اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب

به گزارش خبرگزاری موج همدان، بارش های سیل آسا و وقوع سیل در برخی استان های کشور در فروردین ماه امسال موجب خسارت های چندین میلیارد دلاری به ساختمان ها ، تاسیسات زیرساختی، باغات و مزارع کشاورزی شد،.خسارت هایی که می توان با استفاده از طرح های آبخیزداری آن ها را تا حد قابل قبولی کاهش داد.

اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب

رحمانی فضلی، وزیر کشور در مورد میزان خسارت های سیل فروردین امسال گفت : خسارت های سیل در استان های گلستان، مازندران، لرستان و خوزستان و برخی استانهای دیگر در مجموع بیش از 35 هزارمیلیارد تومان برآورد شد و در این سیل در 25 استان به بیش از 4 هزار و400 روستا خسارت وارد شد.

محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی هم در برآورد میزان خسارت به بخش کشاورزی گفت: 13 هزار میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی وارد شد.

اگر درصد کمی از این بودجه های بازسازی صرف گسترش آب بندها و سیل بندها وطرح های آبخیزداری می شد تا حدود زیادی میزان خسارت ها را کاهش می داد.

125 میلیون هکتار از اراضی کشور تحت فرسایش خاک قرار دارد

بر اساس آمار در کل کشور 125 میلیون هکتار از اراضی کشور تحت فرسایش خاک قرار دارد که باید برای آن تدبیری اندیشیده شود.

هوشنگ جزی ، "مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری کشور" می گوید : در"26 میلیون هکتار از اراضی کشور طرح مطالعه آبخیزداری در دست اجراست که از این میزان در حدود 11 میلیون هکتار طرح آبخیزداری اجرا شده است.

ایجاد سیل بند و جلوگیری از خسارات سیل

"محمد مهدی آرتیمانی" ،"معاون آبخیزداری منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان" در این رابطه می گوید:" ایجاد سیل بندها در مسیر آب راهها می تواند 30 تا 50 درصد از خسارت های ویرانگر سیل جلوگیری کند و در کنترل و مهار سیلاب بسیار موثر است.

" آرتیمانی" با اشاره به اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب، می گوید:"جمع شدن آب پشت سیل بندها مانع از فرسایش خاک و افزایش پوشش گیاهی در منطقه می شود، این در حالی است که نبود آب در بسیاری از مناطق موجب فرسایش خاک می شود که اگر بتوانیم آب را جمع آوری کنیم می توانیم هم از فرسایش خاک جلوگیری کنیم و هم موجب افزایش پوشش گیاهی شویم ."

ایجاد 23 هزار عدد سازه کنترل آب و رسوب

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان همدان" با بیان آماری در مورد مقدار طرح آبخیزداری که در استان اجرا شده می گوید : " تا پایان سال نود و هفت ، 23 هزار عدد سازه کنترل آب و رسوب از یک تا 15 متر در وسعت 300 هزار هکتار از منابع طبیعی استان انجام شده است.

او با بیان اینکه از حدود دو میلیون هکتار وسعت منابع طبیعی استان، حدود 690 هزار هکتار مطالعه طرح آبخیزداری انجام شده است، می گوید:"از این میزان تاکنون معادل 15 درصد کار آبخیزداری انجام شده است."

این کارشناس منابع طبیعی انجام کار بیشتر در حوزه آبخیزداری را منوط به تامین اعتبار مناسب می داند .

استفاده از آب بندها برای زمین های کشاورزی

یکی دیگراز اهدافی که سیل بندها دنبال می کنند کنترل آب و در اختیار گرفتن آب است برای استفاده در زمین های کشاورزی.

از آبی که پشت سیل بندها ذخیره می شود برای سیراب کردن زمین های کشاورزی استفاده می شود.

کنترل 3 میلیون مترمکعب آب

" آرتیمانی" با اشاره به اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب، می گوید:"در بارش های فرآوان 11 و 12 فروردین، سیل بندهای استان حدود 3 میلیون متر مکعب آب را کنترل و مهار کردند که در صورت جاری شدن می توانستند آثار تخریبی زیادی برجای بگذارند، که نه تنها این اتفاق نیافتاد بلکه از این حجم آبی که ذخیره شد می توان در کشاورزی و سایر مصارف دامداری و تغذیه چاه ها و قنات ها و منابع زیر زمینی بر اساس آمار در کل کشور 125 میلیون هکتار از اراضی کشور تحت فرسایش خاک قرار دارد که باید برای آن تدبیری اندیشیده شود.

کنترل فرسایش خاک و افزایش پوشش گیاهی

آب موجب حیات بخشی به زمین و خاک و رشد گیاهان می شود.آبی که پشت سیل بندها و آب بندها جمع آوری می شود به علت رطوبتی که ایجاد می کند مانع از خشک شدن زمین و خاک و فرسایش آن و همچنین موجب بالا بردن پوشش گیاهی می شود.

آرتیمانی"،"معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان" با اشاره به اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب، می گوید: "جمع شدن آب پشت سیل بندها مانع از فرسایش خاک و افزایش پوشش گیاهی در منطقه می شود، این در حالی است که نبود آب در بسیاری از مناطق موجب فرسایش خاک می شود که اگر بتوانیم آب را جمع آوری کنیم می توانیم هم از فرسایش خاک جلوگیری کنیم و هم موجب افزایش پوشش گیاهی شویم ."

