عید فطر در پرتو تحول اجتماع محقق می‌شود/ شعائر رمضان از آغاز تا انجام اجتماعی است


عید فطر در پرتو تحول اجتماع محقق می‌شود/ شعائر رمضان از آغاز تا انجام اجتماعی است

گروه اندیشه ــ عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه ضمن تشریح فلسفه روزه در ماه مبارک رمضان و وجود عید فطر در پایان این ماه بیان کرد: در ماه رمضان، مسلمانان باید اولویت را به دیگران بدهند و درصدد رفع مشکلات امت باشند، تا از این رهگذر، وضعیت‌های نابسامان و چالش‌های اقتصادی مرتفع شود و انسان‌های ضعیف نیز نجات پیدا کنند.

عید فطر در پرتو تحول اجتماع محقق می‌شود/ شعائر رمضان از آغاز تا انجام اجتماعی است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی میرزایی، عضو هیئت علمی و مشاور عالی رئیس جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به ارائه توضیحاتی در مورد فلسفه روزه در ماه مبارک رمضان پرداخت و بیان کرد: بدون تردید خطاب قرآن در امر به روزه‌داری در آیه اصلی وجوب روزه که می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»، بی‌شک یک خطاب جمعی و اجتماعی است و البته این خطاب مانند تمام خطاب‌ها و ادبیات‌های دیگر قرآن کریم در دیگر مفاهیم پایه دینی، دارای مراتب و سطوح و درجاتی است. به این معنا که این خطاب جمعی، از یک خطاب دو نفره در یک کانون بسیار کوچک خوانواده شروع می‌شود و تا یک خطاب تمدنی و اجتماعی و نسبت به کل امت مطرح می‌شود.

وی در ادامه افزود: خداوند در بخشی از آیه پیش‌گفته می‌فرماید «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ» که منظور از این تعبیر این نیست که ای مومنین هر کدام از شما به صورت تک‌تک روزه‌داری کنید، بلکه مراد این است که در پسِ روزه‌های افراد، مقاصد اجتماعی و مرتبط با کل ملت، امت و تمدن نهفته است. بنابراین باید آیه و آیات مرتبط با روزه را در پرتو آیات اجتماعی اسلام و به ویژه در پرتو آیات زکات گنجاند. در قرآن کریم ما با دو دوگانه و دو مفهوم همراه هستیم؛ یکی ایمان و عمل صالح و دومین دوگانه نیز عبارت از دوگانه اقامه نماز و ایتاء زکات است. در حقیقت بالاترین عنوان تفکری در قرآن، ذیل مفهوم ایمان می‌گنجد و بالاترین عنوان عمل، عنوان اجرایی، عنوان تحقق‌بخش آن مبانی و باورهای ایمانی نیز، ذیل واژه عمل صالح قرار می‌گیرد.

میرزایی تصریح کرد: اینکه خداوند در آیات مختلف «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» را تکرار می‌کند، نشان از کانونی بودن دوگانه ایمان و عمل صالح دارد. در مصداق‌های قرآنی، ایمان بالاترین مصداق تحقق‌بخش است و در حقیقت خروجی عینی ایمان مومنان، نماز و رابطه عمودی انسان با خدا است. رابطه‌ای که موجب قوام و استحکام وجودی انسان می‌شود. در حقیقت انسان با نماز است که در دنیای پر تلاطم، بسیار پر بلا و سخت زندگی خود، علی‌رغم وجود رنج‌های اکنونی و سختی‌های پیش‌رو، اما مقاوم و پایدار و مستحکم در برابر آنها ایستادگی می‌کند. این نماز است که نوعی صله، ارتباط و نوعی اتصال ناسوت و ملکوت را در وجود انسان پدید می‌آورد. یعنی بخش ناسوتی و طبیعی انسان که در معرض آسیب است به بخش ملکوتی که تضمین کننده جاودانی و سعادت و ماندگاری انسان است متصل می‌شود.

این عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه در ادامه افزود: بنابراین، این مسئله خصوصیت، کارکرد و فلسفه نماز است. نماز موجب قوام، تحقق و ثمربخشی ایمان در زندگی ما است. زکات نیز بالاترین مصداق عمل در زندگی انسان‌ها است. برای همین، دو‌گانه اقامه نماز و ایتاء زکات را باید ذیل دوگانه «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»، فهم کرد. زکات به معنای قرآنی آن، بسیار گسترده است و تقریبا شامل تمام رفتارهایی است که انسان انجام می‌دهد و تمام اعضای ظاهری و باطنی و مادی و معنوی را شامل می‌شود. در حقیقت هیچ کنش انسانی در عرصه ماده و معنا، در عرصه صورت و محتوا و در عرصه روح و بدن و در عرصه‌های نرم و سخت، قابل تصور نیست، مگر اینکه در ذیل دادن یا ندادن زکات گنجانده می‌شود.

وی بیان کرد: از این رو مفهوم زکات، مفهومی کاملا وجودی، جهانی، انسانی و در برگیرنده تمام ابعاد کنشی انسان از درون و بیرون است. با این حساب، ما با منطقی کلان، کلی، جهانی و انسانی در قرآن مواجه هستیم. روزه‌داری هم در ضمن همین مقوله قرار دارد و در حقیقت روزه از مهم‌ترین مظاهر تحقق ایمان و عمل صالح محسوب می‌شود و از بزرگترین زمینه‌های تحقق‌بخش و ارتقادهنده ایمان جامعه اسلامی و تقویت‌کننده روابط عمودی انسان و خدا بوده و همچنین تحقق‌بخش همزمان فلسفه‌ها و مقاصد زکات است.

میرزایی تصریح کرد: انسان با روزه، تقریبا تمام انواع و اقسام زکات‌ها را ادا می‌کند و در روایت هم داریم که فرمود «الصلاه عمود الدین»؛ یعنی نماز ستون دین است. عمود نیز به معنای رابطه زمین و آسمان است و چنین رابطه‌ای دارد که قوام‌بخش است، یعنی یک اصل ثابت و یک فرع در آسمان را دارا است. مانند درختی است که ریشه‌هایی در زمین و شاخه‌ای بالنده، روبه آسمان دارد. بنابر این باید، نماز را ذیل «الصلاه عمود الدین»، گنجاند و آن را همانند شجره طیبه‌ای دانست که انسان در این عمل عبادی، پایش روی زمین و سَرش، روبه آسمان است. در حقیقت در نماز، رابطی بین زمین و آسمان و رابطی بین انسان و خدا و ناسوت و ملکوت مطرح است.

وی در ادامه افزود: در قرآن کریم و در آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید از صبر و نماز یاری بجویید»، دوگانه نماز و روزه آمده است. مفسران نیز از روایات معصومین(ع) چنین برداشت کرده‌اند که صبر در این آیه به معنای روزه است. یعنی در چالش‌ها و گرفتاری‌های سخت زندگی، می‌توانید از این دو منبع قدرت، اقتدار و مقاومت بهره‌مند باشید. منبع نماز که در حقیقت قوام‌بخش وجودی عمودی خیمه وجودی انسان است و قوام‌بخش نسبت انسان و خدا و زمین و آسمان است و صبر که روزه است و آن نیز قوام‌دهنده مناسبات افقی و زندگی و مناسبت انسان با خود و دیگران و طبیعت است که دومی کامل‌ترین تصویر معنایی از زکات را نیز در بر دارد. در نتیجه رابطه مستحکمی بین زکات و روزه وجود دارد. بنابراین در آیات قرآن، این دوگانه همیشه مطرح بوده است. دوگانه نماز و زکات و نماز و روزه که در آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ»، شاهد آن هستیم.

میرزایی در ادامه افزود: در نتیجه با این مقدمه می‌خواهم چند نکته تکملی بگویم؛ نکته اول اینکه خطاب در عبارت «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ»، یک خطاب جمعی است و نباید آن را صرفا در حد فرد تنزل دهیم. عبارت «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ» نیز جامعه دینداران را خطاب قرار داده و خطاب، حیثیت اجتماعی مومنان را مد نظر دارد. در این آیه نفرمود «یا ایها المومن»، بلکه فرمود «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ» که ‌این مسئله نشان‌دهنده این است که عالی‌ترین مراتب روزه‌داری با التفات به کاربست‌ها و فلسفه‌های کلان و اجتماعی است و باید در فقه روزه، فهم روزه، فتوا صادر کردن در مورد روزه، نحوه تحقق آن و در مدیریت آغاز تا پایان ماه رمضان، یعنی در مدیریت مسئله هلال تا مدیریت زکات فطره که کاملا فهم جهانی، کلان، امتی و اجتماعی از آن باید صورت گیرد، به اجتماعی بودن روزه التفات داشته باشیم. لذا نیازمند نگاه جامع و اجتماعی به روزه هستیم.

