عضو کارگروه کاغذ: دولت به‌جای دخالت، نظارت کند

به گزارش ابتکار، صنعت چاپ یکی از صنایعی است که تقریبا تمام صنایع دیگر به نحوی با آن در ارتباط هستند. از بسته‌بندی‌ گرفته تا چاپ و لیبل همگی ذیل صنعت چاپ تعریف می‌شوند. ماه‌های گذشته اما صنعت چاپ کشور روزهای خوبی نداشت و با التهاب‌های فراوانی روبه‌رو بود. افزایش قیمت کاغذ، زینک، مرکب، کمبود قطعات دستگاه‌های چاپ و... تنها بخشی از مشکلات پیش‌روی این صنعت بوده‌اند. به همین دلیل با احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه لیتوگرافان و کانون‌های تبلیغاتی تهران، پیرامون وضعیت این‌ روزهای صنعت چاپ گفت‌وگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.

حال امروز صنعت چاپ در کشور چطور است؟ کمی درباره وضعیت امروز صنعت چاپ در کشور توضیح دهید.

صنعت چاپ روزهای خوبی را سپری نمی‌کند و این اتفاق چندین علت دارد. از یک سو می‌دانیم که در حال حاضر اقتصاد کشور بیمار است و نتیجه آن هم ضعیف شدن تولید است. چاپ هم ارتباط مستقیمی با تولید دارد. تقریبا شاید نتوانیم هیچ بخشی را در تولید پیدا کنیم که به نوعی با چاپ و بسته‌بندی سروکار نداشته باشد بنابراین به دنبال ضعیف شدن تولید، صنعت چاپ نیز ضعیف خواهد شد. از سوی دیگر، مشکلاتی برای صنعت چاپ درخصوص کاغذ، زینک، مرکب و ملزومات چاپ ایجاد شده که وضعیت را بدتر کرده است. در حال حاضر و با توجه به شرایط موجود، اصلا کسی نمی‌تواند به فکر وارد کردن ماشین‌آلات چاپ باشد و تقریبا در حال حاضر ورود دستگاه‌های چاپ، به‌جز دستگاه‌های چاپ دیجیتال، نسبتا به صفر رسیده است.

متاسفانه عدم مدیریت، آسیب‌های بسیاری به صنعت چاپ زده است. به نظر من به‌وجود آمدن کارگروه کاغذ و زینک از پایه مشکل داشته و نباید ایجاد می‌شده چون موضوع واردات مستقیما به وزارت صنعت و معدن مربوط است اما در این بین وزارت صنعت و معدن اختیارات خودش را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تفویض کرد. همه این موارد باعث شده که صنعت چاپ به بن‌بست بخورد. از سوی دیگر، یکی از نقاط رشد صنعت چاپ، صادرات است؛ همان‌ کاری که ترکیه می‌کند و در حال حاضر بالای ۴۰ درصد از بازار منطقه را از آن خود کرده است. صادرات است که برای کشور ارزآوری می‌کند و به بازار رونق می‌دهد اما متاسفانه سهم ما از صادرات محصولات چاپ در منطقه تنها چیزی حدود ۵ درصد است یعنی حتی کمتر از سهم امارات.

یکی دیگر از مسائلی که باعث شد تا صنعت چاپ به اینجا برسد، هیئت مدیره اتحادیه چاپخانه‌داران است. هیئت مدیره باید در مورد مسائلی مثل چگونگی توزیع کاغذ، چگونگی ایجاد کارگروه و همچنین چگونگی توزیع یا واردات صنایع چاپ مدعی باشد و نباید به گونه‌ای عمل شود که راه برای صادرات فراهم شود. متاسفانه خود اتحادیه چاپخانه‌داران هم در این زمینه کوتاهی کرده است.

