تفسیر کامل برگه آزمایش خون و آزمایش ادرار

خرداد: وقتی که برای معاینۀ روتین نزد پزشک خود می‌روید، معمولاً آزمایش خون و ادرار برای شما تجویز می‌کنند. جرا؟ چه آزمایش‌هایی انجام می‌شود؟ و نتیجه چه چیز‌ها را نشان می‌دهد؟

خرداد: وقتی که برای معاینۀ روتین نزد پزشک خود می‌روید، معمولاً آزمایش خون و ادرار برای شما تجویز می‌کنند. جرا؟ چه آزمایش‌هایی انجام می‌شود؟ و نتیجه چه چیز‌ها را نشان می‌دهد؟

این نوع آزمایش‌ها اگرچه بسیار متدوال هستند، اما پزشکان چنانچه مسئله‌ای وجود نداشته باشد، کمتر آن را برای بیماران خود تشریح می‌کنند.

توجه: محدوده‌های "نرمال" که در اینجا ذکر شده‌اند، تقریبی هستند و هر آزمایشگاهی تعریف خاص خود را دارد.

شمارش کامل خون (CBC)

چیست؟ شمارش کامل خون، تست خونی است که هدف اصلی اندازه‌گیری موارد زیر در شماست:

گلوبول قرمز خون (Red blood cells)

هموگلوبین (Hemoglobin)

هماتوکریت (Hematocrit)

گلوبول سفید خون (white blood cells)

پلاکت‌ها (Platelets)

چرا انجام می‌شود؟ از این تست سلول‌های خونی شما برای کمک به تشخیص و نظارت بر درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. این تست برای تشخیص کم‌خونی و سایر نارسایی‌های خونی استفاده شده و با کمک آن می‌توان عفونت‌ها را تشخیص داد.

چه مقادیری نرمال محسوب می‌شود:

گلوبول‌های قرمز (RBC):

بین ۴.۳۲ تا ۵.۷۲ تریلیون گلوبول در لیتر (cells/ liter) برای مردان
بین ۳.۹۰ تا ۵.۰۳ تریلیون گلوبول در لیتر (cells/ liter) برای زنان

هموگلوبین (Hb):

بین ۱۳۵ تا ۱۷۵ گرم در لیتر (grams/ liter) برای مردان
بین ۱۲۰ تا ۱۵۵ گرم در لیتر (grams/ liter) برای زنان

هماتوکریت (Hct):

بین ۳۸.۸ تا ۵۰ درصد برای مردان
بین ۳۴.۹ و ۴۴.۵ درصد برای زنان

گلوبول سفید (WBC): بین ۳.۵ تا ۱۰.۵ میلیارد سلول در لیتر

پلاکت (Plt): بین ۱۵۰ تا ۴۵۰ میلیارد سلول در لیتر

خواندن نتایج:

گلوبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتورکریت همگی در انتقال اکسیژن و دی‌اکسید کربن در بدن شما نقش دارند. میزان کمتر از نرمال ممکن است نشانگرکم‌خونی باشد. میزان به شکل غیرنرمال زیاد می‌تواند نشانگر پلی‌سیتمی ورا (The Polycythemia Vera) یا بیماری قلبی باشد. اندازۀ سلول‌ها و گوناگونی آن‌ها نیز به عنوان دیگر سرنخ‌های تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گلوبول‌های سفید به بدن شما در مبارزه با بیماری و عفونت‌ها کمک می‌کنند. میزان کم آن‌ها ممکن است ناشی از سرطان، اختلال در سیستم ایمنی، مسائل مربوط به مغز استخوان یا فقط در اثر واکنش به یک دارو باشد. میزان بالای آن معمولاً نشانگر یک عفونت یا التهاب است، هر چند که بسیاری از عواملی که برای کاهش آن ذکر شد، می‌توانند به افزایش آن نیز دامن بزنند.بیشتر بخوانید:

۷ نشانه هشدار دهنده سرطان خونهر رنگ "ادرار" چه معنایی می‌دهد؟

پلاکت‌ها در انعقاد خون اهمیت دارند. میزان کمتر از نرمال آن‌ها می‌تواند به اختلالاتی نظیر سرطان خون یا لوپوس مربوط باشد. میزان بیش از نرمال پلاکت به ندرت مشاهده می‌شود. اما در صورت مشاهده، از شما تست‌های بیشتری به عمل خواهد آمد تا دلیلش را تشخیص دهند.

