جاذبه های کمتر دیده شده رودسر/از عجایب هفتگانه تاخرید نان برنجی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مهری شیرمحمدی: اگرچه «رودسر» نام جدیدی نیست و از قرن هشتم تاکنون شرقی‌ترین شهرستان گیلان رودسر خوانده می‌شود، اما پیش از روی کار آمدن سلاطین کیایی در شرق گیلان نامش «هوسم» بود. نامی که معنای جایگاه نیکو و نیک شهر می‌دهد این نامگذاری بی دلیل هم نیست زیرا با وجود گذشت قرن‌ها از این تغییر نام، هنوز این شهرستان، زیبایی‌های طبیعی و خدادادی بی نظیر دارد. دیدن شهر رودسر با جاذبه‌هایش در مرکز شهر همانند عمارت شهرداری و کاخ نهارخوران زیبایی‌های این شهر ساحلی را دوچندان کرده است.

شهر رودسر شهری ساحلی است و با قدم زدن هم می‌توان به ساحل ماسه‌ای دریای کاسپین رسید و با مشاهده آبی بیکران دریای کاسپین به آرامش رسید. افزون بر آن در ساحل رودسر ماهیگیران، پره هایشان را به دریا می‌اندازند و پس از صید، مسافران می‌توانند از صید تازه سوغات سفر خود را خریداری کنند. افزون بر آن، بخشی از این شهرستان جلگه وسیعی است که زیر کشت برنج می‌رود، و بخش دیگر آن کوهستان‌هایی است که چای و مرکبات و کیوی تولید می‌کند.

عمارت شهرداری و برج ساعت آن

عمارت شهرداری رودسر مربوط به دوره پهلوی اول و در جنوب غربی میدان امام واقع شده است. این عمارت در دو طبقه احداث شده و با یک برج بلند که در انتهای آن یک ساعت کار گذاشته شده، نماد پهلوی اول است که در شهرها در یک مکان بلند ساعت‌هایی کار می‌گذاشتند تا مردم به وقت شناسی عادت کنند.

این ساختمان سفید با معماری ویژه و پنجره‌های چوبی اکنون به عنوان ساختمان اداری شهرداری رودسر استفاده می‌شود. بنا در ورودی طبقه اول با یک پلکان کوتاه و یک پاگرد دو طرفه به طبقه دوم می‌رسد. برای بالا رفتن از برج ساعت باید به طبقه اول رفته و قسمتی که آبدارخانه اداره است، با عبور از یک درب کوچک راه پله‌های بتنی برج را بالا بروید. این اثر در تاریخ ۲ بهمن ۸۲ با شماره ثبت ۱۰۷۸۵ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

مسافران علاوه بر عمارت بلدیه می‌توانید از کاخ نهارخوران نیز دیدن کنند. کاخ نهارخوران نیز اثر بجا مانده از پهلوی اول است که با شماره ۱۰۴۴ در ۲۶ اسفند سال تاریخ ۵۳‬ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این کاخ در میدان شهدای رودسر قرار دارد.

بقعه امیر بنده و امیر احمد در کلاچای

بقعه امیر بنده و امیر احمد از معدود بقعه‌های میراثی شرق گیلان در دهستان بی بالان، روستای خاناپشتان و در حوالی کلاچای است که در سال ۸۲ و به شماره ۱۰۵۸۸ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است. این بقعه با معماری بومی و ستون‌های تراش خورده یکپارچه، سرستون‌های کله شیری و پنجره‌ها و نرده‌های چوبی مشبک و… هنر دست استادکاران نجار گیلان را روایت می‌کند.

ستون‌های تراش خورده این بقعه و متفاوت بودن کنده کاری ستون‌ها بی نظیر است. بر روی سر ستون یکی از ستون‌ها نام بانی نجار قید شده؛ «آستانه مبارکه استاد ابراهیم ولد استاد عباس علی نجار» و از تاریخ درج شده یعنی «سنه ۱۳۲۷» متوجه می شویم قدمت بقعه امیر بنده، به دوران قاجار بازمی گردد. بقعه دارای دو ورودی اصلی است یکی از آنها در چوبی و قدیمی است و دیگری فلزی که متاخر بوده و برای حفظ امنیت تعبیه شده است. در کل بنا تنها یک پنجره در قسمت غربی بین دو در ورودی مقبره دارد.

بنا دارای چهار ایوان در چهار جهت است و دیواری چوبی بین دو مدفن قرار دارد. در داخل بقعه و در مجاورت دیوارها با فواصل معین ستون‌های چوبی واقع شده که عموماً یک سر تیرهای سقف بر روی این ستون‌ها قرار داشته و سر دیگر آن بر روی ستون‌های ایوان قرار دارد. طارمی چوبی اطراف ایوان بقعه که به صورت مشبک با گره هشت ضلعی و مربعی به ارتفاع ۵۰ سانتی متر ساخته شده‌اند.

