انحصار صدا و سیما نمی تواند مانع ریزش مخاطب شود

لزوم تعامل رسانه های سنتی با شبکه های اجتماعی:

انحصار صدا و سیما نمی تواند مانع ریزش مخاطب شود

بر اساس «ماده نهم از فصل دوم اساسنامه سازمان صداوسیما»، برگرفته از اصل 175 قانون اساسی، وظیفه سازمان صدا و سیما به‌عنوان دانشگاهی عمومی برای نشر فرهنگ اسلامی، ایجاد محیط مساعد برای کمک به تزکیه و تعلیم انسان و رشد فضایل اخلاقی و شتاب بخشیدن به حرکت تکاملی انقلاب اسلامی در سراسر جهان تعریف‌شده است.

این تعریف خود با نظر به ماهیت ارتباطی سازمان، در چهارچوب برنامه‌های ارشادی، آموزشی، خبری و تفریحی که از کارکردهای رسانه‌ در نظریه‌های ارتباطات جمعی برگرفته شده، ترسیم‌شده است.

گرچه بر اساس «ماده هفتم» اساسنامه، صداوسیما در جایگاه انحصاری قرار دارد و مطابق با آن، تأسیس یا بهره‌برداری از رسانه‌های موازی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی ممنوع شده است، اما با توجه به دگرگونی‌ها در حوزه فناوری رسانه‌، رسانه ملی ناخواسته درزمینه‌های مختلف در رقابت تنگاتنگ با رسانه‌های نوین قرارگرفته است.

به نظر می رسد رسانه ملی برای ادامه رقابت با فضای مجازی، نیازمند خرج کردن خلاقیت بیشتر و شناسایی ذائقه مخاطب است. ضمن اینکه رقابت میان رسانه‌های سنتی و نوین، رقابتی است که نیاز به مطالعه و برنامه ریزی دقیق و علمی دارد.

ازجمله چالش‌های عمده‌ای که کارکرد‌ و علت وجودی سازمان را زیر سوال برده است، مساله چگونگی رقابت یا سازگاری با رسانه‌های نوین است که به شکل قارچ گونه رشد کرده و بخش مهمی از بار ارتباط جمعی را در قبضه خود گرفته‌اند.

برای نمونه، انواع برنامه‌های سرگرمی ماهواره‌ای در کنار محتوای بصری بارگذاری شده در سایت یوتیوب و همچنین نسخه ایرانی آن آپارات در تولید محتوای بصری متنوع، گوی سبقت را از رسانه‌های سنتی ربوده‌‌اند.

چالش دیگر به حوزه تولید محتوای سرگرمی در چهارچوب سینمای خانگی مربوط می‌شود که انتقادهای فراوانی را نیز متوجه سازمان صداوسیما کرده است. در این زمینه، می توان به موفقیت فراگیر سریال های شبکه خانگی اشاره کرد که قطعا زنگ خطر جدی را به نشانه فاصله گرفتن مردم از تولیدات فیلم و سرگرمی سازمان به صدا درآورده است.

از سوی دیگر، گسترش استفاده از رسانه‌های نوین، در کنار سرگرمی، فرصت گردش اطلاعات و اخبار را به گونه لحظه‌ای و داغ فراهم کرده است و این نیز خود ریزش بیش‌ازپیش مصرف‌کنندگان تولید و پخش اخبار سازمان صدا و سیما را ایجاد کرده است.

علاوه بر این، رسانه‌های نوین در طول سالیان اخیر، نقش بارز خود را در شکل‌گیری بیداری اسلامی و انقلاب مردم مصر و تونس، مذاکرات هسته‌ای ایران و 1 5، انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در هفتم اسفند سال 94، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات، ایفا کرده‌اند.

همان‌طور که در ابتدا گفته شد، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بر اساس اصل 175 قانون اساسی، به‌عنوان سازمانی رسانه‌ای، تنها متولی پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در ایران است. این سازمان نقش پررنگی در شکل‌گیری افکار و دیدگاه‌های جامعه در عرصه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و تقویت پایه‌های نظام اسلامی و فرهنگ تشیع در کشور و جهان دارد.

درگذشته، سازمان در بازار تولیدات رسانه‌ای، مشابه و رقیبی نداشت. همچنین، کالاهای جانشینی برای آن موجود نبود، زیرا ورود و نفوذ رقبا به بازار و امکان پخش از سوی آن‌ها تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسید، اما امروزه سازمان صداوسیما در سپهر رسانه‌ای بسیار پررقابتی فعالیت می‌کند که قطعا سازمان صداوسیما در چنین فضایی، درگیر رقابتی مهم و سرنوشت‌ساز شده است.

پژوهش های صورت گرفته در حوزه رقابت میان تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی بیانگر آن است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد هریک از رسانه‌های مذکور، آنچه صدا و سیما با آن روبروست کاهش مخاطب است. موضوعی که برای بقای یک رسانه، موضوعی چالشی و حساسیت برانگیز به شمار می‌آید.

از این رو، به نظر می رسد رسانه ملی برای ادامه رقابت با فضای مجازی، نیازمند خرج کردن خلاقیت بیشتر و شناسایی ذائقه مخاطب است. ضمن اینکه رقابت میان رسانه‌های سنتی و نوین، رقابتی است که نیاز به مطالعه و برنامه ریزی دقیق و علمی دارد. در نهایت اینکه رسانه سنتی مانند صدا و سیما برای تداوم فعالیت خود و همچنین جلب مخاطب باید به دنبال تعامل موثر با فضای مجازی باشد.

*برگرفته از مقاله «صداوسیما و راه‌های برون‌رفت از چالش‌های پیش رو در رقابت با رسانه‌های نوین» تالیف صادق سلمانی از دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.