وی بیان کرد: در همین خصوص، توجه به دو نکته بسیار مهم است؛ اولا اینکه در رویت هلال و آغاز ماه یک نوع پیوستگی و هماهنگی و ارتباط از نظر شعائر و از نظر عبادات اجتماعی وجود دارد و در ماه رمضان، مردم به صورت پیوسته‌تر و انضمامی‌تر نسبت به‌ یکدیگر در مقایسه با دیگر ایام سال هستند و شاید ماه رمضان به نوعی یک ارتباط اجتماعی با مسئله حج هم داشته باشد.

میرزایی تصریح کرد: در ماه رمضان مناسبت‌ها و شعائر این ماه، از آغاز تا انجام، اجتماعی هستند. اگر هم به تاریخ نگاه کنیم، تحولات بزرگی از آغاز اسلام در غزوات پیامبر(ص) و در ماه رمضان بوده است. یعنی ماه رمضان ماهِ در کُنج خلوت خزیدن و به عبادت محض پرداختن نیست، بلکه ماهی است که باید در متن رنج و درد و سختی جامعه زندگی کرد و به داد بحران‌های اجتماعی و مظلومیت انسان‌های گرفتار رسید. همه بلاها از جمله فقر و اشغالگری و مظلومیت‌های دیگر باید مورد توجه باشد. از آغاز تاریخ اسلام، الگوی رفتاری و کنش‌های اصحاب و ائمه(ع) به ما، این حضور فعال، پرجنش و پرفتوح ماه رمضان را گوشزد کرده‌اند.

وی افزود: در ماه رمضان هیچ پروژه اجتماعی متوقف نشده است، بلکه بیش از هر چیز، فعالیت اجتماعی جامعه اسلامی به طرز معنادار و فزاینده‌ای بیشتر شده است. این یک مسئله با اهمیتی است. یعنی توجه به ابعاد اجتماعی روزه‌داری و ماه مبارک، از آغاز آن، که جریان استهلال است و کاملا اجتماعی است تا شعائر این ماه و تا زکات فطره‌ای که به عنوان حسن ختام تحولات مثبت اجتماعی و به عنوان حسن ختامی برای ایجاد توازن اقتصادی و برخورد با مفاسد بزرگ اقتصادی در جامعه مطرح است. در نتیجه، نکته اول، این التفات در ابعاد اجتماعی و کلان انضمامی انسان‌ها در جامعه اسلامی است که باید در فهم روزه، در فهم روش تعامل فتوایی و اجتهادی با روزه و در مدل مدیریت زمانی و انسانی این ماه مورد توجه باشد.

این عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه در ادامه افزود: نکته دوم این است که مردم و به ویژه مردم فقیر باید بر اثر این ماه مبارک، شاهد تحولاتی در وضعیت اقتصادی خود باشند. به تعبیر دقیق‌تر، ماه رمضان ماه سیر شدن فقرا با سفره‌های خیریه در چند شب نیست و اینگونه نیست که بهترین صورت این ماه این باشد تا افرادی که ندارند یک شکم سیر بخورند و به برکت ماه مبارک رمضان بتوانند شام و افطار خود را تامین کنند. این نگاه بسیار محدود و تنگ‌نگرانه‌ای به افق‌های بلند این ماه در ایجاد تحولاات بنیادین اقتصادی در جامعه است.

