بچه من چه شکلی میشه؟

بچه من چه قیافه ای خواهد داشت؟ بچه من به کی می ره؟ بچه به پدرش می ره یا مادرش؟ این سئوالات هیجان انگیز را از کسانی می شنویم که در انتظار نوزاد خود هستند. در حین حاملگی از خودشان می پرسند و رویای آن را در سر دارند. آیا بچه به باباش میره یا به مامانش؟ آیا بچه من خوش تیپ و خوشگل خواهد بود؟ آیا واقعا امکان پیش بینی ظاهر بچه قبل از تولدش وجود دارد؟
همه می توانیم قیافه نوزاد را قبل از تولد تا حدودی حدس بزنیم. حتی می توانیم از برنامه های آنلاین موجود استفاده کرده و عکس بچه خود را بکشیم. اما عوامل زیادی در تعیین ویژگی های ظاهری بچه تاثیر دارند. این عوامل شامل ژنتیک و وراثت و عوامل محیطی است. هرچند عوامل زیاد دیگری در تعیین قیافه نوزاد تاثیر دارند.

بچه من به کی می ره؟
برنامه هایی در اینترنت وجود دارد که عکس شما و همسرتان را می گیرد و قیافه نوزاد شما را تقریب زده و عکسی برایش نمایش می دهد. تنها کاری که باید کرد آپلود عکس خود و همسرتان است و برنامه مجازی بچه ساز، عکس نوزاد آینده شما را پیش بینی می کند، مثل سامانه لاکسلند.
این برنامه های نرم افزاری تصویر شما را تجزیه و تحلیل کرده و دو خصیصه چهره را مطابق محاسبات آماری تعیین می کنند و این خصیصه ها را برای ساخت چهره جدید استفاده می کنند.
به هر حال وراثت ژنتیک خیلی پیچیده است و شامل جنبه های مختلف زیادی است. این برنامه های بچه مجازی ساز خیلی صحیح نیستند و نمی توانند قیافه نوزاد را با صحت بالا تعیین کنند. بجای آنها می توان از نظریه های ژنتیک شباهت بچه به والدین استفاده کرد و به صحت بالاتری مشخصات ظاهری بچه آینده خود را پیش بینی کرد.

ظاهر بچه و ژنتیک
آیا می دانید یک زوج می توانند بطور بالقوه ۶۴ تریلیون بچه مختلف تولید کنند؟ این چیزی است که صاحبنظران براساس ۶۰ هزار تا ۱۰۰ هزار ژن بدن انسان که بر روی ۴۶ کروموزوم قرار دارد؛ برآورد می کنند. و این چیزی است که وقتی بچه ۲۳ کروموزوم از مادر و ۲۳ کروموزوم از پدر به ارث می برد، رخ می دهد. بنابراین از دیدگاه آماری، پیش بینی دقیق و صحیح شباهت ظاهری نوزاد تقریبا غیرممکن است.
در این رابطه، دکتر کیت گرابر رئیس واحد آموزش دپارتمان ژنتیک دانشگاه اموری آتلانتا می گوید: «بیشتر خصیصه های انسانی توسط بیش از یک ژن تعیین می شود و ژن های زیادی با هم کار می کنند و یک خصیصه را ایجاد می کنند، تا یک ژن منفرد».
چیزی که مهم است، همکاری ژن ها می تواند به انجام انواع مختلف خصیصه های غیرقابل انتظار بیانجامد. برای مثال، رنگ چشم بچه که توسط مقدار ملانین یا رنگدانه قهوه ای عنبیه تعیین می شود، می تواند به رنگ های مختلفی باشد. بنابراین این امکان وجود دارد که والدین چشم آبی بچه ای با چشم قهوه ای به دنیا بیاورند و یا بالعکس، والدینی با چشمان تیره بچه ای چشم آبی به دنیا بیاورند.
همچنین ویژگی به نام خصیصه غالب وجود دارد. این بدین معنی است که یک والد لازم است خصیصه ای را داشته باشد که به نسل های بعدی آن ژن بالقوه را انتقال دهد. مثلا خصیصه های غالب شامل دیمپل، کک مک، شکاف چانه، لاله گوش مویی و کاکل بیوه است.
برای اینکه ویژگی های صورت نوزاد آینده خود را که به ارث می برد، حدس بزنید بهتر است به عکس اعضای خانواده و وابستگان و نسل های قبلی نگاهی بیاندازید. اگر بیشتر اعضای خانواده دارای دیمپل هستند یا گونه برجسته دارند، شانس خیلی بالایی وجود دارد که این خصیصه ها به نوزاد شما هم منتقل شود.
حالت دیگر این است که پدر فقط ژن غالب رنگ موی قهوه ای را حمل کند و مادر فقط ژن مغلوب رنگ بلوند را حمل کند، همه بچه های آنها بایستی دارای موی قهوه ای رنگ باشند. اما وقتی بچه با یک همسر بلوند ازدواج کند، نوه های آنها دارای موی بلوند خواهد بود.

