آینده آب در شاهرود روشن نیست/ کمبود یک واقعیت انتقال یک ضرورت

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: سال‌ها است که شاهرود خشکسالی را تجربه می‌کند خشکسالی که سبب شده تا مردم برای تأمین آب به سمت منابع آبی هجوم ببرند و در نتیجه به سرعت، عمق چاه‌های شهرستان شاهرود به دو، سه و حتی شش برابر افزایش یافت.

شاهرود در همین ۲۰ سال پیش چاه‌هایی فراتر از ۴۵ متر نداشت اما امروز چاه‌های تأمین کننده آب شهر شاهرود ۴۵۰ متر عمق دارند این امر نشان می‌دهد دیگر آبی برای این شهر نمانده و باید به دنبال راهکارهای عملی برای برون رفت از این بحران بود.

از سوی دیگر انشعاب‌های جدید، پهنه شهری که روز به روز بر میزان آن افزوده می‌شود، مصرف بی رویه، بی فرهنگی در مصرف آب، کاهش ذخایر آبی، خشکسالی، کاهش بارش‌ها، عدم جمع آوری و بازچرخوانی فاضلاب‌ها و روان آب‌ها و ده‌ها دلیل دیگر امروز سبب شده تا موضوع آب در شهری مانند شاهرود به یک بحران بدل شود که برخی کارشناسان تنها راه برون رفت از آن را انتقال بین حوزه‌ای می‌دانند.

وضعیت آب شاهرود اما چگونه است؟ این شهرستان با چه میزان کمبود روبرو است و باید برای رفع این کبودها چه کنیم؟ برای پاسخ به این سوالات با ابراهیم باقری رئیس اداره آب و فاضلاب شهری شاهرود به گفتگو نشستیم.

*در ابتدا سیمایی از آب شاهرود توضیح دهید

آبفای شهری به پنج شهر شامل شاهرود، بی ارجمند، مجن و … و هشت روستا مانند اردیان، مغان، حسین آباد و… خدمات می‌دهد همچنین ۳۲ حلقه چاه و یک قنات استیجاری در بسطام در این شهرستان وجود دارد. ۸۸ هزار و ۴۰۰ انشعاب آب و ۱۱ هزار و ۲۵۰ مشترک فاضلاب در شاهرود وجود دارد طول شبکه خطوط انتقال آب شهرستان هزار کیلومتر است و فاضلاب تا کنون ۱۱۶ کیلومتر اجرا شده است.

اکثر مخازن آب شاهرود زیر زمینی هستند و حجم آنها حدود ۶۸ هزار مترمکعب است، دبی کل چاه‌های ما حدود ۷۵۵ لیتر در ثانیه محاسبه می‌شود لذا آب شهر شاهرود از ۲۳ حلقه چاه به میزان ۵۸۵ لیتر بر ثانیه تأمین می‌شود که البته در برخی مقاطع این میزان کسر نیز می‌آید.

*مشکلات تأمین آب در شاهرود چیست؟

از نظر تأمین آب می‌توان شاهرود را جزیره‌ای محصور در مشکلات دید یعنی همه نوع تنگنا برای تأمین آب این شهرستان وجود دارد، در شاهرود هم منابع سطحی چون چشمه‌هایی مثل قطری و هم منابع زیرزمینی با عمق بسیار بالا که بعضاً بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ متر در عمق زمین هستند و هم قنات ۳۶ کیلومتری در شاهرود وجود دارد.

اما این تعداد چاه مشکل تأمین آب را حل نمی‌کند چرا که استحصال به دلیل خشکسالی‌های اخیر بسیار دشوار است، از سوی دیگر تمام منابع آبی ما ۵۷۰ لیتر بر ثانیه به شهر ما آب می‌رسانند اما مصرف آب در شاهرود ۷۶۰ لیتر بر ثانیه است یعنی چیزی حدود ۱۸۰ لیتر در ثانیه، لذا ما هم‌اکنون کمبود قابل توجهی آب را شاهد هستیم.

از طرف دیگر عمق چاه‌ها افزایش یافته و فاصله منابع آبی نیز بسیار زیاد است. چاه‌های شاهرود از فاصله ۴۵ کیلومتری توسط خط انتقال آب بخشی از شهر را تأمین می‌کنند که این امر کار را بسیار دشوار کرده است.

