اداره تخت‌جمشید، پاسارگاد و نقش رستم هیات امنایی شود/ تهیه مواد اولیه مرمت تخت‌جمشید با محدودیت روبه‌روست/ تخریب‌ها در درون نقش‌رستم اتفاق افتاده

بارندگی‌های اخیر سبب بروز مشکلاتی در نقش‌ رستم شده است. از آنجا که احتمالا بر اثر نشست زمین، نقش رستم از درون دچار آسیب و ترک شده باشد، نفوذ آب به درون این ترک‌ها نگران‌کننده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، هفته گذشته محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور) با اشاره به شدت بارش باران در استان‌های مختلف کشور و جاری شدن سیل در تعدادی از استان‌ها به تَرک‌های نقش رستم اشاره کرد که در حال باز شدن هستند.

طالبیان با بیان اینکه صفه‌سازی آرامگاه کوروش و گاوبیون بندی جداره‌های رود پشت آن در دهه ۸۰ توسط بنیاد پارسه، پاسارگاد خطر سیل را از این محوطه دور کرده است، تاکید کرد: ترک‌های نقش رستم متاسفانه در حال باز شدن هستند و وضعیت بحرانی است.

در این راستا کامیار عبدی (مشاوره عالی فعالیت‌های پژوهشی و بین‌المللی پایگاه جهانی تخت جمشید) گفت: مشکل ترک‌های موجود در نقش رستم همیشه وجود داشته و همواره با موضوع فرسایش آثار روبه رو بوده‌ایم. مدتی است که به صورت پراکنده کارهایی برای جلوگیری از این فرسایش را انجام می‌دهیم و پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز تفاهم‌نامه‌ای با دانشگاه شیراز منعقد کرده است تا بتوانند فکری اساسی برای جلوگیری از فرسایش کوه تا حد امکان داشته باشند. همچنین باید مسیرهای آب را به نوعی طراحی کرد که بیش از این به نقش رستم آسیب نرساند.

او با اشاره به اینکه وضعیت نقش رستم در حال حاضر تثبیت شده است، ادامه داد: با توجه به وقوع سیل و بارندگی‌های اخیر اتفاق قابل ذکری در ترک‌های بیرونی نقش رستم نیفتاده است؛ اما قطعاً اتفاقاتی در درون کوه در حال وقوع است که در ظاهر نمودار نشده. از یکسو با نشست زمین در منطقه روبرو هستیم که این امر سبب می‌شود آسیب‌ها و تخریب‌هایی در درون کوه اتفاق بیفتد که هنوز در ظاهر بروز نکرده. از دیگر سو آب باران در این ترک‌ها نفوذ می‌کند و ممکن است اتفاقات درونی را سرعت بخشد.

این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز تصریح کرد: بررسی این امور بسیار پیچیده است و زمان‌بر خواهد بود. از دیگر سو نتایج باید در شورای فنی مطرح، سپس بعد از تأیید در انتظار تأمین بودجه باشد. در واقع می‌توان گفت مشکلات اداری یکی از چالش‌های نقش رستم به حساب می‌آید. نیاز است جلوی تخریب هرچه بیشتر نقش رستم گرفته شود.

اتفاقاتی در درون کوه نقش رستم در حال وقوع است که در ظاهر نمودار نشده. از یکسو با نشست زمین در منطقه روبرو هستیم که این امر سبب می‌شود آسیب‌ها و تخریب‌هایی در درون کوه اتفاق بیفتد

به گفته عبدی، در حال حاضر نقش رستم در ظاهر تفاوت محسوسی نسبت به ۱۰ سال قبل خود ندارد. این در حالیست که ما نمی‌دانیم درون صخره یا زمین زیر آن چه می‌گذرد. نگرانی‌های ما بیشتر در خصوص آن چیزهایی است که نمی‌توانیم ببینیم. همانند یک دندان که روی آن سالم است اما از درون پوسیده شده.