روستای تمیجان و خاطره حضور مقتدرانه سادات کیایی

تمیجان امروز منطقه کوچکی از شهرستان رودسر و در مسیر راه رودسر به املش قرار دارد. روستای کوچکی که امروز به عنوان «تمیجان» می‌شناسیم، با روی کار آمدن سلاطین کیایی و به ویژه حضور قدرتمند «میرزا علی کیا»، روز به روز آبادتر شد و همانند یک آبادان شهر بزرگ شد. تمیجان فعلی اگرچه اکنون روستای کوچکی است، اما در گذشته، منطقه‌ای وسیع و مرکز حکومت «رانکوه» بود. در سال ۱۸۳۹ میلادی که لنگرود ضمیمه رانکوه شد، مرکزیت رانکوه به لنگرود منتقل و از آن زمان تمیجان شکوه گذشته خود را از دست داد.

احداث چند پل خشتی بر روی رودخانه «پلرود» در این محدوده، احداث مسجد بزرگ تمیجان و بقعه دو برادران، آثار به جای مانده این دوران است. افزون بر آن در دوره صفویه نیز به این منطقه توجه زیادی شد و ضرابخانه گیلان در حوالی رودخانه تمیجان احداث شد.

پل خشتی تمیجان

پل خشتی تمیجان، یکی از چند پل خشتی بزرگ این منطقه است که پیش از دوره صفویه و در زمان حکومت امیران محلی شرق گیلان، سادات کیایی، احداث شده و در زمان شاه عباس اول صفوی مرمت شده است. شاه عباس اول صفوی، برای گسترش تجارت، راه‌ها، کاروانسراها و پل‌های زیادی ساخت و گفته می‌شود این پل به دستور شاه عباس اول و به همت وزیر وی در گیلان یعنی «بهزاد بیک» از نو ساخته شده است.

استحکام این پل به حدی است که در سیلاب ویرانگر پاییز گذشته، پل‌های جدید احداث شده تخریب ولی پل خشتی تمیجان کاملاً سالم ماند. طول پل ۶۰ متر و عرض آن ۵ متر است. این پل، ۳ دهنه اصلی و ۲ دهنه کوچک دارد و بلندی دهانه اول از سطح آب ۶۲۰ سانتی متر و بلندی دهانه دوم که مقداری از کف آن از گل پر شده، ۴۵۰ سانتی متر و و دهانه سوم ۳۸۰ سانتی متر است. این پل در مسیر راه کاروان‌هایی بود که از گیلان به سمت مازندران می‌رفتند و تا دوره قاجار این پل حلقه اتصال مواصلاتی و ارتباطی منطقه بود.

این پل به همانند دیگر پل‌های خشتی گیلان از مصالح ساروج و آجر سرخ پخته ساخته شده، کف آن سنگفرش است. بدنه‌های شمالی و جنوبی پل دارای تزئینات آجری زیبایی است و در فضای زیر پل یک اطاقک ساخته‌اند که به دو محفظه خالی دیگر راه دارد.

این اثر تاریخی در هشتم آذر ماه سال ۱۳۵۴ خورشیدی به شماره ۱۱۲۵ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسید.

بقعه دو برادران و بقایای ضرابخانه هوسم

به دلیل موقعیت ممتاز تمیجان بزرگ، در این روستا بناهای دیگری هم هست که متأسفانه در سال‌های اخیر رو به نابودی گذاشته است. مسجد جامع تمیجان یکی از این بناهاست که دقیقاً روبروی پل خشتی تمیجان قرار دارد. اگرچه بخش‌هایی از مسجد مرمت شده و همچون گذشته سقف آن سفال پوش نیست ولی این مسجد خاطره حضور مقتدرانه صفویه را در خود به یادگار دارد. از دیگر بناهای به جامانده از گذشته ضرابخانه هوسم در کنار رودخانه است که در زمان شاه اسماعیل اول صفوی احداث و ضرب سکه‌های گیلان در این محل انجام می‌شد.

بقعه میراثی معین و مبین در امتداد رودخانه تمیجان و کمی بالاتر از پل خشتی قرار دارد. این بقعه میراثی با سقفی سفال پوش و ایوانی بلند، معماری بومی گیلان را دارد. در گذشته این بقعه نقاشی‌های دیواری مذهبی داشته که متأسفانه در سال‌های اخیر به بهانه مرمت روی آن را گچ کشیده‌اند. بقعه در میان اهالی معروف به دوبرادران است.