*درباره مقوله مدیریت مصرف در شاهرود توضیح دهید

همان‌طور که بیان هم شد راهکارهای زیادی را برای رفع کمبود آب در دست اجرا داریم که به مردم فشار وارد نشود یکی مقوله مدیریت مصرف است که بتوانیم ۷۶۰ لیتر بر ثانیه را کاهش دهیم از یک طرف ما با مدیریت فشار شبکه می‌توانیم بخش قابل توجهی از این امر را محقق کنیم، این امر توسط ۲۱ شیر فشار شکن در سطح شهرستان صورت می‌گیرد. موضوع دیگر شناسایی انشعاب‌های پرمصرف از دیگر اقدامات برای کاهش میزان مصرف آب است.

یکی از مشکلات در این حوزه این است که فاصله کم روستاهای شاهرود به شهر سبب شده تا تعداد باغات بسیاری در این فاصله وجود داشته باشند که باغات خودشان را با انشعاب غیر مجاز آبیاری می‌کنند. راهکار دیگری که اندیشیده شده استفاده و کمک‌گیری از سایر دستگاه‌هایی است که منابع و چاه‌های آب را در اختیار دارند به خصوص در پیک مصرف محسوب می‌شود.

راه آهن، بیمارستان امام حسین (ع)، البرز شرقی، دانشگاه صنعتی و … مالکیت چاه‌هایی دارند که آب شرب دارد که در برخی موارد محدود به کمک آب فاضلاب شهری شاهرود می‌آیند. به خصوص راه آهن و بیمارستان که آبفای شهری قرار داد تأمین آب با این مراکز دارد.

*آیا می‌شود توان چاه‌ها را افزایش داد؟

بله؛ در واقع یکی از راهکارهای برون رفت از مشکل کم آبی همین موضوع افزایش توان چاه‌های تأمین کننده آب است در این راستا منابع آبی مهندسی مجدد شده‌اند و اگر چاهی نیاز به تغییر مکان یا افزایش توان پمپ داشته این امر صورت گرفته و البته به دنبال منابع جدید تأمین آب شاهرود نیز هستیم.

سال گذشته سه حلقه چاه در شاهرود حفر شد و در سال ۹۸ نیز یک حلقه چاه، و مجوز حفر یک چاه دیگر نیز گرفته شده است که امیدواریم امسال بتوانیم سه حلقه چاه جدید را در شهرستان تجهیز کنیم تا بخشی از مشکلات تأمین آب رفع شود.

*شهرهای حومه شاهرود هم با مشکل روبرو هستند؟

خوشبختانه کمبود آب در شهرهای تابعه‌ای مانند بی ارجمند، بسطام و … نداریم چرا که چاه‌های مختص به خودشان را دارند، سال قبل مشکلاتی در کلاته خیج بود اما حفر یک چاه توانست مشکلات را حل کند.

همچنین دو سال قبل در بیارجمند نیز مشکل مشابهی رخ داد که آن هم با حفر چاه رفع مشکل شد که این فعالیت‌ها سبب شده تا امروز شاهد مشکلات خاصی در تأمین آب شهرهای تابعه نباشیم.

اما این را نیز باید گفت که در زمینه ساخت مخازن آب نیاز است که اقدامات ویژه‌ای به خصوص در بسطام، مجن و کلاته خیج صورت گیرد که برنامه آن در سال ۹۸ نیز در صورت تأمین اعتبار ارائه شده است.

*اولویت شما در آبفای شهری چیست؟

وظیفه ذاتی شرکت آب، تأمین آب سالم و بهداشتی برای مردم است پس عملاً اولویت‌ها تأمین آب محسوب می‌شوند، در نتیجه همیشه اولویت شرکت آب ذاتاً تأمین آب برای مردم و مقابله با کاهش منابع آبی است.

در این راستا علاوه بر راهکارهایی که در بالا بیان شد استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و سرمایه گذار این بخش نیز در دستور کار آبفای شاهرود قرار دارد همچنین خرید آب از کشاورزان نیز در حال انجام است اما به هر روی اولویت اول تأمین آب است.

فاضلاب، بارندگی‌ها، منبع آب و … در زمره اولویت‌های بعدی هستند برای مثال یک اولویت آبفای شهری شاهرود مانند هر شرکت دیگری استفاده مجدد و بازچرخه فاضلاب و روان آب‌ها برای مصارف صنعتی و کشاورزی است که البته الزام اصلی آن ایجاد تصفیه خانه فاضلاب است که حدود ۸۰ درصد آب مصرفی را می‌تواند بازچرخوانی کرده و به شبکه بازگرداند تا حداقل بتوانیم در کشاورزی از آن استفاده کنیم.

