«رحمان 1400» اگر برای ما بود مجوز ساخت هم نمی‌گرفت!

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نشست تحلیلی «چالش نظارت در سینمای ایران» با حضور: محمدعلی حسین نژاد عضو شورای پروانه نمایش و عضو شورای علمی مدرسه ملی سینمای ایران، امیر حسین شریفی تهیه کننده سینما و تلویزیون و عضو هیات مدیره انجمن تهیه کنندگان مستقل سینمای ایران، محمد تقی فهیم منتقد و تحلیل گر حوزه فرهنگ، علی قائم مقامی تهیه کننده و عضو هیات مدیره خانه سینما، رضا اورنگ نویسنده و کارشناس سینما، سیدمحمد حسینی نویسنده و مدیر مرکز تولید متن حوزه هنری و یزدان عشیری مدیر روابط عمومی و محافل سازمان سینمایی حوزه هنری برگزار شد.
بیماری و فرسودگی ساختار‌های نظارتی
در ابتدا یزدان عشیری، ضمن اشاره به اهمیت موضوع نظارت بر فیلم‌ها و حواشی که بر اثر نبود اقتدار و مکانیسم مشخص هر از گاهی، در این زمینه پیش می‌آیدگفت: نظارت بر فیلم‌های سینمایی همیشه دچار چالش و مناقشه بوده است. در دولت‌های مختلف فیلم‌هایی داشته ایم که با وجود پروانه ساخت و حتی پروانه نمایش با بن بست‌هایی روبرو شدند. اکنون، این سوال مطرح می‌شود که آیا ما قانون مدونی برای رسیدگی به محتوا و مضمون فیلم‌ها نداریم؟ در شرایطی که آیین نامه فیلم و نمایش در دهه اول انقلاب اسلامی تصویب و بعد‌ها در دوره اصلاحات بازنگری شده است، این شائبه به وجود می‌آید که آیا امروز این آیین نامه نیاز به بازنگری، تغییر و تحول و پالایش دارد و یا اعمال سلیقه برخی مدیران فرهنگی منجر به رفتاری فرا قانونی و یا به تعبیری دیگر، رفتاری «فرو قانونی» در سینما و تداخل در چرخه اکران فیلم‌ها شده است؟
جهانی بودن موضوع نظارت
رضا اورنگ منتقد سینما با اشاره به اهمیت نظارت بر فیلم‌ها گفت: بحث نظارت در همه دنیا اهمیت دارد و اشتباه بزرگی است که بگوییم کشوری از این قضیه مستثنی بوده و نظارتی در این حیطه ندارد، اما تفاوت عمده‌ای در نظارت بر سینمای ایران و دیگر کشور‌ها وجود دارد که آن هم در مشخص بودن آئین نامه‌ها و تعیین کردن خط قرمز‌های موجود در سینمای کشور‌های دیگر است و فیلمسازان را نسبت به رعایت آن آگاه کرده اند.
وی افزود: سینمای ایران به یک قانون مصوب مجلس نیاز دارد تا با تغییر مدیریت‌ها عوض نشده و هرگونه دخل و تصرف در آن تنها در صحن مجلس امکان پذیر باشد.
محمدتقی فهیم منتقد و تحلیل سینما بر دردسر‌های نبود نظارت در سینما تاکید کرد و اظهار داشت: بحث نظارت در کشور ما واقعا جدی است و هزینه‌های زیادی را برای هنر و سینما تراشیده و بارها، دردسرساز شده است. تفاوت بین نظارت و سانسور بسیار مخدوش است. من معتقد هستم قانون و آیین نامه وجود دارد، اما به روز نشده است. بنابراین، بحث مهم‌تر وجود آدم‌هایی است که قانون را نمی‌شناسند و فرق بین نظارت و سانسور را نمی‌دانند. درک ما از قانون مهم‌تر از خود قانون است.
با تنبیه خاطیان، از حیثیت سینما دفاع کنید
امیرحسین شریفی تهیه کننده سینما و تلویزیون گفت: بنده به عنوان تهیه کننده فیلم، سه دهه‌ای می‌شود که با نظارت بر فیلم‌ها درگیر هستیم. در شرایطی که این نظارت‌ها کاملا سلیقه‌ای اعمال می‌شود و با تغییر مدیران نیز تغییر می‌کند. ما تهیه کننده‌ها هیچ وقت نمی‌توانیم درست و غلط را تشخیص دهیم. برای نمونه می‌توانم به فیلم‌هایی اشاره کنم که مجوز نمایش دارند، اما حوزه هنری در اکران آن مشارکتی نمی‌کند که البته من حق می‌دهم چرا که بعضی فیلم‌ها واقعا، دارای ابتذال هستند. در بحث نظارت، سانسور و نظارت باهم عجین شده و در کاربرد تقریبا یکی شده اند.
وی در خصوص اکران و توقیف فیلم «رحمان ۱۴۰۰» افزود: اکران نسخه اصلاح شده این فیلم در سینما‌های حوزه هنری و پخش نسخه اصلی آن در دیگر سینما‌ها تجربه بدی در حوزه نظارت‌ها بوده و تهیه کننده متخلف باید تنبیه شود. در واقع، حیثیت سینمای ما را خدشه دار کرده و به واکنش رسانه‌های خارجی هم رسیده است.
