اسراف را با «س» بنویسیم

چند روز پیش کلیپی مربوط به قبل از انقلاب در فضای مجازی منتشر شد که درآن مردم تشویق به صرفه جویی در مصرف آب و انرژی ومواد غذایی شده بودند. طی چند دهه اخیر نیز توصیه به صرفه جویی بخش قابل توجهی از فرهنگ سازی عمومی را در سطح جامعه به خود اختصاص داده است. با وجود فرهنگ سازی های متنوع و گسترده فوق، متأسفانه بر خلاف تمام آموزه‌های دینی و تاریخی کشور؛ شاخص‌های آماری نشان می‌دهد که ما در هدر دادن منابع غذایی، انرژی و حتی وقت خود به نوعی در سطح جهانی دارای رکورد بوده و پیشتاز هستیم وبه قول مرحوم گل آقا، آنجاهایی که هم اول نشدیم، حتماً امکانات نداشتیم. متأسفانه اسراف در منابع کشور به حدی است که مصرف سرانه آب، انرژی، دارو، نان و سایر مواد غذایی و صرف وقت برای انجام یک کار معین در ایران چند برابر استانداردهای جهانی است.

صریح‌ترین و موکدترین موضع گیری ها برای توسعه صرفه جویی و جلوگیری از اسراف توسط رهبر معظم انقلاب صورت گرفته شده است؛ ایشان می‌فرمایند: «ما مردم مسرفی هستیم، ما اسراف می‌کنیم، اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسایل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزین، کشوری که تولید کننده نفت است، وارد کننده فرآورده نفت (بنزین) است! این تعجب آور نیست؟! هرسال میلیاردها دلار بدهیم بنزین وارد کنیم یا چیزهای دیگری وارد کنیم برای اینکه بخشی از جمعیت و ملت ما دلشان می‌خواهد ریخت و پاش کنند! این درست است؟»

ما مردم مصرفی هستیم؛ ما اسراف می‌کنیم؛ اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسایل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزین، شاخصی به نام شاخص شدت انرژی وجود دارد؛ یعنی نسبت بین انرژی که مصرف می‌شود، با کالایی که تولید می‌شود؛ که هرچه انرژی که مصرف می‌شود، کمتر باشد، برای کشور سودمندتر است. در این زمینه گاهی نسبت به بعضی از کشورهای پیشرفته، مصرف شدت انرژی ما هشت برابر بیشتر است! اینها اسراف‌هایی است که در جامعه دارد انجام می‌گیرد.

اسراف فقط در زمینه فردی نیست؛ در سطح ملی هم اسراف می‌شود. همین برق و انرژی که گفتیم اسراف می‌شود. بخش مهمی از این اسراف در اختیار مردم نیست؛ در اختیار مسئولان کشور است. این شبکه‌های ارتباطاتی، شبکه‌های انتقال برق، سیم‌های برق، اینها وقتی فرسوده بشود، برق هدر می‌رود. برق را تولید کنیم، بعد با این شبکه فرسوده آن را هدر بدهیم، که بخش مهمی هدر می‌رود. یا شبکه‌های انتقال آب اگر فرسوده باشد، آب هدر می‌رود.

همانگونه که ملاحظه می‌شود؛ هشدارها وپیام های فوق نشان دهنده شرایط متناقض وباورهای موجود ولزوم تجدید نظر در رویکر های مصرف گرایی واسراف گونه در سطح جامعه است. یک تحقیق آماری از شاخصهای مصرف برخی از اقلام در کشور؛ رکوردهای زیر را نشان می‌دهد.

سرانه زمان مکالمه روزانه (دقیقه) ایران چهار برابر میانگین جهانی

میانگین سرانه اقلام دارو در هر نسخه ایران سه برابر جهان

سرانه مصرف سالانه گاز (مترمکعب) ایران سه برابر میانگین جهان

سرانه مصرف روزانه بنزین (لیتر) ایران ۶ برابر میانگین جهانی

سرانه مصرف روزانه اب (لیتر) ایران دو برابر میانگین جهانی

سرانه مصرف نمک در سال ایران دو برابر میانگین جهانی

سرانه مصرف شکر (واحد کیلوگرم) ایران ۶ برابر میانگین جهانی

سرانه مصرف سالیانه نان (واحد کیلوگرم) ایران ۶ برابر میانگین جهانی

در بخش شاخص‌های بهره وری انرژی نیز آمار واطلاعات بسیار نگران کننده است به نحوی که در حال حاضر شدت مصرف انرژی در کشور ۱.۶۷ تن معادل نفت خام به ازای هر هزار دلار تولید ناخالص داخلی است، در صورتی که متوسط این مقدار در دنیا ۲۴۰ هزار و در کشورهای پیشرفته معادل ۱۰۰ هزار کیلوگرم است. این وضعیت نامناسب در سطوح مصرف نهایی همچون بخش‌های ساختمان و مسکن، حمل و نقل و صنعت نیز مشاهده می‌شود. قیمت پایین حامل‌های انرژی و عواملی همچون عدم استفاده از تکنولوژی روز در کارخانجات تولیدی، ساختمان سازی، کشاورزی و حمل و نقل باعث شده است که مصرف سرانه انرژی نهایی کشور در مقایسه با سایر کشورهای در حال توسعه بسیار بالا باشد.