برای مثال می‌توان با ورود ۶۰۰ لیتر بر ثانیه در شبکه آب ۴۵۰ لیتر پساب را به دست آورد که بازچرخوانی آن در شبکه می‌تواند استفاده‌های فراوانی را داشته باشد که در بخش صنعت، آبیاری فضای سبز، کشاورزی و … استفاده می‌شود.

*کهنه بودن خطوط انتقال چه تأثیری بر کمبود آب گذاشته است؟

ابتدا باید گفت عمر مفید بسیاری از شبکه‌های خطوط انتقال آب شاهرود تمام شده است و برخی از آن‌ها عمری ۴۰ تا ۵۰ ساله دارند اما بسیاری شبکه‌های ما هم هستند که جنس مناسبی ندارند و با کوچک‌ترین شوکی که به شبکه وارد شود می‌ترکند تا هم زحمات ما زیاد شود و هم نارضایتی مردم را به دنبال آورد اما این را هم باید اذعان کرد که اصلاح کامل شبکه اعتبار بسیار زیادی می‌خواهد.

همه ساله درخواست اعتبار برای بهسازی شبکه خطوط انتقال آب شهرستان شاهرود صورت می‌گیرد اما متأسفانه در زمینه تخصیص با مشکل روبرو می‌شود و با این اعتبارات چند ده میلیونی هم نمی‌توان شبکه را اصلاح کرد چرا که کاری پر هزینه است. به طور متوسط روزی ۱۰ اتفاق برای شبکه آب در سطح شهر شاهرود رخ می‌دهد که حجم بسیار بالایی است.

با تلاش‌های مسئولان و به خصوص نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس، ۱۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان اعتبار برای آب رسانی به شاهرود اختصاص یافت که تمام آبفای استان سمنان در تلاش هستند تا این اعتبار را جذب کنند و زیر پروژه‌هایی هم برای آن تعریف شده است از جمله این پروژه‌ها، ارتقای تصفیه خانه آب و نیاز به تغییر فیلتر است که امیدواریم از ناحیه این اعتبارات شاهد ارتقای تصفیه خانه شاهرود نیز باشیم.

*درباره آخرین وضعیت طرح انتقال آب قطری توضیح دهید

قطری تنها انتقال آب نبود بلکه در قالب این طرح مخازن، خطوط لوله و زون بندی‌هایی نیز اجرا شدند، همچنین پنج حلقه چاه هم در مدار حفر شد و بخشی از این طرح انتقال آب از چشمه‌های قطری محسوب می‌شد.

پروژه به این شکل صورت گرفت که ابتدا چاه، زون بندی و خطوط لوله و … اجرا شد و سپس صحبت از انتقال آب چشمه ساران قطری به شاهرود پیش آمد که حدود ۵۵ کیلومتر خط انتقال این پروژه نیز از شاهرود به ابر تکمیل شد همچنین چهار چشمه شامل قربان تالار یک و دو و سوسنگ یک و دو به شبکه انتقال وصل شدند.

اما ادامه کار نیاز به اتصال خطوط لوله به چشمه‌های اصلی قطری موسوم به قطار چشمه بود که این امر در سایه مسائل و مشکلات اجتماعی صورت نگرفت در حالی که فقط یک هزار متر از مسیر باقی مانده بود. این مشکلات کماکان وجود دارد و علی رغم جلسات متعددی که همه مسئولان گذاشته‌اند همچنان مشکلات حل نشده است.

در مصوبه اصلی قرار بود سالانه پنج میلیون متر مکعب آب به شاهرود منتقل شود اما بعداً به دلیل اعتراضاتی که شد و کاهش آب دهی چشمه‌ها این میزان به دو و نیم میلیون مترمکعب در هشت ماه از سال کاهش یافت اما هنوز این طرح دارای مشکلات اجتماعی است.

*با این تفاسیر آینده آب شاهرود را چطور می‌بینید؟

آینده شاهرود در زمینه آب روشن نیست، امروز چاه‌ها به نهایت استحصالشان رسیده‌اند و آب دهی کاهش یافته است از سوی دیگر سایر منابعی که پیدا شده‌اند یا کیفیت پایین دارند و یا قابل استفاده نیستند چرا که از عمق زیادی می‌آیند و قطعاً در آینده با مشکل روبرو می‌شویم.

*راهکار چیست؟

ناچار هستیم که طرح‌های انتقال آب از قطری و کالپوش و … را انجام دهیم چرا که برای آینده شهرمان ضرورت دارد، تاکید می‌کنم ضرورت دارد نه اینکه مفید است در نهایت باید گفت امیدواریم پیگیری این طرح‌ها صورت گیرد چرا که همین طرح‌ها می‌تواند آینده شاهرود را نجات دهد.