حدودا از پاییز سال ۹۶ نوسان در قیمت کاغذ آغاز شد. در چند ماه اخیر هم به اوج خود رسید. این اتفاق چقدر در صنعت چاپ تاثیرگذار بود؟

زمانی کاغذ به راحتی در بازار خرید و فروش می‌شد اما در نتیجه ورود غیرکارشناسی دولت در بخش اقتصاد تنها با گذشت دو ماه قیمت هر بند کاغذ تقریبا دو برابر شد. از زمان آغاز فعالیت کارگروه کاغذ، در فاصله ۶-۷ ماه قیمت هر بند کاغذ ۴ برابر شد. این اتفاق تاثیر بسزایی در چاپ گذاشت. اما باید بدانیم که امروز چاپ اصلا دیگر چندان مبتنی بر کاغذ نیست. بر مبنای وارداتی که در حال حاضر انجام می‌شود، حجم واردات مقوا و کاغذ بیشتر از کاغذ است و اتفاقا یکی از معضلات ما این است. به دلیل آنکه تنها کاغذ پررنگ شده، اتفاقات بدی در حوزه مقوا که اصل بسته‌بندی و چاپ است و همچنین در حوزه کاغذ گلاسه و لیبل‌ها رخ می‌دهد.

این بخش‌ها را کسی نمی‌بیند و فاجعه آن بسیار بیشتر از چیزی است که در مورد کاغذ رخ داده است. موضوع کاغذ، راه را برای تخلفات در بخش‌های دیگر باز کرده است. متاسفانه به دلیل همین تخلفات و بالا رفتن قیمت مقوا، نوع بسته‌بندی در ایران در حال دگرگونی است و این اتفاق درصورت عدم مدیریت برای صنعت چاپ بحران‌ساز خواهد شد و تا این ساعت هم شاهد مدیریت در این بخش نبوده‌ایم.

متاسفانه کارگروه کاغذ نه‌تنها منافعی برای صنعت چاپ به‌دنبال نداشته است بلکه چندین برابر اوضاع را برای این صنعت، آشفته و خراب کرده است. تا این ساعت هم کسی جوابگوی ما نبوده است. در حال حاضر ما از سمت نمایندگان مجلس در حال پیگیری هستیم و همچنین به ‌دنبال ملاقاتی دراین‌باره با وزیر ارشاد هستیم. من درخواستی هم در این رابطه داشتم که ایشان جلسه را بر عهده مشاور و معاون اجرایی خود گذاشتند. این جلسه با این شخص برگزار شده و پس از آنکه معضلات را بازگو کردیم، بسیار متاثر شد و گفت که باید حتما جلسه‌ای با شخص وزیر برگزار شود. وقتی من مشکلات و معضلات را مطرح کردم، این فرد پاسخی نداشت و گفت تنها کسی که می‌تواند در این موارد تصمیم بگیرد، مقام عالی وزارت است. قرار بود این هفته جلسه‌ای داشته باشیم که تا کنون موفق به برگزاری آن نشده‌ایم. البته من یقین دارم این جلسه در آینده نزدیک برگزار می‌شود چون شخص وزیر هم در این زمینه دغدغه‌مند است.

افزایش قیمت زینک و مرکب چقدر در کار چاپخانه‌داران خلل ایجاد کرده است؟

شاید بتوانیم فاجعه زینک را بدتر از فاجعه کاغذ بدانیم. متاسفانه قرار بر این بود که کارگروه تنها در زمینه کاغذ فعالیت کند اما ناگهان به موضوع زینک نیز ورود پیدا کرد. زینک جزو کالاهای گروه دوم بود، یعنی ارز نیمایی به آن تعلق می‌گرفت، تاجران هم بر همین مبنا زینک وارد و توزیع می‌کردند. اما کارگروه گفت که ما می‌خواهیم زینک هم در دسته کالاهای گروه اول قرار بگیرد و به آن ارز ۴۲۰۰ تومانی تعلق بگیرد.

به نظر من برای آنکه آشفتگی‌های ایجاد شده در حوزه کاغذ را بپوشانند، به حوزه زینک هم وارد شدند. درنهایت این اتفاق افتاد و از شهریور‌ماه ۹۷ تبلیغات بسیاری درباره ورود زینک به کالاهای گروه اول انجام شد. تاجران واردکننده زینک ترسیدند چون اگر قرار بود زینک با ارز دولتی وارد شود، قیمت نهایی‌ تقریبا نصف قیمت زینک‌های وارد شده با ارز نیمایی می‌شد. یک اتفاق نادری هم در این میان افتاد، یک کالا یعنی زینک در ثبت سفارشات و گمرک دو کد دارد و هم به آن ارز نیمایی می‌دهند و هم ارز دولتی! من تا به حال متوجه دلیل این اتفاق نشدم.