در بخش مصرف نهایی انرژی، متوسط مصرف در بخش ساختمان و مسکن ایران نیز به ازای هر مترمربع در سال حدود ۵۰۰ کیلووات ساعت اما این رقم در دنیا ۱۶۰ کیلووات ساعت است.

در حوزه حمل و نقل و خودروهای تولید ایران نیز متوسط مصرف سوخت ۱۰.۷ لیتر به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر مسافت است. این رقم در ژاپن ۴.۵ لیتر و در اروپا ۵.۵ لیتر به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر است و با توسعه موتورهای سه سیلندر این رقم به زیر چهار لیتر به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد. مقایسه مصرف بنزین در ایران، ترکیه و چین از این نظر مقایسه‌ای جالب است که تعداد جمعیت دو کشور و تعداد خودروهای سبک آنها، تقریباً یکسان است. اما در ایران به ازای هر نفر، ۱۰ برابر هر ترکیه‌ای و ۳ برابر هر چینی بنزین مصرف می‌شود.

مصرف انرژی در صنایع غذایی که بهترین صنعت کشورمان است ۲۵ درصد و در صنایع آجر که بدترین صنایع می‌باشد ۱۳۰ درصد با معیارهای جهانی فاصله دارد.

شاخصهای فوق همراه با سایر شرایطی نامناسبی که در زندگی روز مره با آن مواجه هستیم، لزوم یک بازنگری جدی در زمینه سازی وفرهنگ سازی و ایجاد باورهایی مبتنی بر استفاده بهینه از منابع و توسعه درست مصرف کردن را ایجاب می‌کند.

بیایید با خودمان تعارف نکنیم و قیافه آدم‌های حق به جانب را نگیریم. متأسفانه ما مردمی هستیم که عمدتاً درست مصرف کردن منابع رو به پایانمان اولویت ما نیست و به نظر می‌رسد حتی برای اتمام منابعمان مسابقه گذاشته ایم‌. کشور مان تحت شدیدترین تحریم هاست و برای توسعه کشور نیاز به رعایت الزاماتی داریم یکی از این الزامات درست مصرف کردن و به عبارتی بهره وری است که نه تنها می‌تواند در رشد پایدار اقتصادی مؤثر واقع گردد بلکه سرمایه گذاری مجدد را نیز به شدت کاهش وامکان توسعه سرمایه گذاری پایدار و همه جانبه را فراهم می‌کند. اصولاً با توجه به محدودیت منابع و عوامل تولید و رشد روزافزون نیازها وهمچنین کاهش وابستگی اقتصادی وتوسعه تجارت وافزایش سطح رفاه اجتماعی؛ باید از منابع موجود استفاده بهینه کرد بنابراین در همه جوامع بهره وری و درست مصرف کردن؛ به عنوان یک ضرورت تاریخی و رسالت نسل فعلی قلمداد می‌شود.

رهبر انقلاب در بحث تحریم‌ها و اسراف می‌فرمایند: «ببینید اسراف چه کار می‌کند؟ اسراف در نان، اسراف در آب، اسراف در برق، اسراف در مصالح ساختمانی، اسراف در انواع و اقسام کالاهای گوناگون، اسراف در اسباب بازی بچه و در وسایل تجملاتی! عزیزان من این اسراف، همان کاری را با کشور می‌کند که دشمن می‌خواهد! او از آن طرف به وسیله نفت، به وسیله تحریم اقتصادی و انواع و اقسام ضربه‌ها، بر ملت ایران ضربه وارد می‌کند، از این طرف هم خود ما با اسراف و صرفه جویی نکردن، ضربه او را تکمیل می‌کنیم.»

درخاتمه، باید بپذیریم درست مصرف نکردن و اسراف در استفاده از منابع در شأن تاریخ غنی و مردم خوب کشورمان نیست. از نگاه راهبردی پدیده اسراف یک پدیده و معضل اجتماعی و فرهنگی است که نه تنها مانع هر گونه برنامه ریزی اقتصادی می‌شود بلکه بنیان‌های اقتصاد هر کشوری را دچار بحران‌های جدی می‌کند پس: بیایید «اسراف» را با «سین» بنویسیم و باورمان باشد که از حد و اعتدال، تجاوز نکنیم و برای درست مصرف کردن منابع کشورمان رقابت ایجاد کنیم و آن را باور کنیم و به طور مستمر تا نهادینه شدن آن پافشاری کنیم و از همین لحظه با صرفه جویی در مصرف آب، برق و سایر منابع شروع کنیم. لحظه دیگر دیر است.