وی تصریح کرد: باید برای وضعیت اقتصادی و وضعیت زکات جامعه اسلامی، به ویژه با مرکزیت ماه رمضان، طرح نویی داشته باشیم. به این معنا که باید ماه رمضان، سرفصل نوآفرینی، ابداع، ابتکار، تفقه و بازفهم دین در عرصه زکات باشد چراکه این ماه، چنین ظرفیتی را دارد. مسئله ماه مبارک به این صورت نیست که عده‌ای از افراد، وعده‌ای از غذای خود را به دیگری بدهند، بلکه مسئله اصلی چالش‌های بزرگ اقتصادی کشور و انسان مسلمان معاصر است که باید در ماه مبارک رمضان با این تدبیر آسمانی مورد توجه قرار گیرند. ماه رمضان فرصتی است تا وضعیت اقتصادی موجود جامعه اسلامی بازتفسیر شود و برای تحول وضعیت اقتصادی، بازاندیشی استراتژیک و راهبردی اقتصاد مورد توجه قرار گیرد.

این عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه در ادامه افزود: بنابراین مسئله ماه رمضان صرفا فتوا و روزه نیست، بلکه تدبیر جریان اقتصاد جامعه اسلامی است که ذیل نورانیت قرآن مطرح می‌شود. البته پرداختن به این مسئله، به سامانه‌ها، سازمان‌ها و عقل‌های ارتقا یافته‌تری نیاز دارد که برکات این ماه، آنگونه که خدای متعال تقدیر کرده است توسط عالمان دین و حاکمان جامعه اسلامی محقق شود. در نتیجه ما در اینجا باید به ماه رمضان به عنوان یک ایستگاه زمانی با امکانات بزرگ قرآنی و برای بازآفرینی همه نقشه راه یک کشور نگاه کنیم که البته در حال حاضر کمتر شاهد وجود داشتن چنین نگاهی هستیم.

میرزایی با اشاره مجدد به آیه 183 سوره بقره بیان کرد: کلمه «تَتَّقُونَ» در این آیه به عنوان مقصد اصلی تحقق روزه است و شامل دست‌کم دو بعد معنایی و دلالتی است؛ در بعد اجتماعی باید توجه کرد که تقوا همانطور که صفت افراد در مواجهه با آسیب‌ها و گناهان فردی است، به همان نسبت، صفت کلیت یک جامعه نیز هست. یک جامعه می‌تواند بی‌تقوا و یا باتقوا باشد. روح اجتماعی یک ملت، مقوله مستقلی برای خود است و می‌توانیم از بی‌تفاوتی یک جامعه نسبت به پدیده‌هایی مانند فقر و امثال آن یاد کنیم. حتی اگر در آن جامعه در سطح معنای فردی، افرادِ پاک زیاد باشند، اما پاکیِ این افرادِ بی‌تفاوت که در سطح رفتار فردی خود پاک هستند و ممکن است مراقب چشم و گوش خود نیز باشند، کافی نیست، بلکه ما رسالت اجتماعی داریم.

وی در ادامه افزود: باید افراد جامعه فراتر از گناه نکردن‌های معمول نسبت به جامعه، روح مسئولیت‌پذیری و اقدام‌گری در بهبود وضعیت فقر، فساد، ظلم و تباهی‌های کلان و خرد آن داشته باشند. تقوا، فقط به معنای گناه نکردن با معنای محدود آن نیست و جامعه پارسا، آن جامعه‌ای نیست که به گسترش فقر و ظلم اجازه بدهد. انسان روزه‌دار یک عضو پیوسته به یک کل اجتماعی است که باید مدیریت، اقتصاد و سیاست اسلامی و روش‌های تربیت اسلامی را به گونه‌ای تدبیر کند که این روزه و ماه مبارک رمضان، در حقیقت سامان‌دهنده چنین مفهومی از تقوا در جامعه باشد.

میرزایی بیان کرد: وقتی از روزه به عنوان رکن اسلام یاد می‌کنیم، رکن نمی‌تواند یک رفتار صرفا فردی باشد، چنانکه نماز وقتی رکن تلقی شده، همینطور است. نماز عامل خشکاندن ریشه‌های فساد و فحشای اجتماعی است و یک سطح پایین نماز در خانه خوانده می‌شود، اما نماز، هرچه اجتماعی‌تر طرح می‌شود، به نماز واقعی نیز نزدیک‌تر است. مانند نماز در مسجد محله، در مسجد جامع و نماز پشت سر ولی و امام که مسجد کل ملت است و نماز در مسجدالحرام و مسجدالنبی که به نوعی امامت جامعه جهانی را نشان می‌دهد و نماد عظمت نماز جماعت در تحول‌سازی جهان نیز نماز در مسجد‌الحرام است.

