روزنامه ایران در یادداشتی، آورده است: جالب اینکه حتی بعد از حمله امریکا به عراق و تضعیف شدن صدام، ایران همچنان به آن تعهد پایبند بود و آن را نقض نکرد. گو اینکه میتوانست با استناد به تغییر شرایط و یا حتی بدون استناد به آن متفاوت عمل کند. اگر از ما بپرسند یک قاعده رفتاری و اخلاقی را معرفی کنیم که در هر شرایطی باید مورد احترام واقع شود، کدام را خواهیم گفت؟ «رعایت پیمان» و «عهد». اگر پیمان و وفای به آن را از ما بگیرند و یا آن را کنار نهیم، در این صورت جامعه و بشریت دوام و قوام نخواهد داشت. برجام یکی از این توافقات و به تعبیر دیگر یک تعهد بینالمللی بود که ایران با قدرتهای بزرگ درباره آن به توافق رسید.
با آن تجربهای که از ایران وجود داشت، کسی در اجرای تمام و کمال آن پیمان و تفاهم از سوی ایران تردیدی نداشت. همچنان که گزارشهای پیاپی و متعدد آژانس بینالمللی انرژی هستهای بر این ادعا مهر تأیید زده است. ولی این پایبندی باید همیشه دوطرفه باشد. پیمانها تعهداتی دوجانبه هستند. از این رو هنگامی که سال گذشته ایالات متحده اعلام کرد که به صورت یکجانبه از برجام خارج میشود و نقض پیمان میکند، ایران نیز میتوانست همان زمان واکنش مناسب با آن رفتار را نشان دهد. ولی ایران مدتی صبر کرد و انفعالی رفتار نکرد تا بلکه جهان و بویژه دیگر کشورهای امضاکننده برجام متوجه واقعیت امر شوند و ضمن انجام تعهدات خودشان، در برابر این نقض پیمان از سوی ترامپ، واکنش مناسبی نشان دهند. ولی ظاهراً این کشورها رفتار ایران را به گونه دیگری تعبیر کردهاند و آن را چنان فهمیدند که اگر هم اقدام مؤثری نکنند، ایران نیز واکنش خاصی نخواهد داشت.
متأسفانه کشورهای اروپایی یا درک درستی از اقدام امریکا ندارند یا دارند ولی وانمود میکنند که فاقد این درک هستند. رفتار ایالات متحده را نمیتوان در قالب تقابل با ایران محدود کرد. آنها یک اصل اخلاقی و حقوقی روشن یعنی وفای به عهد را نقض کردهاند، بدون اینکه هیچ توجیه منطقی داشته باشند. اتفاقاً «ترامپ» علاقهای به ارائه توجیه هم ندارد، بلکه میخواهد بگوید توافق یعنی اراده من و این پیام خطرناکی برای همه کشورها و جهانیان است. این کار به معنی تخریب مهمترین زیرساخت اخلاقی و حقوقی روابط بینالمللی است. بنابراین اروپاییها بیش از سایر کشورها وظیفه دارند که در برابر این رفتار موضع بگیرند و با آن مخالفت کنند.
در هر حال این انتظاری است که از آنان میرود، ولی برآورده نشدن این انتظار به معنای آن نیست که ایران همچنان رفتار گذشته خود را ادامه میدهد. ایران در مرحله اول درباره حجم تولید غنیسازی و ذخیرهسازی تجدید نظر کرد و پیام و فرصتی را به کشورهای طرف برجام داد که اقدامات خصمانه امریکاییها بیپاسخ نخواهد ماند. اکنون و طبق اظهارات مقامات انرژی اتمی ایران، تولید اورانیوم غنیشده ۴ برابر شده و بزودی ذخیره آن از اندازه توافق و مشخص شده بیشتر میشود. آیا این سیاست موجب اصلاح فهم و درک طرف مقابل از لزوم الزام به تعهدات و وفای به عهد خواهد شد؟ باید منتظر و شاهد روند پیشِ رو بود.