تجارت دیوار به دیوار
فعالان و تجار بازار بر این اعتقادند که ظرفیت کشور در صادرات به کشورهای همسایه میتواند از مرز 20 میلیارد دلار هم بگذرد اما این مهم منوط به یک برنامهریزی جدی و البته حمایت و همراهی متولیان و تصمیمگیران اصلی اقتصاد کشور بازار است که تاکنون آن طور که باید و شاید وجود نداشته است.دلیل این مدعا را میتوان در حجم مبادلات ایران و تجارت خارجی...
فعالان و تجار بازار بر این اعتقادند که ظرفیت کشور در صادرات به کشورهای همسایه میتواند از مرز ۲۰ میلیارد دلار هم بگذرد اما این مهم منوط به یک برنامهریزی جدی و البته حمایت و همراهی متولیان و تصمیمگیران اصلی اقتصاد کشور بازار است که تاکنون آن طور که باید و شاید وجود نداشته است.دلیل این مدعا را میتوان در حجم مبادلات ایران و تجارت خارجی ایران جستوجو کرد؛ تجارتی که علیرغم ظرفیتهای بالا آن طور که باید نتوانسته چنگی به دل اقتصاد بیمار ایران بزند. براساس آمار و مستندات موجود مجموع تجارت خارجی ایران تا پایان بهمنماه سال ۹۷ به ۷۸.۵ میلیارد دلار رسیده و این در حالی است که این رقم برای مدت مشابه سال ۹۶، ۸۹.۲ میلیارد دلار بوده است. براساس گزارشهای منتشر شده ایران در مجموع از ابتدای سال ۹۷ تا پایان بهمنماه، ۴۰ میلیارد دلار خالص صادرات غیرنفتی و ۳۸ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار واردات داشته که این اعداد در ۱۱ ماهه سال گذشته، شامل ۴۱.۶ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و۴۷.۶ میلیارد دلار واردات میشود. فراز و فرودهای مهم اگرچه روند تجاری کشورهای مختلف در سال گذشته فراز و فرودهای بسیاری داشته است اما بررسی اجمالی از اتفاقات مرسوم درا ین بازار به خوبی نشان میدهد که نه تنها از ظرفیتهای موجود بهرهبرداری نشده بلکه شرایط به گونهای بوده که در برخی موارد مانعهای بسیاری در سر راه تجارت ایران با سایر کشورهای وجود داشته و در پارهای از موارد هم مغفول ماندن ظرفیتها و بسترها فضای همکاریها در بخشهای مختلف اقتصاد را محدود کرده است. به عنوان مثال کشوری مانند آذربایجان به عنوان یک شریک تجاری ایران صادرات در سال گذشته با رشد ۷۰ درصد مواجه بوده است. تجارت با ۱۳ کشور همسایه طبق گزارش سازمان توسعه تجارت از تجارت خارجی؛ مجموع ارزش صادرات ایران به ۱۳ کشور همسایه در ۱۱ ماه منتهی به بهمنماه سال گذشته ۲۲ میلیارد و ۱۹۷ میلیون دلار و ارزش واردات از این کشورها ۱۹ میلیارد و ۲۰۷ میلیون دلار بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه سال ۹۶ در ارزش صادرات با رشد ۱۴ درصدی و در ارزش واردات با افت ۲۴ درصدی روبهرو شده است. حجم ارزشی مبادلات تجاری با این ۱۳ کشور ۳۲ میلیارد و ۴۰۳ میلیون دلار بوده و تراز تجاری نیز مثبت ۱۱ میلیارد و ۹۹۰ میلیون دلار ثبت شده است. براساس این آمار، تراز تجاری ایران با امارات منفی ۳۷۵ میلیون دلار است. بالاترین تراز مثبت تجاری نیز متعلق به عراق است. تراز تجاری ایران با عراق مثبت ۸ میلیارد و ۱۸۵ میلیون دلار ثبت شده است. تراز تجاری ایران با ترکیه منفی ۸۸ میلیون دلار بوده و با افغانستان تراز مثبت ۲ میلیارد و ۷۱۷ میلیون دلاری در ۱۱ ماه منتهی به بهمن ثبت شده است. تراز تجاری ایران با پاکستان نیز مثبت ۸۶۴ میلیون دلار بوده و با روسیه تراز تجاری منفی ۸۹۳ میلیون دلار رقم خورده است. تراز تجاری ایران با عمان در این بازه زمانی مثبت ۲۸۸ میلیون دلار و تراز تجاری ایران با جمهوری آذربایجان مثبت ۳۵۲ میلیون دلار ثبت شده است. علاوه بر این تراز تجاری ایران با ترکمنستان نیز مثبت ۳۵۸ میلیون دلار بوده و با