«متری‌شیش‌ونیم»؛درامی‌تلخ وملتهب اماسالم / ریتمی تند، پروداکشنی قابل توجه و فضایی رئالیستی / طبق معمول شخصیت‌پردازی‌های قصه روستایی کم‌نقص است

صبح نو: آقای سعید روستایی پس از تجربه پرسروصدای «ابد و یک روز» برخلاف برخی از فیلمسازانی که در ابتدای شهرت اشتیاق و عجله زیادی برای فیلمسازی دارند؛ فیلمنامه یکی دو فیلم را نوشت و سپس سراغ کارگردانی فیلم دومش رفت.

فرآیند‌طولانی‌تولید

«متری شیش‌ونیم» به دلایل مختلف فرآیند نسبتاً طولانی پیش‌تولید و تولید را طی کرد. در ابتدا قرار بود شهاب حسینی یکی از بازیگران اصلی فیلم روستایی باشد که کمی بعد حسینی از آن انصراف داد. سپس با پیمان معادی و نوید محمدزاده ترکیب بازیگران «متری شیش‌و‌نیم» تکمیل شد. درابتدا اطلاعات زیادی درباره داستان فیلم منتشر نشده بود. سازندگان آن این‌طور بیان کردند که بازهم روستایی سراغ معضل مواد مخدر خواهد رفت. ساداتیان، تهیه‌کننده فیلم از پروداکشن تقریباً عظیم فیلم -لااقل در قامت یک فیلم اجتماعی- خبر داده بود. بعدتر مشخص شد از هنروران زیادی در برخی از سکانس‌های این فیلم استفاده شده است. طولانی‌شدن فرآیند تولید «متری شیش‌و‌نیم» باعث شد سازندگانش رونمایی از آن را برای جشنواره فیلم فجر در نظر بگیرند. در جشنواره‌ای که یکی، دو پدیده بیشتر نداشت، فیلم روستایی مورد استقبال قابل توجه مخاطبان و منتقدان قرار گرفت. در همان روزهای اول اکران «متری شیش‌و‌نیم» در جشنواره برخی از حواشی باعث شد سعید روستایی با لحنی تند از عدم همکاری دوباره‌اش با نیروی انتظامی خبر دهد. البته چند روز بعد کارگردان جوان که کمی آرام‌تر شده بود، حرف‌هایش را اصلاح کرد و از علاقه‌اش به تماشای فیلم به همراه خانواده شهدای پلیس خبر داد. در مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر، در شبی که بیشتر جوایز به فیلم نرگس آبیار تعلق گرفت، «متری شیش‌‌و‌نیم» توانست یکی از مهم‌ترین سیمرغ‌های فجر را شکار کند. سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران به فیلم جدید سعید روستایی تعلق گرفت تا این کارگردان جوان بتواند روند صعودی‌اش در سینما را ادامه دهد. سید جمال ساداتیان، تهیه‌کننده این فیلم در نشست بررسی «متری شیش‌و‌نیم» در دانشگاه تهران گفت: « اگر می‌خواستیم همه چیز را بسازیم تأمین امکاناتش سخت بود، زیرا باید عین همان چیزی که در فیلمنامه وجود داشت را به تصویر می‌کشیدیم. بنابراین در فضای واقعی این کار را انجام دادیم و نکته دیگر این است، کسانی که معتاد بودند بهتر می‌توانستند این تصویر را به ما بدهند.» ساداتیان درباره حاشیه‌هایی که به دلیل استفاده از معتادان واقعی در فیلم برای‌شان ایجاد شده بود و همچنین امکاناتی که باید در اختیار آن‌ها می‌گذاشتند تا حاضر به همکاری با آن‌ها شوند، بیان کرد: «روز سوم فیلمبرداری بعد ناهار در را بستیم که آن‌ها نروند اما در را شکستند و رفتند، بنابراین مجبور شدیم از آن روز به بعد به آن‌ها امکانات دیگری هم بدهیم تا بمانند و بتوانیم آن‌ها را جلوی دوربین نگه داریم. البته در سکانس‌هایی که در جنوب شهر ساختیم، مردمی که با ما همکاری می‌کردند خودشان کسانی را داشتند که برای‌شان مواد تهیه می‌کردند و ما فقط هزینه‌اش را می‌دادیم.»

