دستفروشی در حسرت ساماندهی

دستفروش به فروشنده ای می گویند که جای ثابتی ندارد و می‌تواند به راحتی از جایی به جای دیگر برود؛بنابراین فارغ از مالیات ،کرایه و پیگیری های مربوط به یک فروشنده ثابت با جای مشخص در یک فروشگاه هستند."دستفروشی"نوعی از کسب و کار غیر رسمی به شمار می‌رود که امروز تحت عنوان مشاغل کاذب یا زیرزمینی از آن یاد می‌شود.

در گذشته کالاهای کنار خیابانی را اجناسی بی کیفیت تشکیل می‌دادند، اما امروزه دست فروشان هم به سمت کالاهای گران قیمت رفته و دامنه فعالیتشان گسترده شده است. ممکن است بارها از این فروشنده ها خرید کرده باشیم و از قیمت و کیفیت آن جنس راضی بوده باشیم اما اگر خلاف این امر باشد تکلیف چیست؟

طبق آخرین آمار ها تعداد دستفروشان به بیش از 6 هزار نفر رسیده است؛دستفروشی به شغلی تبدیل شده که بسیاری از فعالان آن دیگر بی بضاعت نبوده و از سر ناچاری دست به آن نمی‌زنند بلکه برخی از آن‌ها در کنار شغل اول خود این کسب و کار را به راه انداخته اند تا از این بازار هم سودی به جیب بزنند.

مدیر روابط عمومی شرکت شهربان و حریم‌بان شهرداری تهران می گوید:«درآمد 60 درصد از دستفروش‌ها، ماهانه حداقل 8.5 تا 9 میلیون تومان است که هیچ عوارض و مالیاتی هم در ازای آن نمی‌دهند. این افراد همان‌هایی هستند که به‌علت درآمد بالا مقاومت می‌کنند و حاضر نیستند به نقاط ساماندهی شده کوچ کنند!»

جالب است بدانید در بعضی نقاط خیابان ولیعصر که جزو نقاط گران دستفروشی محسوب می‌شود، قیمت اجاره هر موزاییک، ۵۰ هزار تومان تعیین شده است. هر دستفروش برای پهن کردن بساط به حداقل چهار موزاییک نیاز دارد. با این توصیف برای اجاره هر بساط با چهار موزاییک، روزانه ۲۰۰ هزار تومان باید بپردازد.

اما در برخی معابر عمومی که پردرآمد نیست و به اصطلاح پاخور خوبی ندارد، هر موزاییک به قیمت ۵ هزار تومان اجاره داده می‌شود. این رقم‌ها براساس گزارش‌هایی گفته می‌شود که به مسئولان شهری ارائه شده است.

در محدوده مرکزی شهر، حد فاصل میدان انقلاب تا میدان فردوسی نیز معابر به‌صورت هفتگی اجاره داده می‌شود. رقم اجاره‌ها از ۳۰۰ هزار تومان برای یک هفته شروع می‌شود و بسته به مکان و نوع کالا فرق می‌کند. در واقع این رقم به نقاطی اختصاص دارد که پاخور کمتری دارند. در واقع مافیایی پشت این ماجرا قرار دارد.

بساط دست فروش‌ها فقط به خیابان‌ها ختم نمی‌شود و مردم در مترو نیز باید پذیرای آن‌ها باشند به طوریکه این روزها تعداد زیادی از این دستفروش‌ها پاتوقشان مترو ست و هر دستفروش با کیسه‌ای بزرگ به فروش اجناس خود مشغول است.

در این میان باتوجه به محدودیت‌هایی که وجود دارد، اما درون واگن‌های هم فروش انواع لباس،زیورآلات و حتی کفش هم دیده می‌شود و افراد با یک بار سوار شدن مترو می‌توانند کلی از نیازهای خود را بدون مراجعه به بازار و مغازه‌ها تامین کنند!

چندروز پیش شهرداری تهران درباره افرادی که در ایستگاه‌های مترو دستفروشی می‌کنند، اظهار کرد:«با این رویه به شدت برخورد می‌کنیم و نمی‌گذاریم در ایستگاه‌ها بساط پهن کنند. بنده ابلاغ کرده‌ام که هر ایستگاهی که در آن بساط پهن شده باشد، رئیس آن ایستگاه را برکنار کرده و با وی برخورد خواهیم کرد. از این رو رؤسای ایستگاه‌ها موظف به گشت‌زنی در ایستگاه‌های خود شده‌اند و دستفروشان را از سطح ایستگاه به خارج از ایستگاه هدایت می‌کنند».

از نگاه فعالان حوزه کار ریشه دستفروشی را باید در صنعتی شدن جوامع، رشد شهرنشینی، ناتوانی در ایجاد شغل رسمی، نابرابری و فقر جست‌وجو کرد و آمار بالای بیکاری و عدم تناسب میان دستمزد و هزینه‌های زندگی را در گرایش افراد به این مشاغل مؤثر دانست.
امروز در بسیاری از کشورها از جمله پاریس و نیویورک پدیده بساط گستری رایج است و خرده فروشی‌های سیّار در مراکز خرید شهر به چشم می‌خورد اما صرف نظر از اینکه نباید به موضوع دستفروشی نگاه احساسی داشت و هنجارها و قوانین را نادیده گرفت اما نمی‌توان نسبت به معیشت خانوارهای محروم و کم درآمدی هم که وابسته به کار دستفروشی و خرده فروشی است، بی اعتنا بود.

باتوجه به اینکه بسیاری از صاحب‌نظران و کارشناسان، شرافت کار دستفروشان را بیشتر از قاچاق‌فروشان می‌دانند، گزارش‌ها از آمار بالای اشتغال افراد در این نوع کسب و کارها حکایت دارد و گسترش روز افزون آن را نشانه بحران در ساختار اقتصاد کشور قلمداد می‌کند.

دستفروشی فارغ از سدّ معبر و مزاحمت‌های گاه و بیگاه برای مشتریان و فروش اجناس تقلبی و بی‌کیفیت، پدیده‌ای رو به رشد در جامعه به شمار می‌رود که نگاه‌ها و بازخوردهای مختلفی نسبت به آن وجود دارد؛ طبعاً برخورد قهرآمیز با چنین پدیده‌ای صحیح و کارساز نیست.

در سالهای گذشته شهرداری‌ تلاش کرده دستفروشان را در قالب جمعه بازارها یا بازارچه‌های عرضه خوراک، پوشاک و البسه و کیف و کفش ساماندهی و بر عملکرد آنها نظارت کند. همچنین با اختصاص فضای پارکینگ‌های عمومی و متروها در برخی ایام و فصول سال و مناسبتها موجب تجمیع و جلب رضایت خاطر دستفروشان و استقبال عامه مردم شده است.