راهیابی به حقیقت آفرینش در پرتو نگاه ظاهری به پدیده‌های طبیعی

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس اخلاق آیت‌الله محمدباقر تحریری روز گذشته 31 خردادماه در حوزه علمیه معیر برگزار شد. وی در این جلسه به تبیین سفارشات امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب پرداخت و اظهار کرد: بحث در سفارشات امام صادق(ع) درباره مدیریت چشم و زبان در بین اعضا و جوارح است. حضرت می‌فرمایند: «‌اقل النوم باللیل و الکلام بالنهار فما فی الجسد شی اقل شکرا من العین و اللسان؛ خواب شب و سخن روز را کم کند، چراکه در بدن انسان هیچ عضوی کمتر از چشم و زبان کم‌شکرتر نیست». حضرت می‌فرمایند این دو عضو در وجود انسان خیلی کم شکرگزار هستند. حرکات چشم و زبان خیلی سریع انجام می‌شود. اعضای دیگر برای رفع نیازمندی‌های خود نیاز به تأمل و تلاش بیشتر دارند. مثلا برای رفع گرسنگی باید تلاش مناسب کرد تا نیاز گرسنگی را رفع کرد. با وجود این، فعالیت چشم و زبان به طور طبیعی سریع انجام می‌شود. لذا کنترل این دو عضو خیلی بر اعمال دیگر انسان تأثیر می‌گذارد. نه اینکه این دو عضو را مانند سایر اعضا اصلا به کار بگیریم. قطعاً حکمای الهی با اهداف والایی انسان را با این اعضا و جوارح آفریده است.
تولیت حوزه علمیه مروی ادامه داد: زبان و چشم برای ما نهاده شده است، برای اینکه از این طریق درست ببینیم و نگاهمان به موجودات نگاه توحیدی باشد. زمانی چشم در مسیر شکرگزاری است که وقتی به موجودات نگاه می‌کند، نگاهش عبرت‌آموز باشد؛ یعنی به حقایقی که این موجودات به آن وابسته هستند، دست پیدا کند. لذا گاهی در قرآن کریم به ما گوشزد می‌شود: «أَفَلَا یَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ وَإِلَى السَّمَاءِ کَیْفَ رُفِعَتْ وَإِلَى الْجِبَالِ کَیْفَ نُصِبَتْ وَإِلَى الْأَرْضِ کَیْفَ سُطِحَتْ؛ آیا به شتر نمى‌‏نگرند که چگونه آفریده شده و به آسمان که چگونه برافراشته شده و به کوه‌‏ها که چگونه برپا داشته شده و به زمین که چگونه گسترده شده است»(سوره غاشیه، آیات 17 تا 20). ما به طور قهری به این موارد نگاه می‌کنیم. مثلاً برای رفع نیازهای علمی خودمان در خصوص پدیده‌های طبیعی کنجکاوی می‌کنیم. اما باید توجه داشت ما یک نگاه عام داریم، یک نگاه خاص داریم و یک نگاه اخصّ. نگاه اخص نگاه ایمانی است. وقتی به موجودات نگاه می‌کنیم، باید بنگریم چه کسی این حقیقت را آفریده است و ما چقدر می‌توانیم درس بگیریم.
وی در ادامه تصریح کرد: ما با قوه بینایی مبصرات را می‌بینیم، ولی دیدن انسان به همین جا محدود نمی‌شود؛ بلکه انسان دارای قوه عاقله هم هست. وقتی ما یک صورتی را درک می‌کنیم، عقل تحریک می‌شود. مثلاً وقتی سیب به زمین می‌افتد، عقل نیوتون قانون جاذبه را درک می‌کند. دیدن‌ها مختلف است. در جلسه گذشته عرض کردیم این امور انسان ابعاد مختلفی دارد که در برخی ابعادش سایر موجودات مشترک هستند، ولی برخی ابعادش، مختص به انسان است. ما باید تلاش کنیم با درک‌های ظاهری، درک‌های واقعی که مربوط به عقل و جان است، شکوفا شود و مصداق این آیه نباشیم: «لهُمْ قُلُوبٌ لَا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لَا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یَسْمَعُونَ؛ دل‌هایى دارند که با آن [حقایق را] دریافت نمى‌کنند و چشمانى دارند که با آنها نمى‌‏بینند و گوش‌هایى دارند که با آنها نمى‌شنوند»(اعراف/179). «فقه» برای جان است و الا دیدن برای همه هست. اگر انسان دچار غفلت شود، حتی به فعالیت‌های حسی خود نیز آگاهی ندارد. مثلاً گاهی شخص در مجلسی نشسته است، ولی توجه ندارد سخنران چه می‌گوید. نفس انسان این‌چنین است. بقیه حیوانات این‌گونه نیستند. این نفس انسان است که گسترده است و می‌تواند در هر بعدی از ادراکات این گستردگی‌ را إعمال کند.