تست‌های CBC differential جزییاتی در رابطه با گلوبول‌های سفید به شما ارایه می‌کنند. جزییاتی از قبیل: اندازه، شکل و درصد هر یک پنج زیرگونۀ آن. هدف از این آزمایش کمک به تشخیص دقیق بیماری یا آلرژی است. این تست همچنین گلوبول‌های قرمز را از نظر نرمال بودن، بررسی می‌کند.

نکتۀ مهم: تست CBC قطعی نیست؛ بنابراین ارقامی که خارج از بازۀ نرمال قرار می‌گیرند، ممکن است نیازمند پیگیری باشند یا نباشند. در این مورد باید با پزشک خود مشورت کنید.

پنل متابولیک جامع یا CMP) Comprehensive metabolic panel)

چیست؟ پنل متابولیک جامع با استفاده از نمونۀ خون ۱۴ نتیجه به ما می‌دهد؛ از جمله:

گلوکوز (قند)، کلسیم و میزان پروتئین

الکترولیت (Electrolyte) و بالانس مایع (مثل سدیم، پتاسیم)

عملکر کلیه (نیتروژن، اوره و کراتیینین خون)

عملکرد کبد (بیلی‌روبین و آنزیم‌های کبد)

چرا انجام می‌شود؟ این ابزار گستردۀ غربالگری وضعیت متابولیسم شما را بررسی می‌کند. با استفاده از آن می‌توان به تشخیص بیماری‌ها پرداخت، بیماری‌های فعلی نظیر فشار خون بالا را تحت نظر قرار داد یا مشخص کرد که دارو‌هایی که مصرف می‌کنید چگونه بر عملکرد کلیه و کبدتان تاثیر می‌گذارند.

چه مقادیری نرمال محسوب می‌شود:

گلوکوز (Glucose) از ۷۰ تا ۹۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL)

کلسیم (calcium) زیر ۱۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) (برای بزرگسالان ۳۵ سال یا بیشتر)

پروتئین (protein) بین ۶ تا ۸.۳ گرم بر دسی‌لیتر (g/dL)

سدیم (sodium) از ۱۳۵ تا ۱۴۵ میلی‌اوکی‌والان بر لیتر (mEq/L)

پتاسیم (potassium) از ۳.۵ تا ۵ میلی‌اوکی‌والان بر لیتر (mEq/L)

نیتروژن اورۀ خون (Blood urea nitrogen) از ۶ تا ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) (برای بزرگسالان ۱۸ تا ۶۰ سال)؛ ۸ تا ۲۳ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (برای بزرگسالان مسن‌تر از ۶۰ سال)

کراتینین (Creatinine) از ۰.۹ تا ۱.۳ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) (برای مردان بزرگسال)؛ ۰.۶ تا ۱.۱ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (برای زنان بزرگسال)

بیلی‌روبین مجموع (Total bilirubin) (صفرا در کبد) از ۰.۳ تا ۱.۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL)

خواندن نتایج

نتایج آزمایش CMP معمولاً به طور کلی ارزیابی می‌شوند تا الگوهایشان کشف شود. نتایج غیرنرمال می‌توانند ناشی از طیف گوناگونی از عوامل باشند. از جمله:

نارسایی کلیه

مشکلات تنفسی

مسائل دیابت

پنل چربی (Lipid Panel)

چیست؟ این آزمایش خون، لیپید‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند. لیپیدها، چربی‌ها یا مواد چربی هستند که بدن شما از آن‌ها به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. اندازه‌گیری‌ها از جمله شامل موارد زیر است:

کلسترول مجموع (Total cholesterol)

تریگلیسرید‌ها (Triglycerides)

لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL)، معروف به "کلسترول خوب"

لیپوپروتئین با تراکم پایین (LDL)، معروف به "کلسترول بد"

ممکن است نیاز باشد که برای این تست، از ۱۲ ساعت قبل چیزی نخورید. دستور‌های پزشک خود را در زمینۀ چگونگی آماده شدن برای آزمایش، به دقت دنبال کنید.

