حمام گپ بندرعباس تنها می شود

خانه شریف، خانه احمدی، حمام گله داری، عمارت کلاه فرنگی (در حوزه علمیه)، برکه های باران و حمام گپ جزو معدود آثار تاریخی باز مانده از گذشته این شهر است که هویت معماری آن را نشان می دهند.
به همین دلیل حفظ آثار تاریخی در برابر تجاوز و تخریب و دست اندازی، دارای اهمیت بیشتری نسبت به شهرهایی همچون شیراز و یزد است که دارای بناهای تاریخی متعددی هستند.

هنوز خاطره کم توجهی نهادهای متولی هرمزگان به خانه احمدی که ابتدا زمینه ساز خروج آن در فهرست آثار ملی و سپس تخریب آن در سال ۹۶ شد از ذهن ها پاک نشده موضوع تجاوز به حریم تاریخی حمام گپ مطرح است.

کاری که زیربنای آن توسط خود اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان سال ها قبل با دادن مجوز برای احداث بنای چند طبقه ای در حریم تاریخی بنای یاد شده گذارده شد.

این بار موضوع بنای یک پارکینگ طبقاتی و یک مجتمع تجاری چند طبقه در حریم تاریخی این حمام تاریخی است که بخش اعظم کار هم انجام شده و میراث فرهنگی هرمزگان تماشای آن است.

از شهرداری بندرعباس هم که به عنوان متولی و مسئول شهر انتظار می رود مدافع و حافظ آثار و ابنیه تاریخی باشد هم خود با تخلف از ضوابط حریم این بنای تاریخی در حال احداث پارکنیگ طبقاتی است.

با بی توجهی و سکوت متولیان نسل های آینده و گردشگران دیگر ادارک مناسبی از ساختار و پیرامون حمان گپ نخواهند داشت و هویت این بنای تاریخی آنگونه که بود قابل ادراک نخواهد شد.

دیگر خانه های یک و ۲ طبقه خشت و گلی اطراف یا جای خود را به بناهای سنگ و سیمانی داده اند و یا در حال تخریب و ویرانی اند.

حمام گپ متعلق به دوره قاجاریه بوده که تا دهه پنجاه هجری شمسی مورد استفاده قرار داشته و در هفت مهر سال ۱۳۸۱ با شماره ۶۴۹۶ در فهرست، آثار ملی به ثبت رسیده است.

بخش بسیاری از این بنای تاریخی که عملیات پیگردی آن در سال ۱۳۸۷ انجام‌شده بر اثر گذر زمان و بی توجهی مسوولان تخریب شده و به مرور جایگاه استراحت و خواب معتادان شده بود.

مصالح به کاررفته در آن سنگ، خشت با ملات ساروج و گچ بوده که تغییرهایی در دهه ۳۰ به آن داده و به لوله کشی مجهز می‌شود.

محمد قرایی در مقاله ای درباره حمام گپ می نویسد: گپ در گویش بندرعباس یعنی بزرگ و این حمام بزرگ ترین حمام شهر بوده که آنرا در دل زمین احداث کرده بودند تا از انتقال دما به بیرون جلوگیری کنند و دارای ۲ بخش زنانه و مردانه بود.

این محقق معماری اشاره می کند: بر اساس تحقیق های صورت گرفته بر روی نوشته های سدید السلطنه کبابی این حمام قدیمی تر از حمام گله داری بوده و قدمت آن به احتمال فراوان به اوایل دوره قاجاریه و یا قبل از آن می رسد، حتی از واژه گل کنی هم برای نامبری این حمام بکار رفته که نشان دهنده وجود محوطه برداشت گل در مواقع بارندگی بوده است.

همچنین این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای متعددی بوده که مانع از انتقال حرارت می شده و نور با نورگیرهایی به داخل آن می‌تابیده و جنس بدنه و کف ها از سنگ ساروج بوده و فرم کلی گرد و خاک و ناپاکی برای جلوگیری از هوای بیرون بوده است.

قرایی اشاره می کند: حمام گپ به دلیل رطوبت بالا و بالا بودن سطح آب های زیر زمینی به دلیل مجاورت با ساحل حمام گپ را به صورت نیمه زیرزمینی ساخته اند که این به کاهش انتقال دما کمک می کرده است.

لزوم حفظ محیط پیرامونی برای درک بهتر هویت حمام گپ

حفظ محیط پیرامونی برای درک شرایط یک اثر تاریخی به اندازه‌ای است که مدرس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌الملل قشم و عضوتیم اجرایی طرح مرمت پل تاریخی خواجو در اصفهان می‌گوید: با توسعه شهری محیط پیرامونی «حمام گله داری» معنای خود را از داده و به واسطه از دست دادن بافت پیرامونی، به صورت تک دانه‌ای افتاده است.

حامد ایمان طلب ادامه می‌دهد: این به مانند آن است که خانواده، خانه پدری و همه چیزهایی که می‌توانسته در اطراف باشد از انسان گرفته شود، این شخصی فردی گم‌گشته تلقی می‌شود، این بسیار آسیب‌زننده است.

متخصص مرمت ابنیه تاریخی اضافه کرد: مساله محیط پیرامون با توسعه شهری همراه است و توسعه شهری در ایران هم دارای نهادهای متعدد ضابطه نویس است که هیچگاه همسو نمی‌شوند مانند شهرداری، دفتر فنی استانداری، مسکن و شهرسازی، بنابراین به دلیل شمار فراوان نهادهای موازی تنها میراث فرهنگی دچار آسیب می‌شود.

این مدرس دانشگاه و عضو تیم اجرایی پروژه مرمت پل تاریخی خواجو در اصفهان، میراث فرهنگی را از دید حقوقی و مالی ضعیف می‌داند.

مجوزی برای ساختن ساختمانی با بیش از ۷ متر در حریم حمام گپ صادر نشده

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هم با اذعان به ضعف مالی سازمان متبوع خود، می‌گوید: ساختمانی چند طبقه در زمان یکی از مدیران کل اسبق در حریم حمام گپ بنا شده که قرار بود هتل شود و پس از آن، مجوزی برای ساخت ساختمان با ارتفاع بیش از هفت متر توسط این اداره کل در حریم حمام گپ صادر نشده است.

نوروزی می‌گوید: شهرداری بندرعباس برای احداث پارکینگ چندطبقه و دادن مجوز احداث ساختمان چند طبقه در محدوده حمام گپ باید از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان استعلام می‌گرفت که این کار را انجام نداده است.

وی مبل فروشی ساخته شده در ضلع جنوبی حمام گپ را غیر قانونی می‌داند ولی با وجود این اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان برای تخریب آن اقدامی انجام نداده است.

ایرنا پس از یک هفته موفق به گرفتن پاسخی از شهرداری بندرعباس درخصوص احداث پارکینگ طبقاتی و ساختمان تجاری که هر ۲ در حریم این بنای تاریخی قرار دارند نشده است.

به نظر می رسد با بی توجهی اداره کل میراث فرهنگی هرمزگان نسبت به بافت ها و بناهای تاریخی و شهرداری بندرعباس نسبت به هویت معماری این شهر باید بیش از پیش نگران حفظ بافت ها و بناهای تاریخی باشیم تا در مدرن شدن زندگی تاریخچه ملموس هویت و معماری را از دست ندهیم.

۳۲۱۹ /‌۶۰۴۸