مردم‌سالاری دینی از بطن اندیشه‌های امام خمینی(ره) بیرون آمد/مردم را فرزند خود می‌دانست

حجت الاسلام «سید سجاد ایزدهی»، در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به اینکه دو تلقی از حکومت وجود دارد، اظهار کرد: یک تلقی آن است که حاکم اختیاردار جامعه باشد، حاکم ولی نعمت است و هرگونه که صلاح بداند رفتار می کند، طبیعتا این نوع حکومت در جامعه امروز به حکومت استبدادی تعبیر می شود.

رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در جوامع غربی برای آنکه حکومت های استبدادی قرون وسطا را تعدیل کنند در ابتدا به بحث مشروطیت روی آوردند، یعنی حاکم را مقید کردند و سیستم حکومت و ساختار آن را به گونه ای چیدند که حاکم اختیاردار مطلق نباشد و نتواند از موقعیت خود سوءاستفاده کند اما نظام اسلامی، از اساس نوع نگاه و فرضیه اش به مقوله حکومت متفاوت بود لذا اصلا نیازی به ساز و کار برای تهدید کردن یعنی محدود کردن قدرت حاکمان برای دوری از استبداد نداشت چون در نظام مطلوب اسلامی، حاکمیت بر عهده ولی فقیهی نهاده می شود که عادل است و از منصب خود سوءاستفاده نمی کند لذا اگر حاکم اسلامی در مواردی از موقعیت خود سوءاستفاده کند و یا اینکه عدالت نداشته باشد خود به خود از مقام و منصب اش عزل شده و دیگر آن ولایت را ندارد.

وی تصریح کرد: بر این اساس در حکومت اسلامی به معنای حاکمیت شایستگان از یک جهت سوء استفاده وجود ندارد و چون حاکم اسلامی شخصیتی فرهیخته یعنی فقیه عادل جامع الشرایط و باتقوا است لذا از یک جهت، در اداره جامعه از حکومتی بهره می گیرد که الگویش منبعث از سیره حضرت رسول(ص) است. وقتی پیامبر(ص) و امیرالمومنین امام علی(ع) کمترین امتیازات را برای خود قایل اند، طبیعتا همین رویکرد را نسبت به خانواده خودشان هم دارند و رفتاری به جز آنچه که با مردم دارند با آنان ندارند.

حجت الاسلام ایزدهی اظهار کرد: این رویکرد در مورد مرحوم امام خمینی(ره) نیز وجود داشت، امام راحل هرگز از بیت المال سوء استفاده نکردند، سهم شخصی نداشتند، خود را نسبت به امور پاسخگو می دانستند و از طرف دیگر هیچ سهم خاصی برای اطرافیان شان از بیت المال قایل نبودند و مانند یک شهروند عادی زندگی می کردند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود درباره سبک زندگی سیاسی امام خمینی(ره) بیان کرد: این رفتار امام راحل از سیره علوی نشأت می گیرد، امیرالمومنین امام علی(ع) با افرادی که تخلف می کردند برخورد اشتند، بنابر نقل تاریخ برخی از استانداران مولای متقیان(ع) تخلفاتی داشتند که حضرت(ع) آنان را توبیخ و از مقام شان عزل می کردند که در این میان برخی از ترس مجازات ایشان به کشورهای دیگر فرار کرده و به معاویه پناهنده شدند.

این استاد حوزه تاکید کرد: این سیره در روحیه مرحوم امام خمینی(ره) نیز وجود داشت، ایشان توجه عمیقی به این مساله داشتند که مبادا حق کسی ضایع شود. ایشان به شفاف سازی مسائل و جلب اعتماد مردم از این طریق تاکید می کردند.

