متهمان اصلی بیابان زایی مشخص شدند

فرسایش خاک و فرونشست زمین :

محمد درویش، پژوهشگر حوزه بیابان و شناخت مولفه‌های بیابان‌زایی در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در این خصوص به خبرنگار سیناپرس گفت: بیابان، اکوسیستمی است که تنوع زیستی گیاهی و جانوری خود را دارد. ما باید به محدوده بیابان حرمت قائل شویم اما اجازه گسترش آن را ندهیم. همچنین نباید به منظور مقابله با گسترش بیابان بخشی از ژنتیک کشورمان و گونه های آن را نابود کنیم.

مدیر کل اسبق دفتر آموزش و مشارکت‌ مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، کاهش وسعت جنگل ها، مراتع و تالاب ها را از مصادیق بارز و مهم بیابان زایی دانست و افزود: تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک ناشی از فعالیت های اکوسیستمی (مولفه های طبیعی) و فعالیت های نا به خردانه انسانی است.

وی بیان کرد: مولفه های انسانی سهم بیشتری در تشدید بیابان زایی دارند؛ 95 تا 99 درصد دلیل بیابان زایی در جهان از جمله ایران مربوط به عوامل انسانی است.

مدیرکل اسبق دفتر مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: پدیده هایی مانند خشکسالی، زلزله و آتش سوزی جنگل ها از جمله مهمترین مولفه هایی طبیعی هستند که می توانند در تشدید بیابان زایی یک منطقه تاثیرگذار باشند. به عنوان مثال وقوع زمین لرزه در یک ناحیه می تواند مسیر رودخانه یا یک تالاب را قطع کند و به مرور زمان توان تاب آوری زمین را کاهش دهد.

وی خاطرنشان کرد: هم اکنون میزان بیابان زایی ایران به علت دو مولفه نشست زمین و فرسایش خاک( دو مولفه اصلی بیابان زایی در جهان) بسیار وحشتناک است. بیشترین میزان فرسایش خاک در جهان به نسبت وسعت و بیشترین رکورد نشست زمین (فرونشست سالانه 54 سانتی متر) در ایران اتفاق می افتد.

درویش گفت: همچنین از نظر انتشار گازهای گلخانه ای ایران جزو نه کشور اول در جهان است و هفدهمین کشور پر جمعیت دنیا به حساب می آید. از نظر مصرف زیاد پلاستیک که منجر به کاهش نفوذ پذیری آب در خاک، افزایش سیل و بیابان زایی می‌شود، نیز ایران جزو پنج کشور مصرف کننده پلاستیک است. هر ایرانی به طور متوسط سه برابر بیشتر از استاندارد جهانی، پلاستیک مصرف می کند.

این پژوهشگر حوزه بیابان اظهارداشت: از نظر تنوع زیستی نیز ما در طول نیم قرن اخیر حدود 9/0 موجودیت حیات وحش مان را از دست داده ایم که یکی از بالاترین نرخ های انقراض در جهان محسوب می شود.

وی تصریح کرد: از نظر آلودگی آب و خاک نیز وضعیت ما به مرحله خطرناکی رسیده است. تقریبا اغلب سکونتگاه های شهری ما فاقد تصفیه خانه هستند. این امر به نوبه خود باعث می شود تا مواد آلاینده، پساب ها، فاضلاب ها و زباله ها در زمین پراکنده بشوند و توان تاب آوری سرزمین و حاصلخیزی آب مان کاهش یابد.

به گفته وی، همه این موارد نشان می دهد که ایران از نظر بیابان زایی و اکوسیستم وضعیت نگران کننده دارد.

درویش گفت: ما در یکی دو دهه اخیر بیش از 20 میلیون از درختان بلوط، بنه و ارژن زاگرس را از دست داده ایم. هم اکنون حدود 30 درصد زاگرس دچار خشکسالی شده است.

وی افزود: در شمال کشور نیز 5 میلیون شمشاد را از دست داده ایم و وسعت رویشگاه‌های جنگل های شمال کشور که در دهه 30 حدود 3.5 میلیون هکتار بود، امروز به کمتر از 1.7 میلیون هکتار کاهش پیدا کرده است و نیمی از آن نیز مخروبه است. همه این عوامل نشان می دهد که ما کارنامه بسیار نا امید کننده ای در مقابله با بیابان زایی داریم.

وی به راهکار مناسب مقابله با بیابان زایی اشاره کرد و گفت: برنامه توسعه هر کشوری باید بر اساس توان بیولوژیک آن سرزمین باز مهندسی شود. کشوری که میانگین تبخیر سالانه اش دست کم پنجاه درصد بیشتر از میانگین جهانی است و روی کمر بند خشک جهان قرار دارد، نباید اقتصادش متاثر از آسمان باشد و کشاورزان آن چاهی در زمین حفر کنند.

این پژوهشگر حوزه بیابان بیان کرد: ما باید به سمت تولید ثانویه برویم و از منابع انسانی مان برای توسعه پایدار استفاده کنیم. باید خام فروشی مان را متوقف کنیم و زیرساخت های لازم توسعه گردشگری در حوزه های مختلف طبیعت، فرهنگی، ورزشی، علمی، عشایری مان را فراهم کنیم.

وی خاطرنشان کرد: همچنین باید به سوی استفاده از انرژی های پاک و تجدید پذیر مانند انرژی های خورشیدی برویم و از ظرفیت های آب های آزادمان استفاده کنیم. هم اکنون ایران در حدود شش هزار و هفتصد متر مرز آبی دارد.

به گفته وی، استفاده از این ظرفیت ها بسیار خردمندانه تر از گسترش صنایع انرژی بر و آب بر یا توسعه کشاورزی است. توسعه کشاورزی به هر بهایی باعث عقب گرد کشور و افزایش بحران کمبود آب در کشور می شود.

گزارش: فرزانه صدقی