درعمق‌ناهنجاری

فیلم از همان ابتدا با ریتمی تند، پروداکشنی قابل توجه و فضایی رئالیستی گل اول را می‌زند و قاپ مخاطب را می‌دزدد؛ خصوصاً اگر این فیلم در جشنواره‌ای با فیلم‌های کسل‌کننده و کشدار اکران شده باشد! بی‌هیچ حرف اضافه‌ای، مشخص می‌شود که تیمی از پلیس مبارزه با مواد مخدر با فشار روانی زیادی که تحمل می‌کنند، به‌دنبال یافتن یک ابرقاچاق‌چی مواد مخدر هستند. پس از کمی بگیر و ببند رد این فرد را می‌زنند. پس از دستگیری او، ناصر که ثروتی عظیم دارد در پی خریدن مأموران برای آزاد شدن است اما... . دلیل توجه خاص روستایی به مسأله مهمی مثل اعتیاد مشخص نیست اما هرچه که هست قابل تقدیر است. در ذهن‌تان مرور کنید چه تعداد فیلمساز تازه‌رسیده در سینمای ایران داریم که به صرف ساخت یک فیلم متوسط و دست و پا کردن اسمی برای خودشان سراغ چه سوژه‌ها و مضامینی می‌روند. ممکن است شما با هر تفکر و سلیقه‌ای باشید اما بعید است دغدغه‌های روستایی در سینما را دوست نداشته باشید. روستایی در «متری شیش‌و‌نیم» برخلاف فیلم قبلی‌اش، با تعدد و تنوع بسیار زیاد لوکیشن مواجه شده است. فیلمسازی در لوکیشن‌های خاص و با بازی آدم‌های خاص -که قبلاً ساداتیان درباره‌شان گفته است- کار بسیار دشواری است. در نظر بگیرید در لوکیشن بازداشتگاه که چند سکانس در آن فیلمبرداری شده، کارگردان چه کار سختی برای دکوپاژ و خلق میزانسنی چشم‌نواز داشته است. همانطور که گفته شد ریتم تند، تعلیق و فضای رئالیستی «متری شیش‌و‌نیم» آنقدری خوب از کار درآمده که مخاطب را با خودش همراه کند. طبق معمول شخصیت‌پردازی‌های قصه روستایی کم‌نقص است و با اینکه بازیگران و نقش‌ها در ابتدای پروژه جابه‌جا شده‌اند، بازهم این موضوع به فیلم لطمه‌ای نزده است. اگر بخواهیم نقدی به «متری شیش‌و‌نیم» داشته باشیم می‌توانیم به دو نکته مشخص اشاره کنیم. نخستین آن، مربوط به فیلمنامه است. به عقیده برخی از منتقدان، فیلم جدید روستایی لااقل در لایه‌های دوم و سوم دوپاره به نظر می‌رسد. در ابتدا فضای قصه چیز دیگری است و با محوریت شخصیت پلیس با بازی معادی پیش می‌رود. اما از اواسط فیلم شخصیت نوید محمدزاده محور داستان می‌شود. ولی دومین نکته‌ای که کمی با فضای سازنده و تمیز فیلم در تناقض است، یکی دو پلان از سکانس‌های پایانی فیلم، از جمله محاصره معدومین توسط ستون ماموران در پای چوبه اعدام است. با تمام این انتقادات -که البته کم‌تعدادند- باید گفت که «متری شیش و نیم» فیلمی کاملاً دغدغه‌مند و خوش‌ساخت است. روستایی به عمق یک ناهنجاری ورود کرده اما به دام سیاه‌نمایی نمی‌افتد. «متری شیش‌ونیم» قصه‌ای تلخ و جدی را روایت می‌کند؛ اما مریض نیست. شاید عده‌ای بگویند مخاطب با شخصیت منفی فیلم همزاد‌پنداری می‌کند. به عقیده نگارنده این تصور نادرست است. در چند سکانس، فیلمساز صراحتاً عقده‌های بی‌منطق ناصر را نشان می‌دهد و در یک سکانس قاضی به او می‌گوید: «پس از این که اوضاع مالی‌ات خوب شد چرا قاچاق را رها نکردی و باز ادامه دادی؟ پاسخ می‌شنود چون چشمم سیر نمی‌شد!» تصویر پلیس‌های فیلم با واقعیت نزدیکی زیادی دارد و نشان می‌دهد اتمسفر کار آن‌ها در مبارزه با مواد مخدر آن‌قدر سخت و جدی است که گاهی مجبورند خودشان هم آدم‌هایی سخت باشند. یک مأمور در برابر میلیاردها تومان رشوه کمر خم نمی‌کند و پایش شل نمی‌شود. دیگری فرزندش را در این راه از دست داده و برخلاف اتهامی که به آن وارد می‌شود سالم است. مأموران پلیس در عملیات با سازندگان مواد مخدر شهید می‌دهند و از همه مهم‌تر تصویری که از قاضی نشان داده می‌شود، یادآور فردی سالم، اخلاق‌مدار و عادل است؛ یک قاضی که حتی به شکایت یک قاچاقچی از مأمور پلیس بی‌تفاوت نیست و آن را پیگیری می‌کند. طبق آمار رسمی مسوولان حدود 27.4درصد از مردم ایران نسبت به مصرف مواد مخدر نگرش مثبت دارند. همین آمار -هرچند که درمقایسه با بسیاری از کشورها امیدوارکننده‌تر است- اما این نکته را گوشزد می‌کند که باید اعتیاد را جدی گرفت. یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین راه‌های جدیت در مقابل اعتیاد، ابزار هنر و به‌ویژه سینماست.

منبع نقل قول های ساداتیان: ایسنا