وی افزود: لذا همانطور که نماز یک پدیده جهانی، ملی، امتی و تمدنی است، بر مبنای روایت امام باقر(ع) که فرمود «بنی الاسلام علی خمسة اشیاء، علی الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه؛ اسلام بر پنج چیز استوار است، بر نماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبری اسلامی)» یکی از رکان اصلی نیز صوم است. لذا اسلام روی روزه ساخته شده و روزه نیز رکن اسلام است و باید موجب اشتداد و ارتقای جامعه اسلامی شود، و الا این روایات نورانی معنایشان درست نمی‌شود. یا مثلا روایتی از امام باقر(ع) است که در آن صحبت از فلسفه روزه دارند و می‌فرمایند «انما فرض الله الصیام لیستوی به الغنی و الفقیر»، یعنی این روزه موجب هم‌طراز شدن سطح غنا و فقر است که تعادلی در معادلات بین اقشار جامعه برقرار می‌شود. بنابر این ما برای تاکید بر ابعاد اجتماعی و ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و تمدنی روزه، به فهم درست آیات و روایات نیاز داریم.

میرزایی با اشاره به بخش دیگری از آیه 183 سوره بقره تصریح کرد: عبارت «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» نیز به معنای همان تقوای اجتماعی و کلی امت است. البته این مسئله با تقوای یک فرد در تنافی نیست. اما تقوای یک فردِ بریده از جامعه با تقوای یک فردِ در کنار جامعه تفاوت بسیاری دارد. در تقوای فردگرایانه ممکن است یک فرد همه تلاش خود را بگذارد که قرآن را ختم کند و ... و زندگی خود را داشته باشد، اما تقوای انضمامی آن است که در این ماه باید به دنبال مشارکت در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... باشید تا بتوانید به یک حرکت نهادی و اجتماعی بپردازید و با پیوستن به شبکه‌های خیریه و اصلاح‌گر وضعیت جامعه، در اصلاح و بهبود این اوضاع نقش ایفا کنید و در اینجا است که مفهوم تقوای اجتماعی و مفهوم اجتماعی «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» پیدا می‌شود. این یک مسئله مهم در فلسفه اصلی «تَتَّقُونَ» است که برای روزه در قرآن ذکر شده است، اما با تحلیل و رویکرد اجتماعی و کلان و با رویکرد و مدیریتی و شبکه‌ای.

این عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه در ادامه افزود: آمارها نشان دهنده چند برابر مصرف‌گرایی مسلمانان در ماه رمضان است. البته وضع سنت‌های ایرانی در ماه رمضان از وضع سنت‌های خوردن، تبذیر و اسراف‌هایی که در کشورهای دیگر وجود دارد بهتر است. اما این وضعیت روزه‌داری و مدیریت این ماه، نسبتی با «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ» و «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» ندارد، چون مفهوم «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ» یک بار فشار به معنای چند ساعت چیزی نخوردن است، اما نه به این معنا که پس از افطار، تا سحر یک‌سره در حال مصرف کردن باشیم. هیچ‌کدام از آن اهداف اصلی ماه رمضان با این نگرش برآورده نمی‌شود. حتی اهداف سلامت جسمانی نیز برآورده نمی‌شود که صبح یک غذای اساسی چرب مصرف کنید و دوباره شب نیز یک غذای اساسی سنگین بخورید.

وی بیان کرد: وضع خوردن مردم در ماه رمضان نباید از وضع خوراک آنها در ماه‌های دیگر بهتر باشد. این ماه مبارک، ماهی با فلسفه‌هایی روشن است. این فهمِ جزئی نیز فاقد رهیافت اجتماعی، تمدنی، انضمامی و بینش اصلاح‌گری و فقرزدایی در جامعه است و متاسفانه موجب شده که در ماه رمضان، خواصِ این ماه آنگونه که شارع مقدس برای آن در نظر گرفته است تحقق نیابد.