ژن غالب و مغلوب چیست؟
در ژنتیک اصطلاحات غالب و مغلوب برای توصیف آلل های مختلف (انواع مختلف یک ژن) استفاده می شود. آلل غالب نوعی است که اثرگذار خواهد بود اگر که فرد تنها یک نسخه از آن آلل را داشته باشد (هر کس یک نسخه از یک آلل از والدین خود به ارث می برد).
آلل مغلوب نوعی آلل است که به دو نسخه یکسان از آن برای ایجاد خصیصه نیاز است. برای مثال، چشم آبی یک خصیصه مغلوب است، بنابراین اگر کسی دارای چشمان آبی باشد، به دو نسخه یکسان از آلل رنگ آبی از والدین نیاز است که فرزند آنها نیز چشم آبی شود. رنگ چشم قهوه ای غالب است، بنابراین اگر کسی تنها یک نسخه از آلل رنگ چشم قهوه ای و یک نسخه رنگ آبی را به ارث ببرد، هنوز رنگ چشمان قهوه ای خواهد شد زیرا رنگ قهوه ای غالب است. هرچند بسیاری از خصیصه ها توسط بیشتر از یک ژن ایجاد می شود یا به قولی پلی ژنیک هستند و خصیصه تحت تاثیر چند ژن قرار می گیرد. حتی رنگ چشم توسط بیش از یک آلل تعیین می شود.

فرق ژن و آلل چیست؟
ژن اصطلاحی است که برای توصیف واحد پایه وراثت استفاده می شود در حالی که آلل انواع مختلف یک ژن است. ژن می تواند گونه های مختلفی داشته باشد که همان آلل های مختلف است و روی ژنوتیپ (چیدمان ژنتیکی سلول) کلی فرد و فنوتیپ (بیان ظاهری یک خصیصه) تاثیر دارند.

قانون وراثت مندل
بیشتر اطلاعات و دانش ما از وراثت ژنتیک و تاثیر آن بر خصیصه های بصری و قابل دید از کار قرن ۱۹ راهبی بنام موراویان برخاسته است که وی را گرگور مندل می نامند. سالیان زیادی مندل گیاه نخود را در صومعه خود پرورش می داد، تداخل بین نژادهای مختلف نخود را ثبت می کرد و وراثت جوانه های جدید نخود را مشخص می کرد. مطالعات وی به سنگ بنای ژنتیک مدرن وراثت تبدیل شد.
با استفاده از مربع پونت می توانید طریقه وقوع این وراثت را مشاهده کنید. مربع پونت بازنمایی ساده احتمال داشتن یک فنوتیپ خاص توسط فرزند است. در حالی که ژنتیک اصلا به سادگی مربع پونت نیست، اما ابزاری مفید است که می توان با نگاه به آن وراثت ژنتیک را درک کرد.

مربع پونت چیست؟
در این شکل مثالی پایه ای از مربع پونت نمایش یافته است که در آن آلل های والدین در مربع های طرفین و آلل های بالقوه فرزند در مربع های داخلی است.
مربع پونت برای حدس خصوصیات ارث رسیده به بچههمانطور که در مثال بالا دیده می شود، یکی از والدین یک نسخه غالب و یک نسخه مغلوب از یک آلل را دارد و دیگری دو آلل مغلوب دارد. در حالی که این مربع پونت ساده سازی ژنتیک انسان است، می توان از آن برای احتمال به ارث بردن یک خصیصه خاص توسط نوزاد خود استفاده کرد. موی بلوند و چشم آبی هر دو خصیصه مغلوب هستند، بنابراین برای اینکه فرزند دارای موی بلوند و چشم آبی باشد، هر دو آلل بایستی در تاریخچه ژنتیک خانواده وجود داشته باشد و فرزند آلل های مغلوب را از هر دو به ارث ببرد.

قیافه نوزاد تازه به دنیا آمده چگونه خواهد بود؟
چیزی که باید بخاطر داشت این است که نوزادان ممکن است با چیزی که شما تصویر می کنید فرق داشته باشد. ظاهر نوزاد به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله طول مدت زایمان، زایمان طبیعی یا سزارین و غیره. نوزاد مدت طولانی در فضای تنگ رحم حبس بوده است و بسیاری از خصیصه های وی در زمان تولد تثبیت شده نیست.
به علاوه، بعضی از خصیصه ها مثل رنگ چشم نوزاد یا رنگ موی نوزاد در طی چند روز بعد از تولد تغییر خواهد کرد. اینکه بچه با رنگ موی خاصی متولد شده است بدین معنی نیست که رنگ موی وی به همان شکل خواهد ماند. همین مسئله در مورد رنگ چشم و رنگ پوست نوزاد هم مصداق دارد. اکثریت نوزادان با چشم آبی یا رنگی متولد می شوند، اما با چند روز دیدن نور خورشید و گذر چند روز از عمر، رنگ چشم آنها تغییر می کند.
همانطور که بچه رشد و تکامل می کند، ویژگی های ظاهری وی تغییر می کند و بنابراین تعیین ظاهر بچه براساس خصیصه های زمان تولد مشکل است. بهتر است شباهت قیافه نوزاد به دیگران را بعد از چند روز حدس بزنیم.

با زیاد شدن سن قیافه نوزاد چه تغییری می کند؟
بسیاری از والدین در تعجب هستند که قیافه بچه اشان بعد از تولد چگونه خواهد شد، زیرا بسیاری از ویژگی های ظاهری و صورت بچه در زمان تولد واضح و مشخص نیست. در حالی که بعضی از خصیصه ها در نوزاد قابل تشخیص و مشهود است، بسیاری از ویژگی های چهره وی بعدا متمایز شده و با رشد و تکامل بچه تغییر می کنند. چهره نوزاد ممکن است زمان تولد گرد و کوچک باشد، اما بعد از گذر چند روز تغییر می کند، بنابراین نمی توان پیش بینی کرد که با بزرگ شدن بچه، ویژگی های ظاهری و بدنی وی به چه شکلی خواهد شد.