کنیه و القاب مهم امام سجاد علیه السلام

این مطلب رابا حدیثی زیبا از امام سجاد شروع می‌کنیم :

امام سجاد «علیه السلام» :

مردمانی کـه در زمان غیبت مهدی «عجّل الله تعالی فرجه» بـه سر میبرند و معتقد بـه امامت او و منتظر ظهور وی هستند، از مردمان همه ی زمان ها برترند، زیرا خدایی کـه یادش بزرگ اسـت بـه آنان خرد و فهم و شناختی ارزانی داشته اسـت کـه غیبت امام برای آنان مانند حضور امام اسـت.🌼

بحارالانوار، ج۵۲؛ ص۱۲۲

دراین میان معروفترین کنیه آن حضرت نخست ابوالحسن و سپس ابومحمد اسـت.

برای امام سجاد«ع» القاب زیادی ذکر شده اسـت که هر یک از این لقب ها بیانگر مرتبه ای از کمال و درجه ای از منزلت معنوی این امام همام نزد پروردگارش می‌باشد که در جامعه برای مردم ظاهر شده اسـت و آنان وجود آن بزرگوار را مظهر نمایان این صفت ها دانسته و وی را بـه این القاب یاد می کردند.

امام سجاد (ع):
الهی!
عمر مرا تا زمانی که صرف طاعت تو شود، دراز گردان
و هرگاه عمرم چراگاه شیطان شود، جانم را بگیر و به سوی خود ببر.
صحیفه سجادیه، دعای 20

یکی از محققان درباره این لقب ها مینویسد:

بیشتر کسانی که این لقب ها را بـه او داده اند نه شیعه بوده اند و نه وی را امام و منصوب از جانب خدا میدانستند اما نمی توانستند انچه را در او میبینند نادیده بگیرند هر یک از این لقب ها که بیانگر مرتبه ای از کمال نفس و درجه ای از ایمان و مرحله ای از تقوا و پسایه ای از اخلاص اسـت و بیان دارنده اعتماد و اعتقاد مردم بـه دارنده این لقب هاست.

اما القاب شریف امام«ع» که بیانگر خصلت های‌ نیکو و گویای صفات برجسته و مکارم اخلاق آن حضرت و عظمت طاعت و پرستش او برای خداست چنین اسـت:

1.زین العابدین

این لقب را جد بزرگوارشان رسول خدا«ص» بـه او مرحمت کرد و بـه دلیل پرستش فراوانش بود که این لقب را بـه وی داد. و بـه قدری این لقب مشهور و مشهور گشت که به‌ صورت نام آن حضرت درآمد و جز او کسی بـه این لقب نامیده نشد و حقا که او زینت هر پرستش کننده و باعث افتخار هر فرمانبر و فرمانبردار خدا بود.

در حدیثی ابوذر غفاری میگوید: روزی بر رسول خدا«ص» وارد شدم دیدم آن حضرت میگرید. دلم بر حالش سوخت و از علت گریه اش جویا شدم. فرمود: جبرئیل نازل شد و بـه من خبر داد که برای حسینم فرزندی بـه نام علی متولد می‌شود که در آسمان مشهور بـه زین العابدین اسـت و برای او فرزندی بـه نام زید متولد میشود که شهید خواهد شد.

حتما بخوانید: متن تبریک ولادت امام سجاد (ع) | اس ام اس ولادت امام زین العابدین (ع)

مالک بن انس میگوید: علی بن الحسین«ع» محرم شد. چون تلبیه گفت بیهوش شده و از شتر پایین افتاد. وی گوید: بـه من خبر رسیده که او شبانه روز تا وقت مرگ هزار رکعت نماز می خوانده و بـه خاطر پرستش زین العابدین نامیده شده اسـت.

ابن عباس حدیث می کند که رسول خدا«ص» فرمود: هرگاه روز قیامت برپا شود منادی ندا می کند: این زین العابدین؟ کجاست زینت پرستش کنندگان؟ پس میبینم فرزندم علی بن حسین بن ابی طالب را که در بین صفوف جمعیت گام بر می دارد.

این احادیث و سایر نصوصی که دراین باره آمده اسـت حکایت از فرود آمدن کتابی می کند که نام های‌ فرمانروایان الهی در آن نوشته شده، چنین بیان می کند که لقب زین العابدین و سید العابدین از طرف خداوند متعال برای امام سجاد«ع» اسـت.