این پژوهشگر و باستان‌شناس معتقد است: سیل و بارندگی‌های اخیر آسیب و تخریب‌های جدی و محسوسی را متوجه نقش رستم نکرده است، اما می‌دانیم که بخش‌هایی از نقش رستم در حال نشست است. آب ممکن است در این بخش‌ها جریان یابد که خود آن یکی از مخرب‌ترین‌ها خواهد بود. این در حالیست که تخت جمشید با توجه به کانال کشی‌های فاضلابی که دارد توانسته در مقابل این سیل‌ها دوام بیاورد اما نقش رستم فاقد کانال کشی فاضلاب است. البته تخت جمشید چند هزار سال زیر خاک بود که بهترین محافظ برای آن حساب می‌شد اما نقش رستم همواره طی این سال‌ها در معرض فرسایش طبیعی قرار داشت و آسیب‌های بیشتری دیده است.

او در خصوص ترک‌هایی که در بخش زیرین کعبه زرتشت شاهد هستیم، گفت: اطراف کعبه زرتشت با توجه به آن که دارای فرورفتگی است محل جمع شدن آب‌ها شده بود و از آن جایی که محلی برای خروج نداشت ناچار بودیم پمپ برای خروج آب بگذاریم که در نهایت با افزایش بارندگی‌ها پمپ‌ها نیز جوابگوی تخلیه آب نبودند. از این رو آب‌ها در ترک‌هایی که بر اثر نشست زمین به وجود آمده بودند نفوذ کردند. این احتمال وجود دارد که مشکلات ترک‌ها بیشتر شود.

عبدی از ارائه طرحی برای ساماندهی نقش رستم خبر داد و گفت: شاید ناچار باشیم کنده‌کاری‌هایی که آمریکایی‌ها در سال ۱۳۱۰ انجام دادند را گسترش دهیم و از حالت دیواره‌های عمودی آن را خارج کنیم و به صورت پله‌ای در آوریم تا فشار کمتری به دیواره‌ها وارد شود. البته بررسی، تصویب و اختصاص بودجه به این طرح زما‌ن‌بر خواهد بود. حتی ممکن است دو سال زمان ببرد. این در حالی است که اگر مجموعه نقش رستم و تخت جمشید در قالب هیئت امنایی اداره می‌شد می‌توانستیم از درآمد حاصل از بازدیدکنندگان برای حفظ و احیای این مجموعه استفاده کنیم؛ اما در حال حاضر این درآمدها به خزانه‌داری واریز و بعد از گردش مالی در بخش‌های مختلف، درصدی از آن به مجموعه می‌رسد.

با توجه به آن که شکاف‌های موجود در نقش رستم سال‌ها وجود دارد، عبدی در خصوص موادی که برای پر کردن آنها مورد استفاده قرار می‌گرفت، گفت: در دوره‌های مختلف از مواد مختلف برای ترمیم این شکاف‌ها استفاده می‌شد. به طور مثال در دوره‌ای سیمان ماده مورد علاقه بود، این در حالی است که بعدها متوجه شدند سیمان آسیب‌رسان است. اکنون نیز آهک، رس و چند ماده دیگر که از خارج وارد می‌‌شود را با یکدیگر ترکیب می‌کنند، این در حالی است که بعد از اعمال تحریم‌ها هزینه تامین مواد اولیه افزایش یافته و از دیگر سو برخی از این مواد از خارج وارد نمی‌شود. در خصوص جنس‌های ایرانی نیز یا چنین موادی در ایران وجود ندارد یا کیفیت آن بسیار پایین است. تمام این امور تبدیل به چالشی برای مرمت و حفظ میراث فرهنگی شده‌اند. موادی که برای مرمت تخت جمشید نیاز است با محدودیت روبه روست از این رو ناچار هستیم فقط در بخش‌هایی که نیاز اضطراری به مرمت وجود دارد از این مواد استفاده کنیم.