وی در بخش دیگری از مباحث خود ابراز کرد: امام خمینی(ره) هم فقیه بودند و هم فیلسوف و هم عارف و هم عالم به علم اخلاق باشد؛ جامعیت فکری و رفتاری امام خمینی(ره) موجب شده که الگویی از نظام ارایه کنیم که از یک طرف مبتنی بر مبانی فلسفی و کلامی است و لذا حکومت را وجاهت و مشروعیت می بخشد و از طرف دیگر فقیه است که قوانین را بر اساس رویکرد هنجارهای دینی محکم می کند که این مولفه به اعتبار نظام اضافه می کند. این ویژگی ها در امام(ره) وجود داشت.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: از طرف دیگر رویکرد عرفانی و اخلاقی امام خمینی(ره) موجب تلطیف حداکثری فضا در جامعه بود. لذا چیزی که امام(ره) را به مثابه امام قرار داد و آن راهبرد کلان جامعه را به عهده ایشان گذاشت، از این جهت بود که ایشان یک راهبر و الگو بود و و هنجارهای ثابت را در نظام حکمرانی از بین برد و گفتمان جدیدی را برایش ایجاد کرد، این گفتمان مبتنی بر دنیا و آخرت، روح و جسم، سعادت و لذت، آسایش و آرامش بود.

وی با بیان اینکه اخلاق و معنویت، امام خمینی(ره) را نسبت به دیگران متمایز می کرد، گفت: ما در طول تاریخ حاکمان دین دار داشته ایم اما این گونه که مردم داری و دین داری در یک جامعه به بهترین شکل بروز و ظهور یابد نبوده است، مردم سالاری دینی از بطن اندیشه های امام(ره) بیرون آمد و الگویی است که بدیل نداشته و قابلیت خود را در طول زمان نشان داده است. امام(ره) یک ارتباط عمیق عاطفی با مردم داشتند نه روحیه حاکمیتی، ایشان همواره مردم را فرزند خود می دانستند.

این پژوهشگر سیاسی تصریح کرد: نکته دیگر اینکه امام خمینی(ه) حکومت را مبتنی بر سنت و مدرنیته ایجاد کردند، ما در زمان مشروطه از مولفه هایی مثل تفکیک قوا و مجلس و قانون اساسی برخوردار بودیم اما گفتمان قالب در آنجا مشروطه است، گفتمان مدرنیته است، در این میان امام خمینی(ره) به گونه ای دیگر ورود کرده و نظریه ولایت فقیه را که زیر نظر ولایت امت است مطرح کردند و بدین شکل گفتمان سنت و مدرنیته با یکدیگر جمع شدند.

وی ادامه داد: بعد از این مرحله بود که امام خمینی(ره) ساختارسازی کردند، سپاه و ارتش را کنار هم نگاه داشتند. ساختارهایی که امام خمینی(ره) ایجاد کردند مثل کمیته، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، هر کدام در مواقع بسیار جدی بحران ها را از بین بردند و کارآمدی و توفیق را به ارمغان آوردند، در نتیجه این انقلاب از آن جایی که مبتنی بر آرمان ها، مبتنی بر مردم و مبتنی بر ولایت فقیه است، ماندگاری دارد و از برکات ساختاری که امام راحل ایجاد کردند همین بود که نه فقط مردم ایران که مردم جهان را با حرکت خود همراه کرد، پس این ویژگی ها از مولفه های قدرت نظام است که از سوی امام خمینی(ره) ایجاد شد.

حجت الاسلام ایزدهی در مورد سیره و سبک زندگی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: بُعد رفتاری امام خمینی(ره) فراتر است، امام راحل همواره در منزلی ساده و محقر زندگی و از لباس، خورد و خوراک ساده استفاده می کردند و حتی از مرحوم حاج احمدآقا نقل است که یک بار امام(ه) هندونه ای را که شور بود می خوردند، وقتی پرسیدند چرا این هندوانه را می خوردید؟ ایشان پاسخ دادند: احساس می کردم که وقتی که از آن هندوانه می خوردم لذت می برم در نتیجه نمی خواستم تا این اندازه هم به نفسم اجازه دهم که لذت ببرد.

پایان پیام/248