه درحال احداث طرح فاضلاب گنبدکاووس بازدید کرده بود، خبر بهره برداری از مرحله نخست این طرح را در اوایل سال ۹۵ با واگذاری هفت هزار اشتراک فاضلاب داده بود، اما این وعده هنوز محقق نشده است.

در آن زمان این مقام مسوول گفته بود که تاکنون ۳۷۷ میلیارد ریال برای اجرای طرح ملی جمع آوری فاضلاب شهر گنبدکاووس هزینه شده اما برای بهره برداری از مرحله نخست طرح یعنی تکمیل تصفیه خانه و ایستگاه پمپاز شماره ۹ آن به ۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار دیگر نیاز است.

وی گفته بود از آغاز عملیات اجرایی این طرح ملی درسال ۷۴ تاکنون برخی اقدامات از جمله ۳۸ درصد شبکه درون شهری به مقدار ۸۳ کیلومتر، ۴۱ درصد از ۹ ایستگاه پمپاژ و ۸۵ درصد تصفیه خانه انجام شده و رساندن شبکه های اصلی و فرعی درون شهری این طرح به ۲۰۰ کیلومتر به همراه تکمیل ۹ ایستگاه پمپاژ و تصفیه خانه فعلی آن و درمجموع برای بهره برداری کامل از این طرح ۱,۲۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.

اکنون که حدود سه سال از آخرین آمار مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان گلستان درخصوص اعتبارات مورد نیاز طرح ملی جمع آوری فاضلاب شهر گنبدکاووس می گذرد و باتوجه به شرایط اقتصادی کشور و تحریم ها، هزینه ها و قیمت ادوات و تجهیزات مورد نیاز این طرح چند برابر شده و به نظر می رسد مردم این شهر باید یا به اندازه سال های صرف شده فعلی مجدد در انتظار نشسته و بوی تعفن فاضلاب ها را تحمل نمایند و یا راهکار دیگری برای فاضلاب خود بیندیشند.

رییس اداره آب و فاضلاب گنبدکاووس نیز به دلیل منع از مصاحبه و اینکه این طرح ملی بوده و اطلاعاتی درخصوص آن ندارد، از دادن پاسخ خودداری و دریافت اطلاعات را از طریق هماهنگی با روابط عمومی شرکت متبوعش در استان گلستان ارجاع داد.

با این حال یک مقام مطلع در گنبدکاووس که خواست نامش در گزارش ذکر نشود به خبرنگار ایرنا گفت: سال گذشته حدود ۴۵ میلیارد ریال برای ادامه طرح ملی فاضلاب این شهر در قالب اوراق یا اسناد خزانه اعتبار پیش بینی کردند که پیمانکاران به دلیل سر رسید چند سال آینده آن، از آن استقبال نکردند و اعتبار برگشت خورد.

وی افزود: با این وجود امسال نیز حدود ۶۰ میلیارد ریال از محل اسناد خزانه برای این طرح پیش بینی شده که به احتمال زیاد باز هم از آن استقبال نمی شود زیرا پیمانکار باتوجه به شرایط بازار و نرخ تورم و گرانی نمی تواند در این طرح سرمایه گذاری کند و دو یا سه سال بعد به پول خود با سود مثلاً ۱۸ یا ۲۰ درصد برسد.
این مقام مطلع اضافه کرد: فقط برای تکمیل و بهره برداری از مرحله نخست طرح ملی فاضلاب این شهر که حدود ۳۰ درصد طرح را شامل می شود با فهرست بهای امسال حداقل به ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است و با تخصیص قطره چکانی اعتبارات آنهم در قالب اوراق و اسناد خزانه باید سال ها منتظر تکمیل این طرح ماند.

وی تصریح کرد: بعید است طرح ملی جمع آوری فاضلاب شهر گنبدکاووس با روند فعلی تخصیص اعتبارات و با توجه به افق پیش بینی شده برای این طرح که سال ۱۴۰۰ به پایان می رسد، به سرانجام برسد، مگر اینکه اعتبارات ویژه ای در سطح ملی یا استانی برای آن در نظر گرفته شود.

درهمین پیوند و پس از حدود ۱۰ روز تلاش خبرنگار ایرنا برای دریافت پاسخ مدیران یا کارشناسان شرکت آب و فاضلاب شهری گلستان از طریق واحد روابط عمومی این شرکت و طرح سوالات مورد نیاز، در نهایت مدیر بودجه و تجهیز منابع مالی آبفای استان در پاسخ به ایرنا، ابتدا از شهروندان و مسوولان گنبدی به خاطر روند کُند طرح ملی جمع آوری فاضلاب بویژه در دو سال اخیر عذرخواهی کرد و علت این تاخیر را مشکلات مالی کشور و تخصیص ندادن اعتبارات نقدی برای اجرای طرح ها از جمله طرح فاضلاب این شهر دانست.

علیرضا هژبری گفت: از دو سال پیش دولت برای تامین اعتبار مالی طرح ها اقدام به دادن اسناد خزانه با سررسیدهای دو یا چند ساله به دستگاه ها برای دادن به پیمانکاران طرح کرده که درسال گذشته مبلغ این اسناد برای طرح جمع آوری فاضلاب شهر گنبدکاووس افزون بر ۴۶ میلیارد ریال بود که به دلیل ناآشنایی پیمانکاران با چنین شیوه ای و مهمتر از آن نوسانات بازار از پذیرش آن خودداری کردند.

وی افزود: با این حال شرکت آبفای گلستان موفق شد با رایزنی های لازم با برخی پیمانکاران ۱۴ میلیارد ریال از اسناد خزانه و ۱۰ میلیارد ریال از سایر منابع جمعاً به مبلغ ۲۴ میلیارد ریال برای ادامه طرح فاضلاب شهری گنبدکاووس تامین کند که از جمله برای اجرای آسفالت معابر زمینی که در آن تصفیه خانه فاضلاب درحال احداث است، صرف می شود.

هژبری با بیان اینکه این مبلغ بزودی در اختیار پیمانکار مربوطه که فعالیت خود را نیز آغاز کرده قرار داده می شود، اضافه کرد: دولت در بودجه امسال نیز برای طرح جمع آوری فاضلاب شهر گنبدکاووس مبلغ ۶۰ میلیارد ریال در قالب اسناد خزانه پیش بینی کرده است که با توجه به اطلاع رسانی به پیمانکاران، امیدواریم بخش قابل توجهی از این اسناد جذب شود.

وی با این حال تصریح کرد: براساس پیش بینی های صورت گرفته و با توجه به شرایط اقتصادی کشور، تحریم ها و افزایش چند برابری هزینه ها و قیمت ادوات و تجهیزات، تکمیل مرحله نخست طرح ملی فاضلاب شهر گنبدکاووس نیازمند حدود ۱,۰۰۰ میلیارد ریال اعتبار دیگر است.

با این حال به نطر می رسد، درخواست شهروندان و مسوولان گنبدکاووس برای تسریع در اجرای طرح ملی فاضلاب شهری با توجه به شرایط جغرافیایی و توپوگرافی این شهر و نیز گذشت حدود ربع قرن از آغاز این طرح، تقاضای معقول و قابل دفاعی باشد که امید است متولیان امر درسطح ملی و استانی برای به سرانجام رساندن این طرح اهتمام ویژه ای داشته باشند.

شهر گنبدکاووس با افزون بر ۱۶۰ هزار نفر جمعیت دومین شهر بزرگ استان گلستان پس از گرگان است و در حال حاضر شرکت آب و فاضلاب شهری آن حدود ۶۰ هزار مشترک دارد.

/‌۳۰۳۹/‌۱۸۶۰