قرآن کریم به انسان خطاب می‌کند: «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ؛ پس انسان باید به خوراک خود بنگرد»(سوره عبس/ آیه 24). طبیعتاً هر انسانی به غذایش نگاه می‌کند، اما مقصود آیه این است که نگاه کنید اینها چگونه آفریده شده‌اند. «أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا فَأَنْبَتْنَا فِیهَا حَبًّا؛ که ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم، آن‌گاه زمین را با شکافتنى [لازم] شکافتیم پس در آن دانه رویانیدیم» (سوره عبس/آیات 25 تا 27). چقدر قوانین حاکم است تا این غذا به وجود بیاید، آنگاه ما در ظرف ده دقیقه غذا را می‌خوریم و تمام می‌کنیم

استاد اخلاق حوزه عملیه در ادامه اظهار کرد: قرآن کریم به انسان خطاب می‌کند: «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَى طَعَامِهِ؛ پس انسان باید به خوراک خود بنگرد»(سوره عبس/ آیه 24). طبیعتاً هر انسانی به غذایش نگاه می‌کند، اما مقصود آیه این است که نگاه کنید اینها چگونه آفریده شده‌اند. «أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا فَأَنْبَتْنَا فِیهَا حَبًّا؛ که ما آب را به صورت بارشى فرو ریختیم، آن‌گاه زمین را با شکافتنى [لازم] شکافتیم پس در آن دانه رویانیدیم» (سوره عبس/آیات 25 تا 27). چقدر قوانین حاکم است تا این غذا به وجود بیاید، آنگاه ما در ظرف ده دقیقه غذا را می‌خوریم و تمام می‌کنیم! به همین دلیل به ما فرمودند انسان غذا خوردن را طول دهد. امام صادق(ع) فرمودند در میان اعضا و جوارح انسان، شکر چشم و زبان کم است. زبان یک وسیله نقل و انتقال علوم، خواسته‌ها و روابط گوناگون است. گاهی با یک گفتار ناگهان دو گروه به هم می‌ریزند یا دو قبیله با هم آشتی می‌کنند.
وی در پایان ادامه داد: امام صادق(ع) در این فرمایشات به یکی از اعمال چشم اشاره می‌کنند و آن منظم کردن خواب است. انسان مؤمن باید سعی کند همه شب را نخوابد و مقداری برای بیداری شب وقت بگذارد. الآن بیداری شب زیاد شده است، ولی برای عبادت نیست. سابق بر این مردم زود می‌خوابیدند و زود بلند می‌شدند، اما الآن فرهنگ غربی بر ما غلبه کرده است. اگر کسی بخواهد زود بخوابد، مذمت می‌شود. البته خود خواب یکی از آیات الهی است که اگر روی آن دقت کنیم، یک مرگ نیم‌بند است، یعنی برادر موت است. پیامبر(ص) می‌فرمایند: خواب برادر موت است. انسان در خواب به نوعی قبض روح می‌شود.
انتهای پیام