شریفی یادآور شد: نظارت بر سینما باید بر اساس قانون باشد همانگونه که خط قرمز‌ها در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مشخص شده و سالهاست با تغییر مدیران تغییری در قوانین برنامه سازی ایجاد نمی‌شود. اما در سینما تکلیف مشخص نیست و متاسفانه با ورود گروه‌های مافیایی به سینما حتی قدرت اکران فیلم‌ها هم در دست این افراد قرار گرفته و در مورد نمایش فیلم‌ها سلیقه‌ای تصمیم گیری می‌شود و این حیثیت سینما را نشانه گرفته است. فیلم «رحمان ۱۴۰۰» اگر مال بنده بود قطعا در مرحله ساخت با ممانعت روبرو شده بود. من به عنوان یک تهیه کننده هر نسخه‌ای از فیلم را که تحویل می‌دهم کد دریافت می‌کنم و نمی‌دانم چگونه امکان دارد نسخه‌های فیلم «رحمان ۱۴۰۰» در سینما‌ها باهم متفاوت باشند.
با مجوز ندادن ما مشکلی حل نمی‌شود
محمدعلی حسین نژاد عضو شورای پروانه نمایش، در پاسخ به سوال آیا در نظارت بر فیلم‌ها قانونی وجود دارد یا خیر؟ گفت: پاسخ به این سوال به بحث کلی تری از سطوح جامعه برمی گردد، تا بتوان میزان تاثیرگذاری قانون را بررسی کرد. در واقع فرهنگ، رفتار‌ها و تعاملات عمومی بیش از اینکه متکی به قانون باشند به عرف و نرم‌ها بستگی دارند. در کشوری که قانون باشد، تا زمانی که نرم‌ها و هنجار‌های اجتماعی اصلاح نشود کاری پیش نمی‌رود و قانون تاثیری نخواهد داشت. فرض کنیم در سینما قانون را عوض کردند آیا همه چیز درست می‌شود؟ یا در تلویزیون که مثلا قانون مدون داریم آیا همه چیز درست است؟ آیا ما دیگر خروجی مبتذل نخواهیم داشت؟ بر اساس مطالعات انجام شده، بی خاصیت‌ترین صدا و سیمای دولتی در دنیا، صدا و سیمای ایران است.
حسین نژاد ادامه داد: تا زمانی که ابتذال بر سینما غالب است ما مجبور به دادن مجوز هستیم چرا که در شرایط رخنه و سیطره ابتذال بر فیلم ها، دادن و یا ندادن مجوز و پروانه راه حل مناسبی برای رفع آن نیست و یا باید سیستم اصلاح شود یا سیستم دیگری را در این راستا، رشد دهیم. وقتی سیستم بیمار است گیر دادن به امثال فیلم «رحمان ۱۴۰۰» فایده‌ای ندارد و این چرخه تمام نشدنی است.
قانون صریح داریم، ابلاغ صحیح نداشتیم
سیدمحمد حسینی نویسنده و منتقد سینما، در خصوص وجود قوانین مربوط به نظارت بر فیلم‌ها گفت: در آبان ماه ۶۱ آیین نامه‌ای ۱۷ بندی در خصوص پخش آثار سینمایی در جلسه هیئت دولت تدوین شد و بسیار دقیق و شفاف خط قرمز‌های مربوط به این حوزه را مطرح کرده است و اتفاقا، اگر رفتار حوزه هنری هم نگاه کنیم تاکنون منطبق با همین قانون پیش رفته است؛ بنابراین بنده، معتقدم ما قانون داریم، اما بیشتر در فضای ناآگاهی به سر می‌بریم چرا که از جانب قانون گذار ابلاغی به فیلمسازان صورت نگرفته است در حالی که ابلاغ قانون از جانب مجریان، کمترین کاری است که باید نسبت به آن مبادرت شود. در مقایسه با سایر کشورها، آنچه که در سینمای آمریکا اتفاق می‌افتد نظارت شفاف بر آثار است، اما سینمای ما چند خدایی شده و مدیریت یکسان و عمیقی ندارد.
وزارت ارشاد، پای مجوزهایش بایستد
علی قائم مقامی تهیه کننده سینما یادآور شد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف به رعایت آیین نامه مصوب سال ۶۱ است و زمانی که فیلمی مهر تایید کسب می‌کند وزارت ارشاد باید پای آن مجوز بایستد وگرنه سنگ رو سنگ بند نمیشود.
این تهیه کننده سینما با طرح سوالی درباره نظارت مجدد حوزه هنری برفیلم‌ها عنوان کرد: وقتی دستگاه نظارتی و شورای پروانه نمایش وجود دارد دیگر موضوعیتی ندارد که ارگانی همانند حوزه هنری یا شهرداری با نظارت مجدد تصمیم به اصلاح و ممیزی جدید فیلم بگیرد. مجوز فیلم دارای پروانه نمایش را فقط وزارت ارشاد یا دادگاه میتواند لغو کند و مرجع دیگری حق این کار را ندارد.
حسین نژاد عضو شورای پروانه نمایش، در پاسخ به سوال اقای قائم مقامی متذکر شد: حوزه هنری به عنوان سینمادار این حق را دارد که فیلمی را انتخاب کند یا نکند.
عشیری هم در توضیح پرسش این تهیه کننده سینما گفت: حوزه هنری هیچگاه دست به ممیزی فیلمی نمی‌زند و اگر فیلمی هم استاندارد‌های مربوط به اخلاق و صیانت از حقوق و حریم خانواده را رعایت نکرد در صورت امکان اصلاح، پیشنهادات مان را به صاحب اثر منتقل می‌کنیم.
وی در خصوص حواشی مربوط به پخش نسخه اصلاح شده فیلم «رحمان ۱۴۰۰» در سینما‌های حوزه هنری خاطر نشان کرد: حوزه هنری به مجوز ارشاد احترام می‌گذارد و‌ای کاش، ارشاد هم به آراء نهاد‌های متعامل، همفکری و نگاه گروه‌های مرجع احترام بگذارد و در مسیر نوسانات سیاسی رفتاری فرا قانونی یا فروقانونی پیش نگیرد.