«بیت‌المقدس» مهمترین عملیات دفاع مقدس بود

تشریح استعداد نیرو‌های شرکت کننده در عملیات بیت‌المقدس
عملیات بیت‌المقدس یکی از مهمترین عملیات‌های دفاع مقدس است که بعد از عملیات‌های ثامن الائمه، طریق القدس، فتح‌المبین برای آزادسازی مناطق جنوبی تحت تصرف دشمن انجام شد.
در این عملیات که مدت ۲۵ روز به طول انجامید، نیرو‌های مسلح ایران اسلامی متشکل از ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توانستند بیش از ۵ هزار کیلومتر از اراضی جنوب کشور را به ویژه خرمشهر را به آغوش وطن بازگردانند.
در این عملیات گسترده بیش از ۱۹ هزار نفر از نیرو‌های بعثی به اسارت سپاه اسلام درآمدند و استعداد زیادی نیرو‌های دشمن بعثی اعم از نیروی پیاده و مکانیزه منهدم شدند.

منطقه عملیاتی بیت‌المقدس

منطقه عملیاتی خوزستان با عرض بیش از ۳۰۰ کیلومتر به سه بخش عملیاتی تقسیم می‌شد، بخش اول این منطقه، جبهه شمالی است که در غرب دزفول و شوش قرار داشت و در عملیات فتح المبین آزاد شد نقطه دوم این منطقه، جبهه میانی است که منطقه نبرد در سوسنگرد و بستان را شامل می‌شد که در عملیات طریق القدس آزاد شد. سومین منطقه، جبهه جنوبی شمال غرب اهواز و شمال خرمشهر بود که در دست عراق باقی مانده بود و به همین منظور طراحی عملیات بیت المقدس از نهم فروردین سال ۶۱ آغاز شد.

اهداف عملیات بیت‌المقدس؛ از تهدید بصره تا کاهش توان رزمی رژیم بعثی

اهداف اساسی اجرای عملیات بیت المقدس عبارت است از تداوم رزم علیه دشمن بعثی عراق، تهدید شهر بصره، کاهش توان رزمی عراق، آزادسازی خرمشهر و خارج کردن شهر اهواز از برد توپخانه نیرو‌های بعثی. البته ملاحظات سیاسی نیز در رابطه با بی‌ثبات نشان دادن صدام حسین، وادار کردن کشور عراق به پذیرش شرایط جمهوری اسلامی برای پایان جنگ، کاهش فشار مشکلات مهاجران جنگی در داخل کشور و ایجاد زمینه برای فعالیت‌های کشاورزی در مناطق حاصلخیز خوزستان نیز از دیگر اهداف این عملیات بود.
طرح آب اندازی که توسط سازمان آب و برق خوزستان و زیر نظر نیرو‌های مسلح در دو منطقه کرخه کور و جنوب غربی اهواز به اجرا درآمد در طراحی عملیات بیت المقدس نیز مورد توجه و استفاده عملیاتی قرار گرفت، که موجب شد عراق در مواضع نامناسب متوقف شده و خطر سقوط و تهدید اهواز از طریق محور سوسنگرد برطرف شود. در منطقه جنوب غربی اهواز این طرح هر چند به سود نیرو‌های ایرانی اجرا شد، ولی عراق نیز از آن استفاده کرد و موقعیت خود را در مقابل حملات احتمالی ایران مستحکم کرد.
طراحی عملیات بیت المقدس تحت عنوان سلسله عملیات‌های کربلا با نام کربلا ۳ از نهم فروردین ۶۱ بلافاصله بعد از عملیات فتح المبین آغاز شد در عملیات بیت المقدس قبل از اینکه متجاوز از ضربه سنگین عملیات بزرگ فتح المبین خارج شود و بخواهد تجدید قوا کند نیرو‌های ایرانی باید سومین منطقه استراتژیک را آزاد می‌کردند که نیرو‌های مسلح ایران با استفاده از موفقیت‌های به دست آمده در نبرد‌های ثامن الائمه، فتح المبین طریق‌القدس به سرعت عملیات بیت المقدس را اجرا کردند.