در هر صورت تاجر با خود اندیشید که اگر من با ارز نیمایی زینک وارد کنم، به محض ورود زینک با ارز دولتی نابود می‌شوم و به همین دلیل تاجران با ارز نیمایی زینک وارد نکردند. در نتیجه در بهمن‌ماه بحران زینک به‌وجود آمد. زمانی به مقدار نیاز زینک در بازار موجود بود و می‌شد با چک چندماهه هم آن را خرید، اما ناگهان در اواسط بهمن با جهش قیمت روبه‌رو شد. این هم از نتایج کارگروه کاغذ و زینک بود! حال آنکه تا آن تاریخ یک عدد زینک دولتی وارد بازار نشد با اینکه مقدار زیادی ارز دولتی تخصیص داده شده و جنس خریداری‌ شده بود. در گذشته می‌توانستیم به صورت اعتباری اقلام مورد نیاز را تهیه کنیم اما بعد از تحریم‌ها، تا پول به حساب شرکت سفارش‌گیرنده واریز نشود، شروع به تولید اقلام مورد نیاز ما نمی‌کند و همین باعث وقفه‌ در تحویل اقلام می‌شود.

همین پروسه‌ زمان‌بر باعث ایجاد بحران شد و قیمت زینک به ۵۰ تومان هم رسید. اما ما اولین اتحادیه‌ای بودیم که به این موضوع وارد شدیم و با ترفندهایی توانستیم این بحران را مدیریت کنیم که قیمت زینک از ۳۰-۳۵ تومان بالاتر نرود و در این بخش هم تقریبا موفق بودیم. اولین محموله زینک دولتی، اواخر فروردین وارد کشور شد. تعهد گرفته شده بود که زینک‌های وارد شده با ارز دولتی باید زیر نظر وزارت ارشاد توزیع شود اما به ناگاه دیدیم دو کانتیر زینک بدون مجوز ارشاد توزیع شد. جلسه‌ای در این رابطه تشکیل شد و صورت‌جلسه‌ای هم نوشته شد تا به اتحادیه ارائه شود تا ببنیم چه کسانی این زینک‌ها را دریافت کردند و چه کسی این زینک‌ها را توزیع کرد و چگونه توانستند ۹۰ هزار زینک را عادلانه در دو روز توزیع کنند. این‌ها سوالاتی است که تا این ساعت پاسخی برای آن‌ها دریافت نکرده‌ایم و این معما لاینحل مانده است.

در اینجا گپی در زینک‌های دولتی به‌وجود آمده است. واحد اندازه‌گیری زینک در سطح کلان و واردات، مترمربع است. هر متر مربع زینک که از ۲.۸ تا ۳ دلار آن هم با ارز نیمایی وارد کشور می‌شد، نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که تعرفه به ۳.۶ و ۳.۷ یورو رسیده است! یعنی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد یک جنس، گران شده است. ما اعتراض کردیم، به وزارت‌های اطلاعات، ارشاد و صنعت‌ومعدن و سازمان حمایت از مصرف‌کننده نامه فرستاده‌ایم اما تا این لحظه پاسخی دریافت نکرده‌ایم، ما می‌خواهیم بدانیم این گپ چگونه ایجاد شده است؟

اوضاع مرکب چطور است؟

اوضاع مرکب از کاغذ و زینک بهتر است. افزایش قیمت داشته‌ایم اما اوضاع مناسب‌تر است. امیدواریم کارگروه از این موضوع استفاده ابزاری نکرده و وارد آن نشود.

اشاره کردید به عدم ورود ماشین‌آلات صنایع چاپ. در چنین شرایطی اهمیت تامین قطعات بیش از پیش نمایان می‌شود. در زمینه تامین قطعات شرایط به‌ چه صورت است؟

در دولت و در برنامه اختصاص ارز، اصلا ماشین‌آلات چاپ دیده نشده است. وارد کردن ماشین‌آلات با ارز آزاد برای کسی به‌صرفه نیست و توجیه اقتصادی ندارد. در حال حاضر معضل ما تامین قطعات ماشین‌ها است. قیمت قطعات ما افزایش بسیاری داشته است. بحران تامین این قطعات در آینده بسیار شدیدتر خواهد شد. مورد جایگاهی در برنامه‌ریزی‌های ارزی نداشته و به آن حتی ارز نیمایی هم تعلق نمی‌گیرد.