اما عده ای از ناقلان آثار که اینگونه فضیلت ها را برای فرزندان رسول خدا«ص» نمی پسندیدند بر آن شدند که بـه منظور پایین آوردن مقام پیشوایان معصوم حقایق را وارونه جلوه دهند و بر کاوشگران در آثار مخفی بدارند اما نه تنها نتوانسته اند حقایق را بپوشانند بلکه بر حقانیت این عناوین افزودند بـه طوری که عده ای از افراد هم چون زهری که مدتی شاگرد امام بوده و بعد ها از علمای درباری شد، نسبت بـه پرستش و خلوص حضرت سجاد«ع» عشق می ورزیدند و بـه آن اعتراف می کردند. چنان که نقل شده: کان الزهری اذا ذکر علی بن الحسین یبکی و یقول: زین العابدین.

امام سجاد (ع):
‌
هر خصلت خوشایندى که در خود دیدى، بِدان که ریشه ی آن نعمت در وجودت، پدر تو مى باشد.
‌
بحار الأنوار : 74/6/1

2.سیدالعابدین

از جمله القاب برجسته امام چهارم سیدالعابدین بودو این بـه خاطر آن همه ی پرستش و و اطاعت و فرمانبرداری از خدا بود که ازآن بزرگوار سر زد واز هیچ کس جز جدش امیر مومنان علی«ع» آن همه ی پرستش صورت نگرفت. امام زین العابدین در میدان پرستش و بندگی نسبت بـه خداوند یکتا، گوی سبقت را از تمام انسانها ربود تا آن جا که همه ی معترفند که او آقا و سرور و زینت پرستش کنندگان بود. چون میخواست وضو سازد رنگ چهره اش دگرگون می شد. وقتی از علت آن جویا میشدند، می فرمود: اتدرون بین یدی من ارید آن اقوم؛ آیا می‌دانید در مقابل چه کسی میخواهم بایستم؟

بارها میدیدند که وقتی امام زین العابدین«ع» وضو گرفته و بـه انتظار رسیدن وقت نماز بـه سر میبرد، از شدت خضوع در برابر حق و احساس بندگی بـه درگاه خدا، آثار نگرانی در اندامش ظاهر بود.

3.ذوالثفنات

امام سجاد«ع» ازآن رو بـه این لقب نامیده شد که بر مواضع سجده اش آثاری چون پینه های‌ زانوی شتر ظاهر شد. وی در پیشگاه حق بـه قدری پیشانی بر خاک می سایید که همه ی مواضع سجده اش پینه می بست و هر سال دو بار و هر بار پنج شماره از این پینه ها را می‌برید و از این رو بـه آن حضرت ذوالثفنات یعنی صاحب پینه ها می‌گفتند.

عبدالعزیز بـه نقل از پدرش ابوحازم می‌گوید: من هیچ فرد هاشمی را بـه مرتبیت و فضل علی بن الحسین ندیدم. او در هر شبانه روز هزار رکعت نماز می گزارد بـه طوری که پیشانی اش بر اثر سجده های‌ زیاد هم چون سینه شتر شده بود.

امام ابوجعفر محمدباقر«ع» درباره وجه این نام می فرماید: پدرم در مواضع سجده اش آثاری بر آمده داشت که هر سال دو نوبت انها را می‌برید ودر هر نوبت پنج پینه را، از این جهت بود که وی را ذوالثفنات میگفتند.

در روایت دیگری آمده اسـت که آن حضرت این پینه ها را در کیسه ای جمع کرده بودو وصیت کرد تا بـه همراه بدن مطهرش دفن کنند.

امام سجاد (ع):
‌
… حقّ پدر تو این است که بدانى اصل و ریشه تو اوست؛
زیرا اگر او نبود تو هم نبودى،
پس هر خصلت خوشایندى که در خود دیدى، بِدان که ریشه ی آن نعمت در وجود تو، پــــدرت مى باشد.
بنابراین، خدا را بِسِتاى و براى آن نعمت از پدرت سپاسگزار باش، و نیرویى جز نیروى خدا نیست.