مرکز تولید نان برنجی تمیجان

اگر از تمیجان بازدید کردید، خرید نان خشک تمیجان فراموش نشود. نزدیک به بقعه دو برادران یک کارگاه تولید نان برنجی تمیجان وجود دارد که توسط یکی از اهالی احداث شده است. شما می‌توانید علاوه بر بازدید از کارگاه و دیدن کوره‌های چدنی، از نزدیک با روش پخت نان تمیجان آشنا شوید. این نوع نان قدمت بیشتری نسبت به دیگر نان‌های محلی گیلان دارد. نان تمیجان حاصل خمیر تهیه شده از آرد برنج است که یک بار گلوله‌های خمیر در آب خوش پخته شده و بار دیگر پس از پهن شدن، بر روی کوره‌های چدنی برشته می‌شود به نحوی که رنگ نان پس از پخت کامل به سرخی می‌زند.

نان تمیجان معروف ترین نان شرق گیلان است و بسیاری از اهالی نذورات خود را در این نان پیچیده و به نیت خیرات بین مردم توزیع می‌کنند.

گنبد پیرمحله

گنبد آجری روستای پیر محله، یکی از عجایب هفتگانه گیلان است. در اهمیت این بنا همین بس که در سال ۱۳۵۶ در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است. روستای پیر محله در مسیر راه رحیم آباد به سمت املش قرار دارد. و از جاده فرعی رحیم آباد به سمت املش ارتفاع این گنبد برای رهگذران هویداست. این بنای عظیم با گنبد دو لایه هشت ضلعی و با یک ایوان کوچک، اگرچه فاقد تزئینات همانند گنبدهای معماری فلات ایران است، اما اتاقک‌های طرفینش، محراب میانی و از همه مهم‌تر سردآبه ای که با چند پله به قعر زمین می‌رود، و پلکان مارپیچ باریکی که بیننده را به بالای برج می‌برد.

برخی از اهالی قدمت این گنبد را به دوره ساسانیان می‌دانند و می‌گویند قبلاً آتشکده بوده و سردابه زیر گنبد یک تونل زیرزمینی مخفی بوده که هم به ساحل رودسر و هم به کوه‌های املش راه داشته است. ولی کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این بنا از آثار بجا مانده پیش از صفویه و در زمان حکومت کیاییان احداث شده است. کارکرد این بنا هنوز معلوم نیست. این بنا در اصل در حیاط دبستان فتح روستا قرار گرفته است. بخش‌هایی از محوطه وسیع اطراف گنبد در گذر زمان تبدیل به مدرسه شده است.

قاسم آباد، روستای ملی چادر شب بافی

قاسم آباد یکی از روستاهای شهرستان رودسر، از توابع بخش چابکسر و واقع در دهستان اوشیان است. روستای قاسم آباد، مرکز یکی از مهمترین صنایع دستی گیلان یعنی چاشو یا همان چادر شب است که در گذشته کاربرد زیادی داشت و در همه خانه‌ها بود. در سال‌های اخیر این هنر احیا شده و اخیراً این روستا به عنوان روستای ملی چادرشب بافی ثبت شد و نشان جغرافیایی دریافت کرد. اکنون ۶۰۰ بانوی این روستا تولیدکننده صنایع دستی چادرشب بافی هستند.

گفتنی است، لباس‌های محلی بانوانی که بنام لباس محلی گیلان می‌شناسیم (دامن‌هایی با نوارهای رنگی) لباس قاسم آبادی است. لباس قاسم آبادی از قدیمی ترین پوشاک ایران است.

موزه مردم شناسی قاسم آباد که نخستین موزه تخصصی شرق گیلان و یک موزه خصوصی است که توسط یکی از شهروندان قاسم آباد یعنی قاسم اصلانی قاسم آبادیان احداث شده است یکی دیگر از بناهای دیدنی این منطقه است برای دیدن این موزه در شهرستان رودسر باید به روستای قاسم آباد سفلی رفته و در خیابان شهید علی پور به کوچه بهار ۴ بروید.

این موزه در مساحت ۱۵۰ متر مربع در روستای قاسم آباد علیا احداث شده و ۴۰۰ قلم شیء در حوزه مردم شناسی و صنایع دستی دارد و روایتگر زندگی مردمان قاسم آباد و زندگی ایشان است. بخشی از موزه قاسم آباد به معرفی صنایع دستی منطقه همانند نمد مالی، چاشو بافی، لباس محلی قاسم آباد، چلنگری، سفالگری و حصیر بافی رودسر می‌پردازد. نمایش ظروف و ادوات کشاورزی و دامپروری در این موزه نیز قابل توجه است.