افزایش قیمت ارز چه تاثیری بر سرمایه در گردش صنعت چاپ داشته است؟

دولت در این بخش هم کم‌لطفی کرده است. وام گرفتن برای افزایش سرمایه در گردش یا تامین قطعات از بانک‌ها بسیار سخت شده است. اگر هم کسی بتواند وام بگیرد، باید سود بالایی بپردازد. به صورت اسمی، سود این وام‌ها ۱۸ تا ۲۰ درصد است اما تولیدکننده درواقع باید سودی معادل ۲۸ تا ۳۰ درصد بپردازد. بازدهی کدام فعالیت تولیدی ۲۸ تا ۳۰ درصد است؟

از سوی دیگر دارایی می‌گوید از بانک وام گرفتی و بنابر آن باید تولید را افزایش داده باشی و همه چیز را بر مبنای قبل محاسبه می‌کند. در چنین شرایطی است که تولیدکننده با سود کمتر، سرمایه در گردش و قدرت خرید کمتر باید مالیاتی چندین برابر قبل بپردازد. بعضی از چاپخانه‌ها فقط به دلیل مسائل دارایی تعطیل شده‌اند و با این رویه قطعا این تعداد افزایش خواهند یافت. به نظر می‌رسد دست‌هایی قطعات پازل را به‌گونه‌ای می‌چینند که همه جا به بن‌بست برسد. از چند سال گذشته قرار بر اصلاح مالیات بر ارزش افزوده در حوزه چاپ بوده که آن هم اصلاح نشده است. از سوی دیگر اتحادیه چاپخانه‌داران هم به ‌دنبال تامین این خواسته نبوده است.

پیامد این همه مشکلات چیست؟

قطعا با این خروجی‌ها چیزی جز نابودی در انتظار صنعت چاپ نخواهد بود.

کمی به کارگروه‌های کاغذ، چاپ و زینک بپردازیم. این کارگروه‌ها چه تاثیری در روند صنعت چاپ داشتند؟

به نظر من یکی از کارگروه‌هایی که توانست در نابودی صنعت چاپ موفق عمل کند، کارگروه کاغذ و زینک بود. به هرکدام هم که می‌گویی فقط توجیه می‌کند. رئیس کارگروه رسما مصاحبه می‌کند و می‌گوید ارزی به کاغذ اختصاص داده شده، از کشور خارج شده اما تنها ۳۰ هزار تن از کاغذی که با این ارز خریداری ‌شده در اختیار کارگروه است، یعنی ۱۷۰ هزار تن آن در اختیار کارگروه نیست. من فکر می‌کنم این فرار به جلو است. اولا که همین ۳۰ هزار تن هم درست توزیع نشده است. دوم کار شما چیست؟ مصوبه از کارگروه برای صادرات کاغذ گرفته شده است.

یعنی تا کارگروه ارشاد یک تاجر را تایید نکند، ثبت سفارشی صورت نمی‌گیرد. چگونه‌ است که نمی‌دانید کاغذ کجاست؟ اگر آمده پس چرا دست شما نیست؟ واردکننده کاغذ وقتی می‌تواند کاغذ را مستقیم با قیمت بالا وارد بازار کند، چرا آن را به دست ارشاد بسپارد تا پس از آن، ناشر آن را با همان قیمت بالا به بازار ارائه دهد؟ در آخر این واردکننده تنها جریمه می‌شود و برای او هم این جریمه چندان اهمیتی ندارد. قوانین ما مشکل دارند. از سوی دیگر توزیع صورت گرفته اما قیمت بسیار بالا رفته، پس چه فایده‌ای داشته است؟ به جای اینکه کاغذ را به ناشر بدهند، می‌توانستند کاغذ را مستقیم به چاپخانه‌دار بدهند و بعد با راه‌اندازی سامانه‌ای آن را مدیریت کنند، مثل همان‌ کاری که ما برای زینک انجام دادیم و موفق بود.

در حال حاضر ناشر در سامانه برای زینک درخواست می‌دهد و زینک مستقیما به لیتوگرافی‌ها و چاپخانه‌ها می‌رود. در کاغذ هم باید همین روال را دنبال می‌کردند. برای اینکه کاغذ وارد بازار نشود، باید کاغذ مستقیم به چاپخانه‌ها می‌رفت و اتحادیه هم وظیفه نظارت را بر عهده می‌گرفت. خیلی راحت می‌شود روند را کنترل کرد اما به نظر می‌رسد عزمی برای کنترل و نظارت وجود نداشته باشد. وظیفه دولت نظارت بر عملکرد است اما در حال حاضر شده دخالت در تولید. چطور می‌شود کسی خودش بر خودش نظارت کند؟ من پاسخ این سوال را نمی‌دانم! تا آنجا که پیگیری کرده‌ام، کمیسیون فرهنگی مجلس هم در حال ورود به موضوع است.