چرا انجام می‌شود؟ این تست به تشخیص خطر بیماری قلبی در شما کمک می‌کند. غربالگری ابتدایی ممکن است تنها به بررسی کلسترول مجموع شما اکتفا کند. اما معمولاً پنل چربی کامل توصیه می‌شود، به خصوص اگر سایر عوامل خطر نظیر موارد زیر را داشته باشید:

سیگار کشیدن

چاقی

دیابت

فشار خون

سابقۀ خانوادگی بیماری قلبی

چه مقادیری نرمال محسوب می‌شود:

مجموع کلسترول کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL)

تریگلیسرید کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL)

سطح HDL بین ۴۰ تا ۵۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) برای مردان و بین ۵۰ تا ۵۹ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) برای زنان

سطح LDL کمتر از ۱۳۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL)، یا کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) برای دیابتی‌ها یا مبتلایان به بیماری قلبی

خواندن نتایج

تفسیر نتایج کلسترول HDL و LDL می‌تواند گیج‌کننده باشد، چرا که میزان بیشتر HDL مفید خطر بیماری قلبی‌عروقی را در شما کاهش می‌دهد و در دیگر سو، میزان بیشتر LDL خطر بیماری قلبی‌عروقی را در شما افزایش می‌دهد. شما همچنین باید نسبت LDL/HDL را مدنظر قرار دهید که حد ایده‌آل آن کمتر از ۵:۱ است.

اگر پزشک شما متوجه اختلال لیپید (چربی) شود، ممکن است درمان‌هایی را جهت پایین آوردن سطح چربی خون توصیه کند. این درمان‌ها می‌توانند شامل دارو یا تغییراتی در سبک زندگی نظیر رژیم غذایی، کاهش وزن و ورزش باشد.

آزمایش ادرار

چیست؟ آزمایش ادرار با استفاده از یک نمونۀ کوچک ادرار، محتویات، تراکم و ظاهر ادرار شما را بررسی می‌کند. نمونه‌ها به منظور تحلیل میکروسکوپیک به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

چرا انجام می‌شود؟ نتایج این آزمایش به شناسایی دستۀ گسترده‌ای از بیماری‌ها و نظارت بر روند درمان آن‌ها کمک می‌کند. از جملۀ این بیماری‌ها می‌توان به طور اخص به عفونت ادراری، بیماری کلیه و دیابت اشاره کرد.

چه چیز‌هایی نرمال محسوب می‌شوند:

ظاهر (Appearance) باید عموماً زرد کمرنگ و شفاف باشد، اگرچه استثنا‌های بی‌ضرر زیادی در این زمینه وجود دارد.

اگرچه میزان معمول pH حدود ۶ است، اما بازۀ ۴.۵ تا ۸ نرمال محسوب می‌شود.

نتایج برای اکثر چیز‌هایی که مورد آزمایش قرار گرفته‌اند (همچون گلوکوز و گلوبول قرمز) منفی (negative) باشد.

خواندن نتایج

آزمایش ادرار می‌تواند شامل غربالگری بصری، شیمیایی و میکروسکوپیک باشد. یافت شدن مواد غیرمعمول در ادرار، نظیر گلوکوز، نیتراتها، پروتئین (آلبومین) یا گلوبول‌های سفید یا قرمز، ممکن است نشانگر وجود مشکلی باشند که باید به آن رسیدگی شود.

با این حال، نتایج آزمایش ادرار به تنهایی، تصویری ناقص را در اختیار می‌گذارند. تفسیر‌های زیادی می‌توان از آن‌ها صورت داد، بنابراین پیش از آنکه هر نوع تشخیصی صورت گیرد، یافته‌های حاصل از آزمایش ادرار همواره در کنار نتایج دیگر آزمایشها، سایر علامت‌ها و یافته‌های کلینیکال مورد بررسی قرار می‌گیرد.

دیگر آزمایش‌های متداول

آزمایش‌های زیر بیشتر به صورت موردی توسط پزشک تجویز می‌شوند:

پنل تیرویید: این آزمایش عملکرد غدۀ تیرویید را ارزیابی می‌کند. این آزمایش اغلب برای کسانی که سابقۀ خانوادگی مشکلات تیرویید دارند، زنان باردار یا زنانی که در حال یائسه شدن هستند یا هر کسی که از سندروم خستگی مزمن یا اختلال غدد هیپوفیز یا درون‌ریز رنج می‌برد، تجویز می‌شود.

ویتامین د. (D): این آزمایش برای هر کسی که در خطر کمبود ویتامین د. یا مشکلات مربوط به جذب باشد، تجویز می‌شود.

پادگن ویژۀ پروستات: تست PSA مردان را برای یافتن سرطان پروستات غربالگری می‌کند. این تست که زمانی متداول بود، اکنون تنها در مورد مردانی توصیه می‌شود که علائم بزرگ شدن پروستات را بروز دهند.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!