تیرماه، آغازگر انقلاب تابستانی خورشید

‌عمران مرادی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا- با بیان اینکه نخستین فصل تابستان با وضعیت پررنگ خورشید شناخته می‌شود، اظهار کرد: به این معنی که در نخستین روز از شروع تیرماه، خورشید در بالاترین ارتفاع خود نسبت به زمین قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: همان‌طور که در شب یلدا، خورشید در کمترین ارتفاع خود با زمین قرار دارد و در انقلاب زمستانی، بلندترین شب سال و کوتاه‌ترین روز سال را تجربه می‌کنیم، در روز نخست تیرماه نیز انقلاب تابستانی آغاز می‌شود و بلندترین روز سال را پیش رو خواهیم داشت.

مدرس و پژوهشگر نجوم ادامه داد: از شب یلدا (انقلاب زمستانی) به بعد به تدریج ارتفاع خورشید بیشتر می‌شود. (در نیمکره جنوبی اوضاع کاملاً بر عکس است‌) و دلیل اینکه به سرعت وارد زمستان نمی‌شویم این است که این روند کاملاً تدریجی و اندک است و زمین به تدریج گرم می‌شود، در نتیجه نمی‌توان به سرعت انتظار داشت وارد فصل گرما شویم.

وی اظهار کرد: خورشید به تدریج از سمت جنوب به مرکز آسمان حرکت می‌کند. بنابراین زمانی که خورشید در آخر اسفند به یک ارتفاع مشخص رسید، در نقطه اعتدال بهاری (لحظه تحویل) سال قرار می‌گیرد.

مرادی با بیان اینکه در این زمان خورشید دقیقاً از شرق طلوع می‌کند، خاطرنشان کرد: بنابراین کمانی که خورشید در آسمان طی می‌کند، بلندتر است و مدت زمان حضور خورشید در آسمان ۱۲ ساعت است. در نقاط اعتدالین همه جای زمین شرایط یکسانی تجربه می‌کنند.

مدرس و پژوهشگر نجوم افزود: از اول فروردین به بعد ارتفاع خورشید افزایش یافته و به تدریج خورشید به سمت شمال می‌رود. هوا آرام آرام گرم‌تر شده و تابش خورشید عمود می‌شود. زمانی که خورشید به انقلاب تابستانی می‌رسد، کاملاً عمود است، اما در نقاط شمالی زمین به جز خط استوا این حالت کاملاً عمود مشهود نیست.

وی با بیان اینکه خورشید در تیرماه در بالاترین ارتفاع خود با زمین است، افزود: به دلیل تابش تقریباً عمود خورشید، گرمای تابستان آغاز می‌شود. امسال ۳۱ خرداد خورشید در انقلاب تابستانی قرار می‌گیرد. از نظر نجومی هر چهار سال یکبار روز آخر خرداد و هر سه بار یکبار روز اول تیر را انقلاب تابستانی می‌شناسیم. متوسط این تاریخ، اول تیرماه با نام انقلاب تابستانی است.

عضو شورای علمی مرکز آموزش نجوم ادیب تصریح کرد: در این زمان طولانی‌ترین روز و کوتاه‌ترین شب سال را بر خلاف شب یلدا داریم. از انقلاب تابستانی به تدریج ارتفاع خورشید کاسته می‌شود و دوباره به سمت جنوب می‌رود، روزها کوتاه می‌شود تا اول مهر به اعتدال پاییزی می‌رسد.

وی توضیح داد: در چهار موقعیت در سال جایگاه خورشید تعیین کننده وضعیت فصل‌ها خواهد بود. نخستین نقطه لحظه تحویل سال است که خورشید نقطه اعتدال بهاری می‌رسد. از این تاریخ تا ۳۱ خرداد، رفته رفته ارتفاع خورشید افزایش یافته و در آخرین روز خرداد در انقلاب تابستانی یعنی در بالاترین ارتفاع قرار می‌گرد.

مرادی ادامه داد: بعد از این، ارتفاع خورشید به تدیج کاشته و تا روز اول مهرماه به اعتدال پاییزی می رسیم. رفته رفته دمای هوا کم می‌شود تا شب یلدا که انقلاب زمستانی آغاز شود.