اجرای عملیات بیت المقدس با حضور ۴ قرارگاه عملیاتی

چهار قرارگاه چهار قرارگاه قدس، فتح، نصر و فجر کنترل و هدایت عملیات بیت المقدس را بر عهده داشتن طبق طرح عملیات بیت المقدس باید در چهار مرحله به انجام می‌رسید؛ نخست حمله قرارگاه قدس در شمال و اجرای عملیات عبور از رودخانه کارون توسط قرارگاه فتح و نصر و تامین سر پل در غرب کارون بود. دوم تثبیت سرپل تصرفی و ادامه حمله برای تامین مرز و سوم تامین مرز و آزادسازی خرمشهر و ادامه نبرد برای تصرف پل نشوه و همچنین چهارم تامین ساحل شرق اروند توسط رزمندگان اسلام بود.
از دلایل عمده عدم دستیابی نیرو‌های خودی به بصره و یا تنومه و متوقف ماندن عملیات بعد از آزادسازی خرمشهر می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
اول انتخاب تاکتیک عقب نشینی از مناطق جنوب هویزه و شمال طلاییه و کوشک توسط دشمن، که موجب شد تا ارتش عراق نیروی قابل ملاحظه‌ای را جهت حفظ بصره برای خود ذخیره ساخته و از خروج آن‌ها جلوگیری کند.
دوم اینکه تداوم عملیات در طول ۲۵ روز جنگ و نبرد مداوم موجب خستگی و کاهش توان رزمی یگان‌ها می‌شد و موفقیت ادامه عملیات را تضمین می‌کرد، نقطه ادامه عملیات بیت المقدس بزرگترین وسیع‌ترین و موثرترین اقدام نظامی ایران در طول جنگ محسوب می‌شود که بعد از آزادسازی خرمشهر موجب شد فضایی برای گفتگو درباره خاتمه جنگ به وجود آید، ولی، چون عراق به سرکردگی استکبار جهانی حاضر به پذیرش شرایط ایران نبود از این فرصت استفاده نشد و نبرد جهت آزادسازی مناطق اشغال شده و نفوذ به خاک عراق تداوم یافت.
عملیات بیت المقدس دهم اردیبهشت ماه سال ۶۱ تا پایان سوم خرداد سال ۶۱ به مدت عملیات ۲۵ روز انجام شده و وسعت مناطق آزاد شده در عملیات بیش از پنج هزار و ۴۰۰ کیلومتر مربع عنوان شده است. این عملیات در محدوده رود‌های کرخه کور و نیسان در شمال منطقه عملیات، رودخانه کارون در شرق منطقه عملیات، خرمشهر و اروند رود در جنوب منطقه عملیات و بالاخره کرانه هورالعظیم و اروند رود از حوالی نشوه تا بصره در خاک عراق در غرب، انجام شد و وسعت این محدوده عملیاتی بیش از ۸ هزار کیلومتر مربع بود.
عملیات بیت المقدس به طور مشترک توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طرح ریزی، هدایت و با رمز یا علی بن ابیطالب اجرا شد، قرارگاه کربلا با چهار قرارگاه قدس و فتح، نصر و فجر شامل هفت لشکر و ۵ تیپ مستقل از ارتش و سپاه پاسداران عملیات را هدایت کردند.
در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد روز جمعه مورخ ۱۰ اردیبهشت ۶۱ قرارگاه سرفرماندهی کربلا با صدور رمز «بسم الله الرحمن الرحیم بسم الله قاصم الجبارین یا علی بن ابیطالب» قرارگاه‌های قدس نصر و فجر دستور اجرای عملیات بیت المقدس را با آغاز یورش به دشمن بعثی اعلام کردند.
پس از ابلاغ فرمان حمله چراغ‌های سالن عملیات قرارگاه کربلا خاموش شد و مراسم دعای کمیل برپا شد در میان دعا و گریه حاضرین از دستگاه‌های بیسیم گاهی صدای یگان‌ها شنیده می‌شد که یکدیگر را صدا می‌زدند. در این زمان قرارگاه قدس عملیات خود را با پیش روی توام با غافلگیری در سکوت و تاریکی شب به سمت مواضع نیرو‌های بعثی آغاز کرد؛ ولی همانگونه که انتظار می‌رفت اندک زمانی نگذشته بود که رژیم بعثی، تک قرارگاه قدس را کشف و بلافاصله آتشبار‌های توپخانه خود را در سراسر جبهه کرخه کور به کار بست و رزمندگان اسلام دراین مرحله شجاعانه با نیرو‌های عراقی به مقابله پرداخته و درگیر شدند.

حضور نیروی زمینی ارتش با ۶۱ گردان در عملیات بیت‌المقدس

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیرویی به استعداد ۱۹۵ گردان را وارد کارزار کرده بودند که ۶۱ گردان مربوط به نیروی زمینی ارتش و ۱۳۴ گردان از نیرو‌های بسیج مردمی بودند، ۱۹۵ گردان مذکور شامل ۱۵ گردان زرهی ۱۴ گردان مکانیزه و ۱۶۶ گردان پیاده بود که گردان‌های پیاده سپاه هر کدام به تعداد ۳۰۰ نفر رزمنده برآورد می‌شد.
از نکات برجسته و مقدورات نیرو‌های ایرانی شرکت کننده در عملیات بیت المقدس برتری کمی نیرو‌های رزمنده پیاده نسبت به دشمن بود همچنین تجربه و ورزیدگی یگان‌های پیاده در رزم شبانه، عبور از موانع و میدان‌های مین، نفوذ در مواضع دشمن بعثی، رزم نزدیک و توانایی جسمانی بسیار خوب، ورزیدگی در استفاده از جنگ افزار‌های انفرادی ضد تانک؛ اطلاعات تقریبا کافی از وضعیت و گسترش دشمن با بهره‌گیری از اسرا، عکس‌های هوایی و سایر عوامل خبری، داشتن اطلاعات کافی از زمین با شناسایی‌های دقیق و میدانی، روحیه تهاجمی نیرو‌های رزمنده ایرانی که به طور کلی تمامی این امتیازات و برجستگی‌ها موجب درهم شکستن متجاوزین در عملیات بیت‌المقدس شد.