4.سجاد

زیادی سجده ها و تداوم هر سجده امام علی بن الحسین«ع» سبب گردید که آن حضرت را سجاد و سیدالساجدین لقب دهند. طوری که این سجده های‌ طولانی و فراوان بر پیشانی آن پیشوای متقین اثر گذاشته و پوست آن زبر شده بود. امام باقر«ع» در مورد علت نامیده شدن پدر بزرگوارشان بـه لقب سجاد می فرمایند:

وی را سجاد نامیدند چون پدرم هیچ نعمتی را بـه یاد نمی آورد مگر این که با یاد کردن آن بـه درگاه خداوند سبحان سجده میبرد. هنگام قرائت قرآن هر آیه ازآن را که سجده« واجب یا مستحب» داشت، نمیخواند مگر آن که سجده می کرد.

نیز بـه وفت خطر و احتمال رخداد حادثه ای وخیم و همچنین پایان نمازهای فریضه و یا هر زماان که موفق می شد خدمتی انجام دهد و یا میان دو مومن را اصلاح کند، سر بر سجده می نهاد و بر درگاه خداوند سپاس می نمود. بر اثر فزونی این سجده ها آثار سجده بر تمامی مواضع سجود آن حضرت نمایان بود.

یکی از خدمتکاران آن حضرت از امام چنین یاد می کند:روزی مولایم بـه سوی صحرا رفت و من همراه وی بودم. در گوشه ای از صحرا بـه پرستش پرداخت بـه هنگام سجده سر را بر سنگ های‌ زبر و درشت می نهاد و با گریه و تضرع یاد خدا می کرد. سعی کردم تا انچه حضرت می‌گوید را بشنوم. آن روز شمردم که امام در سجده خویش هزار مرتبه گفت: لااله الا الله حقا حقا، لااله الا الله تعبدا و رقا، لااله الا الله ایمانا و تصدیقا.

چون امام سر از سجده برداشت صورت و محاسن شریفش بـه اشکهایش آغشته بود.

دعاها و تعبیرهایی که امام زین العابدین«ع» در نیایش با خدا و بـه ویژه در حال سجده بـه کار میگرفت، خود در اوج عبودیت و بندگی و معرفت حق بود. از جمله ذکرهای آن امام در حال سجده چنین اسـت:

الهی عبدک بفنائک، مسکینک بفنائک، سائلک بفنائک، فقیرک بفنائک.

در تعداد زیادی از روایات نقل شده اسـت که آن حضرت خویش را موظف می داشت تا در هر شبانه روز هزار رکعت نماز بگزارد و این برنامه را تا پایان عمر عملی می ساخت.

وقتی از کنیز او خواستند تا آن بزرگوار را توصیف مختصر نماید، گفت: من هیچ گاه روز برای وی طعامی نیاورده و شب برای او بستری نگسترده ام.

ابن حماد سجده های‌ زیاد و پرستش آن حضرت را دراین اشعار لطیف بـه تصویر کشیده و می‌گوید:و راهب اهل البیت کان و لم یزل یلقب بالسجاد حین تعبده،پارسای اهل بیت علیهم السلام بودو بـه خاطر عبادات مداومش سجاد نامیدند.

امام سجاد (ع):
‌
دعا ی مومن یکی از سه فایده را دارد:
یا برای او ذخیره میگردد،
یا در دنیا برآورده میشود،
یا بلا را دفع میکند.
‌
تحف العقول، ص ۲۸۰

یقضی بطول الصوم طول نهاره منیبا و یقضی لیله بتهجده

تمام روزها با حالت توجه بـه خدا روزه دار بودو شبها را بـه تهجد و پرستش می‌گذارند.

فاین بـه من علمه و وفائه و این بـه من نسکه و تعبده

بنابر این چه کسی در دانش و وفای بـه عهد نظیر اوست؟ و کجا در پرستش و نیایش کسی را مثل او میتوان یافت.

5.ابن الخیرتین

یکی از نام هایی که امام سجاد«ع» را بـه آن می خواندند ابن الخیرتین اسـت و علت این نامگذاری سخنی اسـت مستند بـه رسول بزرگوار اسلام«ص» که فرمودند: خداوند متعال از میان بندگانش دو نژاد را برگزیده اسـت و آن از عرب، قریش و در بین غیر عرب ایرانی و فارسیان اند.

و خود امام سجاد«ع» نیز با اشاره بـه آن می فرمایند: انا ابن الخیرتین؛ من فرزند دو برگزیده ام. چون جد بزرگوارش نبی اکرم«ص» که برگزیده قریش و عالمیان بودو مادرش دختر یزدگرد سوم بود.