سازمان بازرسی چطور؟

ما برای سازمان بازرسی هم نامه‌ای فرستاده‌ایم اما تاکنون کسی با ما تماس نگرفته است. ما هر‌چه این موضوع را دنبال کردیم، به جایی نرسیدیم. تا این ساعت هیچ کس جز وزیر ارشاد به ما پاسخ نداده است.

فکر می‌کنید چه راه ‌حل‌هایی برای برون‌رفت از وضعیت فعلی وجود دارد؟

یکی از بخش‌هایی که در‌مورد چاپ می‌تواند حرف اول را بزند و نقش‌آفرین باشد، اتحادیه چاپخانه‌داران است. به هر دلیلی این اتحادیه در گذشته خروجی خوبی نداشته است. با توجه به انتخابات پیش ‌روی این اتحادیه فکر می‌کنم باید هیئت مدیره همفکر، خلاق و مطالبه‌گر انتخاب شوند که بتوانند در راه مطالبات این صنف‌ گام بردارند. اتحادیه باید کارشناسانه و پیگیر از طریق مجلس، وزارت صنعت و معدن و وزارت ارشاد به موضوع ورود کند تا جلوی معضلات گرفته شود، که این‌ امری امکان‌پذیر است. حداقل می‌تواند نماینده‌ بیشتری در کارگروه داشته باشد. اتحادیه می‌تواند از مجلس، وزارت‌های مرتبط، اتاق اصناف، اداره اماکن و دیگر نهادهای مرتبط را به همکاری دعوت کند.

از دولت چه انتظاری دارید؟

از دولت می‌خواهیم یک بار برای رضای خدا به جای دخالت، نظارت کند و امور را به اتحادیه واگذار کند. ما خودمان پیشنهاد دادیم که کاغذ و زینک را مستقیم در اختیار چاپخانه‌ها قرار بدهند و بگذارند اتحادیه کار نظارتی را انجام دهد؛ گفتیم ما به شما جوابگو خواهیم بود اما قبول نکردند. به نظر من در‌صورتی که این اتفاق رخ بدهد، خروجی خوبی خواهد داشت. ما قول می‌دهیم به وضعیت سرو‌سامان بدهیم.

در شرایط فعلی کاغذ از کالاهای اساسی خارج شده و تنها کاغذ روزنامه و کاغذ نشر جزو کالاهای اساسی باقی‌ مانده است. اگر همین کار به خوبی انجام شود و دست تجار را باز بگذارند، به نظر می‌رسد اوضاع کمی بهتر خواهد شد. اما با شرایط موجود و سیاست‌های اتخاذ شده اوضاع بهبود نخواهد یافت.

فکر می‌کنید اگر نظارت به بخش خصوصی واگذار شود، می‌توانیم آینده بهتری برای صنعت چاپ متصور شویم؟

صد‌در‌صد. ما نمی‌گوییم نظارت را به ما واگذار کنند، ما می‌گوییم از ما گزارش بخواهد و بر مبنای آن نظارت کنند. ما می‌گوییم موضوعات اقتصادی که به بخش خصوصی و تاجران مربوط است را به آن‌ها واگذار کنند. برای من بسیار جالب است‌ تا به‌ حال حتی یک‌ ورق کاغذ هم با ارز نیمایی وارد کشور نشده، پس چطور قیمت کاغذ به اینجا رسیده است؟ به نظر من این اتفاق ناشی از عدم نظارت است. ما می‌گوییم کارمان را به خودمان واگذار کنید ولی نظارت کنید اما در رابطه با توزیع آنچه می‌گوییم انجام دهید. ما می‌گوییم اتحادیه، نه تاجر، در نظارت به دولت کمک می‌کند.

آنقدر که خودمان به خودمان آسیب می‌زنیم، تحریم‌ها به ما آسیب نمی‌زند. حرف آخر من این است که دارند ما را نابود می‌کنند.