امید، تنها امکان معناداری زندگی است/ دستاوردهای جنبش رمانتیک

به گزارش خبرگزاری مهر، «معنای زندگی» در نهمین برنامه سری جدید خود، چهارشنبه ۲۵ اردیبهشت، با اجرا و کارشناسی سید محمدتقی موحد ابطحی، میزبان میثم سفید خوش، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی بود تا به موضوع «تنهایی» بپردازند.

جنبش رمانتیک بزرگ‌ترین جنبش تاریخ تفکر

مجری برنامه در ابتدا این سوال را مطرح کرد که مواجه‌هایی که با خرد گرایی عصر روشنگری در غرب رخ داد چه بودند و آنها چه تلقی از بحث تنهایی داشتند؟

سفید پوش در پاسخ گفت: روشن اندیشان با محوریت کانت، تلاش کردند که دوباره به رابطه انسان و دیگری اش نظم بدهند. یک نظم جدیدی میان انسان با دیگری الهیاتی، دیگری طبیعی و دیگری انسانی اش صورت بندی شد، نظام پیدا کرد و در فلسفه کانت تجلی کاملی پیدا کرد. ولی جنبش رمانتیک، تمام این نظم موجود را به چالش کشید. البته این جنبش صرفاً یک جنبش نظری نیست، بلکه پیوند تنگاتنگی با رخدادهای سیاسی که در اروپا رقم خورد دارد. انسان منفردی که ارزش منفرد بودن خود را در دوره‌ی جدید کشف کرده بود، چون آن ارزش را در جمع پیدا کرده بود برای نخستین بار توانست انقلاب بزرگی مانند انقلاب کبیر فرانسه را رقم بزند. فردها چنان با هم دیگر جمع شده بودند که تاریخ سیاست را به راه بسیار جدیدی رهنمون کردند. جمع جدیدی رقم خورده است که در آن افراد تفرد خود را دارا هستند و به دنبال آزادی‌ها و حقوق فردی خود هستند. از این رو این انقلاب یک رخداد نو تلقی می‌شود ولی یکی از پیامدهای مهم این شرایط، بر هم خوردن نظم جدیدی بود که حدوداً ۲۰۰ سال بود که متفکران و دانشمندان و سیاسیون بر پا کرده بودند. جنبش رمانتیک که مربوط به پایان سده هجدهم است و گوته جوان و شیلر از اعضای اصلی اش به شمار می‌آمدند، رویکردهایی را ارائه کرد که در نهایت باعث آغاز جنبش رمانتیک شد. جنبش رمانتیک بزرگ‌ترین جنبش تاریخ تفکر است و بازتاب‌هایش در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها بسیار قابل توجه است. یکی از مهمترین دستاوردهای این جنبش، به رسمیت شناختن تعارض، تناقض و تفاوت بود.

وی افزود: اگر روشن اندیشان تلاش کردند که خرد را در بنیاد دستگاه فکری خود قرار دهند، رمانتیک‌ها نشان دادند که این خرد به چه میزان تنهاست و نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد. آنها نشان دادند که بدیل خرد یعنی خیال چه ارزش‌های والایی دارد.

سفید خوش در مورد نگاه اگزیستانسیالیست‌ها به مقوله تنهایی گفت: گوته می‌گوید ما وقتی در جمع قرار داریم آموزش می‌بینیم و وقتی تنها می‌شویم الهام دریافت می‌کنیم. با این جمله گوته نشان داد که دیگر راهی برای یک جانبه نگری وجود ندارد. دیگر امکان ندارد که صوفی گرایانه در تنهایی غرق شویم یا چنان غرق ملت شویم که درون خود را از دست دهیم. اگزیستانسیالیست‌ها این سنت را ادامه دادند.

مجری برنامه سوال کرد: ارتباط با خداوند به عنوان یک «دیگری» چه کمکی به ما می‌کند؟

سفید خوش پاسخ داد: رابطه آدمی و خداوند یک رابطه مسئله خیز در رابطه انسان و دیگری تلقی می‌شود. مسئله خیز است از آنجایی که ما از غرق بودن در امر الهی بیرون آمده ایم. از آنجایی که دانش الهیات و علم کلام شکل گرفت، یک دوری بنیادین میان انسان و خدا رقم خورده است و این محصول رشد خرد است که در رشد کردنش میان خود و خدا مرز می‌گذارد. به این ترتیب خداوند موضوع تحقیق من قرار گرفته است و در این تحقیق غم غربت نیز شکل می‌گیرد چون ما یاد نزدیکی به خدا می‌افتیم. یادآوری نزدیکی به خداوند لحظه ایست که معنا داری زندگی برایمان محقق می‌شود و راستین شکل پیدا می‌کند.

امید تنها راه کشف خداوند

وی در جمع بندی گفت: اگر قرار باشد چیزی به کل زندگی معنا دهد، به گمان من، آن را در برنامه ریزی های خردی نمی‌توان پیدا کرد. امید در نامعقول بودنش، تنها امکان معنا داری زندگی است. امید تنها راه کشف خداوند است. تنها نشانه انسان مؤمن امیدواری است.

برنامه «معنای زندگی» به تهیه کنندگی محسن کرمی، محصولی از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه ۴ سیما است که در ماه رمضان هر روز ساعت ۱۹ راهی آنتن این شبکه می‌شود.