احتمال وقوع سیل درماه‌های آینده درگلستان/غفلت از یافته‌های پژوهشی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- زهرا بهرامی: واژه سیل برای گلستان غریبه نیست و نزدیک به دو دهه است که هرسال سیل در گلستان خسارت‌های سنگینی وارد می‌کند.

پس از گذشته نزدیک به دو دهه از وقوع سیل در گلستان، سیل اواخر اسفند ۹۷ و فروردین امسال زنگ خطر جدیدی را در گلستان به‌صدا درآورد.

در ۲۰ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد سیل‌های گلستان در فصل تابستان به‌وقوع پیوسته بود و گلستان تجربه سیل در فصل زمستان و آن هم با این حجم و ماندگاری نزدیک به یکماه را تجربه نکرده بود.

با رئیس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و استادیار گروه آبخیزداری حول محور سیل در گلستان به گفتگو نشستیم و علی نجفی نژاد بر ضرورت اجرای اقدامات ضربتی برای مدیریت سیل در گلستان تأکید کرد.

*این روزهای بحث‌های زیادی مطرح است که سیل گلستان قابل پیشگیری بود. شما هم با این نظر موافقید؟

سیل یک پدیده طبیعی است و بر اثر بارش زیاد و تولید رواناب ایجاد می‌شود اما با شناخت و مدیریت علمی پدیده سیل می‌توان از بروز خسارت‌های سنگین انسانی و اقتصادی آن جلوگیری کرد.

*بیش از دو دهه است هرسال گلستان با پدیده سیل مواجه است اما هنوز نتوانسته‌ایم در حوزه مدیریت و کنترل سیلاب موفق باشیم.

بله، گلستان به دلی شرایط خاص سال‌ها با پدیده سیل مواجه است اما سیل‌های گلستان انواع مختلفی دارد و طبیعتاً هر کدام (سیل کوهستان، سیلاب‌های سنگی و با غلظت بالا) نیازمند یک شکل خاص مقابله، کنترل و مدیریت هستند.

سیل اخیر در گلستان حاصل بارندگی استثنایی ۷۲ ساعته و تولید حجم زیادی از رواناب بود اما دلایلی وجود داشت که میزان خسارت و گستردگی آن افزایش پیدا کرد.

*چه دلایلی؟

در همه دنیا هدف از احداث سدهای مخزنی کنترل حجم ورودی آب به پایین دست است اما متأسفانه سدهای گلستان در سیل اخیر کارآمدی و کارآیی لازم را نداشتند و بخش قابل توجهی از حجم آن‌ها پر بودو نتوانست پیک سیلاب را کاهش دهد.

نکته بعدی این‌که رودخانه پدیده دینامیک است و پیچیدگی، قوانین و اصول خاص خودش را دارد؛ تغییر و دستکاری در یک بخش می‌تواند در بخش‌های دیگر آسیب‌رسان باشد. ما در سال‌های گذشته نتوانستیم گرگانرود را به خوبی مدیریت کنیم اگر درست مدیریت می‌کردیم این حجم از رواناب وارد شهرها و اراضی گلستان نمی‌شد.

*چاره کار کجاست؟

حتماً باید اقدامات ضربتی انجام دهیم. ما در دوره قبل سیل بعدی هستیم، احتمال وقوع سیل در ماه‌ها و سال‌های آینده غیرمحتمل نیست و حتماً باید آمادگی لازم را داشته باشیم.

*چه اقدامات ضربتی مشخصاً؟

به‌هر حال اجرای برنامه جامع کنترل سیلاب و مدیریت رودخانه‌ها به یک بازه زمانی ۱۰ ساله نیاز دارند و در این فاصله نباید از اقدامات ضربتی و کوتاه‌مدت برای کنترل مناطق مسکونی و جلوگیری از آبگرفتگی مجدد مثل احداث خاکریز و سیل‌بند اطراف شهرها و مناطق مسکونی و البته شهرک‌های صنعتی غافل شویم.

تأکید می‌کنم ظرف چندماه آینده باید با کمک متخصصان و افراد صاحب‌نظر و استفاده از اطلاعات و دانش بومی ساکنان حاشیه گرگانرود، طرح ضربتی و کوتاه‌مدت تدوین و بعد از آن هم با سرعت برنامه جامع مدیریت رودخانه گرگانرود تهیه و اجرا شود؛ هرچند معتقدم به اقدامات آبخیزداری در سرشاخه‌ها و کنترل منابع رسوب و رواناب در بالادست و هدایت آن‌ها به دریا انجام شود.

*گفته می‌شود سیل آق قلا توسط پژوهش‌های دانشگاهی پیش‌بینی شده بود. این موضوع صحت دارد؟

در دانشگاه تحقیقات گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف انجام شده و گزارش‌ها موجود است و به دستگاه‌های اجرایی ارائه شده؛ اما به‌هرحال سیل اخیر نشان داد در اجرا و به‌کارگیری یافته‌های پژوهشی دچار ضعف هستیم و باید تعامل و همکاری دستگاه‌های اجرایی با دانشگاه بیشتر شود.

در بسیاری از کشورها قانونی مدون شده که دانشگاه‌ها در کنار اجرای پروژه‌ها، پژوهش‌های تحقیقی و حضور قانونمند دارند اما در کشور ما به دلایل مختلف و خلاء‌های قانونی، دستگاه‌های اجرایی الزامی ندارند از پژوهش‌ها استفاده کنند و یا اساتید دانشگاهی حضور داشته باشند و پیشنهادات را به تصمیم‌گیران و مدیران ارائه کنند تا خسارت‌ها کمتر شود.