وی گفت: در ایران هر چهار موقعیت جشن گرفته می‌شد که در حال حاضر تنها جشن اعتدال بهاری و زمستانی پابرجا مانده است. در تقویم کهن ایرانیان، آغاز انقلاب زمستانی با نام "چله تموز" بوده که امروزه فراموش شده‌است، اما در جنوب خراسان طولانی‌ترین روز سال را هنوز هم گرامی می‌دارند. چهل یا چله تموز حدوداً از اول تیر ماه آغاز و تا دهم مرداد ماه ادامه داشته است. جشن نیلوفر و تیرگان نیز در نقاط مختلف ایران بود. ابوریحان بیرونی جشن نیلوفر را ششم تیر ماه اعلام کرده است.

مقارنه‌های روزهای پایانی خرداد

عضو شورای علمی مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان در خصوص رویدادهای نجومی شاخص روزهای پایانی آخرین ماه فصل بهار گفت: این روزها همراه با مقارنه‌های زیبای ماه و ستارگان همراه خواهد بود.

وی در توضیح مقارنه گفت: مُقارنه در ستاره‌شناسی به هم‌راستا قرار گرفتن دو یا چند جرم سماوی با یکدیگر از منظر زمین می‌گویند، به گونه‌ای که در آسمان در کنار هم دیده شوند.

مدرس و پژوهشگر نجوم تصریح کرد: ۲۶ خرداد، در ساعت ۲۳:۳۹ شبانگاه شاهد مقارنه "ماه" و سیاره "مشتری" خواهیم بود. در این ساعت، علاقه مندان به رصد این غول منظومه خورشیدی می‌توانند بدون استفاده از دوربین، این سیاره را در کنار ماه رصد کنند و اگر از تلسکوپ استفاده شود، اقمار گالیله‌ای مشتری نیز قابل رصد است.

مرادی توضیح داد: سیاره مشتری بزرگترین سیاره منظومه شمسی است که در فاصله بسیار زیادی از زمین قرار گرفته است، اما به دلیل بزرگی و انعکاس بالای نور خورشید همواره جز اجرام درخشان در آسمان شب است.

وی افزود: ۲۸ خرداد نیز مقارنه سیاره‌های "عطارد" و "مریخ" در ساعت ۲۱:۵۰ قابل رصد است. علاقه مندان به رصد این دو سیاره می‌توانند در صورت باز بودن افق غرب سیاره عطارد را در کنار مریخ مشاهده کنند.

عضو شورای علمی مرکز آموزش نجوم ادیب با بیان اینکه سیاره مریخ یک جرم درخشان و قرمز رنگ در آسمان است، اظهار کرد: قرمز بودن این سیاره به دلیل رنگ خاک آن است که از آهن تشکیل شده و در اثر طوفان شدید در سطح این سیاره لایه‌های خاک در طبقات فوقانی جو قرار می‌گیرد و این سیاره قرمز مشاده می‌شود.

مرادی ادامه داد: سیاره عطارد را همواره در حوالی خورشید می‌توان دید. این سیاره ارتفاع زیادی در آسمان نمی‌گیرد و برای رصد آن باید بعد از غروب در سمت غرب یا قبل از طلوع در شرق در افق شرق به دنبال آن باشیم.

وی گفت: ۲۹ خرداد نیز "ماه" و "زحل" در ساعت ۵:۲۴ سحرگاه در حالت مقارنه قرار می‌گیرند که رصد سیاره زحل در این زمان بدون دوربین و تلسکوپ زحل قابل مشاهده خواهد بود. برای رصد حلقه‌های زحل باید از ابزار رصدی مناسب استفاده کرد.

مرادی با تأکید بر اینکه زُحَل یا کِیوان، پس از مشتری، دومین سیاره بزرگ منظومه خورشیدی و ششمین سیاره نزدیک به خورشید است، خاطرنشان کرد: زیبایی زحل به خاطر نوارهای روشن حلقه‌های اطراف آن و نیز به خاطر قمرهای زیادش است.

انتهای پیام