میرزایی در ادامه سخنان خود به مسئله عید فطر که در پایان ماه مبارک رمضان وجود دارد پرداخت و تصریح کرد: با توجه به این ابعاد اجتماعی و رویکرد نگاه اجتماعی به روزه و ماه مبارک رمضان، حال در مورد عیدی که در پایان این ماه است باید صحبت کنیم. این عید نیز می‌تواند سطوح فردی، اجتماعی و امتی داشته باشد. اگر واقعا در طی این ماه مبارک، انسان‌ها قدری از خود بیرون آمده‌اند و قدری به فکر زکات و صبر و مراعات جامعه افتاده باشند، آن وقت رفتار حضرت امیر(ع) و حضرت زهرا(س) در اینکه افطارها و طعام خود را به فقرا، مساکین و گرفتاران می‌دادند را بهتر متوجه می‌شوند.

وی در ادامه افزود: اگر همه انسان‌ها در این ماه، اولویت را به دیگران می‌دادند، می‌دیدند که جامعه، الآن چه وضعیتی پیدا می‌کرد. ماه باید بر خلاف ماه‌های دیگر باشد. یعنی در این ماه، اول به دیگری بدهیم و بعد به خودمان. در این ماه اولیت به این است که من نخورم و بیشتر به دیگری بدهم، یعنی اگر در ماه رمضان یک وعده غذایی حذف می‌شود و روز را روزه می‌گیریم، برای این نیست که این چیزی که روز نمی‌خوریم را شب بخوریم و جامعه دو میلیاردی مسلمان، اینقدر سطح پایین بفهمد که فکر کند روزه یعنی دو میلیارد مسلمان، نهارهای خود را ذخیره کنند و آنها را هنگام شب مصرف کنند و نصف آن را نیز با سحری بخورند و بگویند که روزه یعنی، ای مسلمانان شما این نهار و غذای بین صبح و شام را در هنگام افطار و سحر بخورید. این فهم سست و ناکارآمدی از روزه است. اگر بخواهیم فلسفه روزه محقق شود، باید اینطور باشد که از چیزی که امتناع می‌کنیم آن را به دیگری بدهیم. یعنی آن چیزهایی که در روزهای دیگر سال در هنگام صبح تا شب می‌خوریم را صدقه و زکات بدهیم.

این عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌(ص) العالمیه تصریح کرد: مثلا شما می‌گویید که در روز، 50 هزار تومان خرج صبح تا شبتان می‌شود. حالا هر روز این مبلغ را کنار بگذارید و ببینید آیا در یک کشور فقیری می‌ماند؟ یعنی سالانه مردم می‌توانستند هزاران میلیارد تومان، حاصل روزه خود را صرف احیای جامعه و انسان‌ها کنند. ملت‌ها و امت‌ها به‌پا می‌خاستند و وضعیت‌های نابسامان و چالش‌های اقتصادی از بین می‌رفت. این کار با تدبیر می‌تواند به اشتغال‌زایی نیز تبدیل شود و وضعیت انسان‌های ضعیف نیز اصلاح می‌شد. اگر این اتفاق نیفتد، ما شاهد عید اجتماعی نیز نخواهیم بود و عید نیز فردی می‌شود. سی روز، روزه گرفته‌ایم و خدا را شکر که عید ما است، اما تحقق عید در وضعیت تحول یافته کلیت اجتماع است. این ماه رمضان می‌توانست همانطور که در عرصه فردی منجر به سموم‌زدایی از بدن و اصلاح سازه‌ها و ابزار و سامانه‌های بدن انسان شود و از نظر روانی و روحی موجب حس زیبایی در انسان شود، همینطور باید به اصلاح پیکره و ساختار اجتماع و سموم‌زدایی از جامعه منجر شود.

وی بیان کرد: کلیت جامعه‌ای که ماه رمضان را پشت سر می‌گذارد، باید از سرطان‌های فقر و بیماری‌های فساد و مذمومیت، عافیت پیدا کند. در عید فطر، با دو عافیت و وضعیت مواجه هستیم؛ یکی فردی و یکی هم عافیت اجتماعی است. لذا باید شاهد یک تحول معنایی در فلسفه عید فطر باشیم.

گفت‌وگو از مرتضی اوحدی

انتهای پیام

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!



بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


ماجرای ترک یک برنامه تلویزیونی توسط زهرا شجاعی