کویت ۲۲۲ میلیون دلار است. تراز تجاری با قطر مثبت ۱۹۷ میلیون دلار، با قزاقستان مثبت ۴۲ میلیون دلار و با ارمنستان مثبت ۱۲۱ میلیون دلار بوده است. اشتباهات تکراری آنچه مسلم است ظرفیت تجاری ایران ظرفیت قابل تاملی است اما اینکه چرا و به چه دلیل تاکنون این ظرفیت آن طور که باید مورد استفاده قرار نگرفته است مسالهای است که میتواند به عنوان یک موضوع جدی مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد. به عنوان مثال عدم بررسی درست و منطقی متولیان کشور در رویارویی با بازاری مانند عراق منجر به آن شد تا برای سالهای متمادی ترکیه بازار رقابت از ایران را بربا شد و سهم بیشتری از بازار عراق داشته باشد و این در صورتی بود که ایران ظرفیت و پتاسیل بیشتری برای این کار داشت اما نبود برنامهریزی دقیق و درست مانع از هدایت درست این ظرفیت شد. راهکارهای رونق تولید با توجه به نامگذاری سال جدید به عنوان سال رونق تولید قدر مسلم یکی از راههای رونق تولید و آرام نگه داشتن آن در سالهای پیشرو آن است که به سمت افزایش صادرات گام برداریم و در این زمینه بر این اساس تقاضا در کشورهای همسایه میتوان نهایت استفاده را از پتانسیل موجود داشت. به عنوان مثال آنچه از صحبت با کارشناسان و فعالان این عرصه به دست آمده این است که عمده تجار ترک اگر توانستهاند به موفقیتهای خوبی در عرصه تجارت دست یابند این بوده که متولیان عثمانی راه را برای فعالیت این افراد به خصوص بخش خصوص ترکیه همواره کردهاند و با نیاز سنجی و بهبود فرآیند ارسال محصولات و کالاهای تولید شده در ترکیه به گونهای قدم برداشتهاند که بتوانند هر روز بیشتر از دیروز سهم بازار خود از این محصولات را بیشتر کنند. حال با وجود چنین الگویی و با در نظر داشتنم اینکه کشورهای حاشیهای در خیلی از موارد از لحاظ تولید جایگاه پایینتری دارند بنابراین باید به گونهای عمل کنیم تا روز به روز بر استفاده هر چه بیشتر ظرفیتهای موجود در کشور تاکید و با بررسی تقاضای موجود در کشورهای همسایه با برقراری فرآیند حساب شده و منطقی به حمایت از تولیدکنندگان داخلی و به ویژه بخش خصوصی برای کسب سهم بیشتر در بازار کشورهای همسایه بپردازیم تا انشاالله علاوه بر رونق تولید بتوانیم به سمت مثبتتر شدن هر چه بیشتر تزار تجاری کشور گام برداریم. ۲0 مقصد صادرات ایران امارات، عراق، ترکیه، افغانستان، عمان، پاکستان، روسیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، کویت، قطر، قزاقستان، گرجستان، سوریه، ازبکستان، ارمنستان، اوکراین، تاجیکستان، لبنان، قرقیزستان، بلاروس، اردن، بحرین، یمن کشورهای پیرامونی ایران هستند که مبادلات تجاری قابل توجهی میتوانند با ایران داشته باشند. براساس اطلاعات موجود سهم ارزشی صادرات ایران به ۲۰ مقصد عمده معادل ۹۱ درصد از کل صادرات است به این ترتیب که چین با سهم ارزشی ۲۰ درصد، عراق با سهم ارزشی حدود ۲۰ درصد، امارات با سهم ارزشی نزدیک به ۱۸ درصد، افغانستان با سهم ارزشی بیش از ۷ درصد و هند با سهم ارزشی بیش از ۵ درصد، عمدهترین مقاصد صادراتی ایران به شمار رفته و میروند از سوی دیگر کرهجنوبی با سهم ارزشی نزدیک به ۴ درصد، ترکیه با سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، پاکستان با سهم ارزشی ۵/۲ درصد و تایلند با سهم ارزشی ۲ درصد در ردههای بعدی قرار دارند. سهم عمان از صادرات ایران حدود ۲ درصد و سهم اندونزی نزدیک به ۵/ ۱ درصد است. ترکمنستان، ژاپن، ایتالیا، جمهوری آذربایجان، مصر، کویت، قطر و آلمان نیز هر کدام کمتر از یک درصد در صادرات ایران سهیم هستند.نویسنده: سارا علیاری