سهم هرمنوتیکی در متون دینی چیست؟

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام مختاری در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه اسلامی علوم و فنون کشمیر با موضوع «سهم هرمنوتیکی در متون دینی» به سخنرانی پرداخت که این سخنرانی با استقبال شرکت کنندگان روبرو شد.

وی در این همایش ابتدا تعریف جامعی از هرمنوتیک ارائه داد و به ادوار تاریخی و پیدایش هرمنوتیک و تفاسیر و تعاریفی که حول محور هرمنوتیک در ادوار تاریخی وجود داشت اشاره و صاحبان این تئوری را معرفی کرد.

مختاری در تشریح هرکدام از سبک‌های هرمنوتیک به معرفی سبک هرمنوتیک کلاسیک و ویژگی‌های آن پرداخت و نقطه نظرات صاحبان قلم و در خصوص خصایص دانش هرمنوتیک و تفسیر متن را برشمرد.

استاد و صاحب آثار فلسفی در حوزه و دانشگاه همچنین ویژگی‌های دوره رمانتیک و دوره هرمنوتیک فلسفی را نیز تشریح کرد و سپس به بررسی و مقایسه این دوره‌ها با فهم متن دینی یا قرآنی پرداخت.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی بیان داشت: در بعضی از این دوره‌ها مثل دوره اول که دوره کلاسیک است، تشابه فراوانی با مباحث تفسیری سنتی قرآنی ما دارد که وجوه تشابه و تفاوت بررسی شد وارزیابی کلی و نقد از مناظرات این دوره ارائه داد.

مختاری با اشاره به اینکه بعضی از فلاسفه غرب معتقدند، متن ذاتاً دارای ابهام است این نظریه را بر اساس آیات قرآن مورد نقد و بررسی قرار داد و افزود: با توجه به اینکه سو فهم باعث می‌شود ما هر متنی را قابل تفسیر بدانیم و از آنجا که انسان دچار سو برداشت است باید همه متن‌ها را به عنوان متن پیچیده نگاه کنیم.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس آیه ۷ سوره آل عمران دو دسته آیات داریم دسته اول جز محکمات هستند و دسته دوم جزو آیات متشابه. آن آیاتی که جزو متشابهات هستند نیاز به تفسیر و تأویل دارند که برای رسیدن به معنای حقیقی، این آیات باید به کمک احادیث و روایات اهل بیت علیه السلام مورد مورد مداقه و مطالعه جدی واقع شوند.

استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه ادامه داد: اما آیات محکمات اینگونه نیست و معانی روشنی دارند و ما بایستی آیات متشابه را به آیات محکم برگردانیم تا به وسیله آن‌ها مورد تفسیر و تبیین قرار گیرد چنان که امام رضا علیه السلام می‌فرمایند کسی که آیات متشابه قرآن را به آیات محکم برگرداند و از طریق آیات محکم، آیات متشابه و پیچیده را بفهمد و تفسیر کند او به راه مستقیم هدایت شده است. زیرا بر اساس آیات قرآنی یکسری متون متشابه هستند که نیاز به تفسیر و تبیین دارند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با ارائه تعریفی از متن از نظر هرمنوتیک مدرن، گفت: در این سبک هرمنوتیک، متن تنها عبارت از پدیده مکتوب نیست بلکه پدیده‌های ملفوظ گفتاری و رفتاری را نیز شامل می‌شود یعنی هر آنچه که دارای معنا باشد متن است. لذا در نظر هرمنوتیست‌های مدرن انسان یک پدیده و یک متن است و همه رفتار و حرکات او دارای معناست و همه آنها قابل تفسیر است.

مختاری با بیان اینکه باید دانش هرمنوتیک را در این جهات نیز به کار گیریم که هر پدیده معنادار قابل تفسیر است، افزود: بنابراین هرمنوتیک با همه پدیده‌ها سر و کار دارد و هر پدیده معنادار دارد و قلمرو هرمنوتیک بسیار وسیع است و تنها به یک پدیده خاص منحصر نیست.

وی خاطرنشان کرد: از نظر مفسران اسلامی یا افراد صاحب نظر در حوزه متن و تفسیر قرآن، مهم این است که ما با اعمال روش‌ها و به کارگیری قواعد فهم متن به دنبال رسیدن به نیت مؤلف یا قصدیت پدیدآورنده اثر هستیم و رسالت مفسر این است که به پیام نورانی ذات اقدس حق دست پیدا کند.