شبراوی این اشعار را که بیانگر افتخار امام سجاد«ع» بـه این لقب اسـت، بـه آن حضرت نسبت داده اسـت:

خیره الله من الخلق ابی بعد جدی و انا ابن الخیرتین

فضة قد صیغت من ذهب فانا الفضة ابن الذهبین

من له جد کجدی فی الوری او کأبی و انا ابن القمرین

فاطمة الزهراء امی و ابی قاصم الکفر ببدر و حنین

و له فی یوم احد وقعة شفت الغل بعض العسکرین

-برگزیده خدا از میان خلق، پس از جدم، پدر من اسـت و من پسر دو برگزیده ام.

-نقره ای که از طلا ریخته شده اسـت که من آن نقره فرزند دو طلایم.

-کیست که در تمام عالم جدی چون جد من و پدری چون پدر من داشته باشد؟ در حالی که من فرزند دو ماه تابانم.

-فاطمه زهرا مادر من و پدرم در هم شکننده کفر در جنگ بدر و حنین اسـت.

-وی را در روز جنگ احد رویدادی اسـت که عطش یکی از دو سپاه «یعنی سپاه اسلام» را برطرف کرد.

ابوالاسود دوئلی نیز ضمن بر شمردن فضایل امام زین العابدین«ع» بـه این لقب امام اشاره نموده و می‌گوید:پسری که از یک سو بـه نسل هاشمیان و از سوی دیگر بـه نسل فرمانروایان فارس – کسری- منسوب می‌باشد.

گرامی ترین و با کرامت ترین فرزندی اسـت که بر او بازو بند بسته اند « تا از گزند چشم تنگان ایمن بماند.» او نور خدا و محل راز او سر چشمه نهر امامت و خود عالم اسـت. اگر او نمی بود زمین اهلش را بـه خود فرو میبرد و اگر او نمی بود جهانیان آرام و قرار نداشتند.

چگونه عالم هستی بقا و دوام می‌یابد، پس از آنکه سرکشان ظالم بر دمین نیر اعظم حسین«ع» حمله آوردند و وی را کشته و بر روی زمین افکندند، جانم فدایش باد که در آسمان برایش ماتم ها بـه پا شد و امام زین العابدین را سرکشان بنی مروان با ستم و طغیان بـه اسیری بردند.

6.امین

از جمله القاب شریف امام سجاد«ع» که بدان مشهور بود لقب امین[26] اسـت. زیرا که امام نمونه والای این صفت ارزنده بود. مصداق بارز این حرف فرموده آن جناب اسـت که : اگر قاتل پدرم شمشیری را که بدان وسیله پدرم را بـه قتل رسانده در نزد من بـه امانت بگذارد در آن خیانت نمی کنم و آنرا بـه او باز می گردانم.

7.الزکی

بـه امام زین العابدین«ع» لقب زکی داده اند . چون خدای تبارک و تعالی او و خاندان مطهرش را از هرگونه آلودگی پاک و پاکیزه فرموده، همان گونه که از پدران بزرگوارش پلیدی را برداشته و پاک و پاکیزه قرار داده اسـت و امام سجاد«ع» یکی از مصادیق بارز آیه مبارکه تطهیر می باشد که خدای متعال در قرآن کریم سوره احزاب می فرماید: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا.

8.سایر القاب

برای امام سجاد«ع» غیر از القاب مذکور عناوین و القاب دیگر هم چون: قدوة الزاهدین«پیشوای زاهدان»[28]؛ سیدالمتقین« سرور و مهتر پرهیزکاران»[29]؛ امام المومنین[30]؛ منار القانتین«چراغ شب زنده داران»[31]؛ زین الصالحین«زیور صالحان»[32] و سیدالمجتهدین[33] ذکر شده اسـت که هر کدام از این‌ها بیانگر وجهی از صفات برجسته و مکارم اخلاق آن بزرگوار می‌باشد و او بـه حقیقت مظهر نمایان و روشن این اوصاف و القاب بوده اسـت و این گفته ای اسـت که همه ی اعم از دوست و دشمن بر آن معترفند.

لطفا از مطالب مرتبط با امام سجاد در پایین دیدن نمایید…

منبع: yjc.ir