دومین استان پر بارش کشور/ آبخیزداری و مانع از ایجاد سیل های ویرانگر

استان همدان در فروردین ماه بعد از استان لرستان دومین استان پر بارش کشور بود و میزان بارش ثبت شده در آن مدت حدود 130 میلی متر بارش بود که با این وجود میزان خسارت های ناشی از بارش و سیل بسیار کمتر از استان های دیگر درگیر در سیل بود که به اعتقاد کارشناسان یکی از علل آن وجود آب بندها و سیل بندها در نقاط مختلف بویژه در مسیر رودخانه ها بود.

با استفاده از عملیات آبخیزداری می توان به چندین هدف مهم دست یافت جلوکیری از وقوع سیل های ویرانگر و همینطور با استفاده از آبخیزداری می توان مانع از وقوع سیل های ویرانگر و مخرب شد.

محمد علی قانعی، کارشناس آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با اشاره به اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب، می گوید:" وقتی آب با سرعت در بستر رود جاری می شود خاک را با خودش جابجا می کند که با آبخیزداری می توان آب را مهار کرد و از آن به نحو مطلوب استفاده کرد".

وی با اشاره به اهمیت آبخیزداری در کنترل سیلاب، می گوید: "در واقع با ایجاد سیل بندها درحرکت آب ها تاخیر ایجاد می شود و از اتصال آب ها به همدیگر جلوگیری می کنیم ."

"زارعی" یکی از کشاورزان روستای "طاهرلو" از توابع کبودراهنگ در مورد سیل بندی که در ورودی روستایش ایجاد شده می گوید:" اگر این سیل بند نبود با بارش های فراوانی که فروردین ماه امسال روی داد آب روستای ما را با خود می برد."محبی" یکی از کشاورزان روستای "داس قلعه" از توابع شهرستان کبودراهنگ در مورد استفاده از آب این سیل بندها می گوید :" از آبی که پشت این آب بندها جمع می شود در طول سال برای آبیاری زمین های کشاورزی استفاده می کنیم."

آب بندها ، آبشخوری برای دام ها

از آب هایی که پشت این سیل بندها جمع می شود می توان برای آب دادن به احشام دامداران هم استفاده کرد. بسیاری از دامداران وقتی دام های خود را به چرا می برند در کنار این سیل بندها دام های خود را هم سیراب می کنند و در فصا چیدن پشم های گوسفندان خود آنها را در این آب ها شستشو می دهند.

"جعفری" یکی از اهالی روستای "حصار گوجه باغی" از توابع کبودراهنگ در این باره می گوید:"پس از هر بار چرا ، گوسفندان را برای دادن آب به اینجا می آورم و آنها را سیراب می کنم."

وی می گوید: "هنگام پشم چینی هم گوسفندان را در این آب بندها شستشو می دهیم که کار ما را خیلی راحت می کند."

تغذیه سفره های زیر زمینی

متاسفانه درسالیان گذشته بنا را بر برداشت بی رویه از سفره های زیر زمینی گذاشته ایم به طوری که میزان ورودی این سفره ها هیچگونه تناسبی با خروجی آنها ندارد.

از آنجایی که کشور ما در منطقه گرم و خشک قرار گرفته است و در بلند مدت شاهد کم آبی هستیم ، اندک بارش هایی که در برخی فصول سال اتفاق می افتد با بند آوردن آنها پشت سیل بندها و آب بندها می توان راکد کرد. راکد شدن آب پشت این سازه ها فرصتی به تزریق آب به داخل سفره های زیر زمینی می دهد.تزریقی که هنگام جریان آب یا صورت نمی گیرد و یا بسیار اندک صورت می گیرد.

کنترل ریزگردها و گردو غبار

آبخیزداری می تواند در کنترل گردو غبار هم نقش مهمی ایفا کند.کشور ما چند سالی است که متاسفانه با پدیده گرد و غبار دست و پنجه نرم می کند.

بخش از گردو غبار منشا خارجی دارد و بخشی هم منشا داخلی . بسیاری از کارشناسان خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها و کمبود بارندگی و خشک شدن زمین های زراعی و مراتع را از مهم ترین عوامل ایجاد و حرکت این ریزگردها و معلق شدنشان در اثر باد و طوفان می دانند. کنترل و ذخیره آب در پشت سیل بندها و آب بندها می تواند تا حدودی مانع از خشک شدن زمین و حرکت ریز گردها در هوا شود.

کلام آخر

جدای از مواردی که در بالا در مورد فواید آبخیزداری عنوان شد می توان به کنترل رسوبات ، افزایش سرانه فضای سبز و محیط زیست و کنترل آلودگی هوا هم اشاره کرد.

در مورد فواید آبخیزداری که از گذشتگان ما به ارث رسیده است به نظر می رسد که جای هیچ گونه شک و شبهه ای باقی نمی ماند.

نکته مهم البته این است که چقدر مورد توجه قرار گرفته است.متاسفانه باید بگوییم که این مقوله آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است.

وقوع سیل های سنگین در فروردین ماه امسال و خسارت های زیادی که بر جای گذاشت شاید تلنگری باشد که بتوان با هزینه به مراتب کمتری از خسارت های زیاد جلوگیری کرد.

شاید با همین آبخیزداری بتوان قدمی کوچک اما موثر در مدیریت بحران ها برداشت.