شادکامی تمامی مردمان با آیین «آهو چره»

تهران - ایرنا - نمایش آیینی «آهو چره» یا «رابچره» به عنوان یکی از کهن‌ترین آیین‌های نوروزی مردمان گیلان، ضمن پاسداشت سنت عیدی و هدیه دادن، مراسمی بود تا شادی و شادکامی سال نو مهمان خانواده‌های بی‌بضاعت شود.

به گزارش روز یکشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، اگر امروز ایران را به عنوان «گهواره تمدن» می‌شناسند ظهور تمدن در این سرزمین را باید در سابقه دیرینه ملتی شناخت که هویت فرهنگی را در لابه‌لای آیین‌ها و رسوم ستایش پروردگار بنیانگذاری کرد.
برای پی بردن به حقانیت ایران در شکل‌دهی «گهواره تمدن» بشر کافی است به کتاب قطور تاریخ سر زد و با مرور اسناد تاریخی ثبت شده بر این کتاب به شش هزار سال پیش سفر کرد. سفری که در همان سال‌های نخست می‌توان به ثبت تاریخ سازی و پی‌جویی هویت و فرهنگ ملتی پی برد که وقتی تمام جهان را ظلمت جهل فرا گرفته بود، قومی در مسیر شکل‌دهی تمدن تلاش می کردند.
آیین کهن نوروز یکی از کهن‌ترین آیین‌هایی است که در تمام جهان آنرا به نام ایران می شناسند. آیینی با سابقه‌ای بیش از شش هزار سال تاریخ مکتوب که در سیر تطور و تحولات تاریخی، همواره بنای استوار بر معناهای بنیادین و بدون تغییر خود را در مسیر ستایش پروردگار از یک‌سو و احترام و کرنش به طبیعت از سوی دیگر متجلی کرده است.
نوروز با گشاده‌دستی، بدون در نظر گرفتن نژاد، جغرافیا، مرام و شیوه‌های سیاسی پادشاهان و امیران کشورها با اتکا به احترام به قوانین نظام طبیعت و رمز ماندگاری آن از یک سو و ستایش خالق طبیعت استوار و پابرجا راه خود را تا امروز ادامه داده است.

*** راز ماندگاری نوروز
رمز و راز ماندگاری و جاودانگی نوروز در پیام آن است. پیامی که از هزاره‌های پیش در زندگی ساده و بی‌آلایش مردم درارتباط با طبیعت تا امروز تنیده شده است. رمز و راز ارتباط مردم با طبیعت به عنوان مادرِ بخشنده و فراهم ساختن نیازهای حیات آنها به واسطه رنگارنگی فصل‌هایش، سایه گستر زندگی متمدنانه جوامع و کشورهاست.
علی بلوکباشی پژوهشگر نام‌آور فرهنگ و آیین‌های ایرانی در کتاب «نوروز؛ جشن نوزایی آفرینش» درباره راز ماندگاری و جاودانگی نوروز آورده است:
«پیام نوروز پیوسته آفریده شدن و تحول یافتن است و به جمال و جلال دست یافتن. نوروز آیینی برای حرمت نهادن به زندگی است؛ یعنی گردش و پویایی طبیعت. نوروز پیام شادمانی و زنده ماندن است و شادی و پویایی، بنیان‌های سازنده هر فرد ایرانی است. حضور آیین‌هایی که شادیِ مبتنی بر اندیشه و پاسداشت زندگی را نوید می‌دهند، سازنده آزادی یک ملت هستند، همچنین نشانی از به چالش کشاندن بحران‌های محدودیت آور. نوروز به انسان ایرانی (و تمام انسان‌های جهان) گوشزد می‌کند حقیقت در حرکت و تغییر است نه در سکون؛ یعنی به کمال رسیدن، یعنی خود را پیوسته آفریدن و دیگر شدن و تحول پذیری. جاودانگی نوروز در سودمندی آن برای انسان خواهان شادی، پویایی و زندگی و سرافرازی است، به همین دلیل در طول تاریخ ایران برای تمام اقوام ایرانی جاذبه و کششی غیرقابل انکار داشته و خواهد داشت.»
در کنار تمام داشته‌های هویت‌بخش فرهنگ نوروز برای ایران و ایرانی، جلوه‌های آیینی، خرده‌روایت‌ها و نمایش‌های گره‌خورده با رمز و راز نوروز، یکی از کاربردی‌ترین عناصر هویت‌بخش تاریخ تمدن ایران به شمار می رود.
به بهانه فرارسیدن نوروز 1398 مجال و مقال را قدر دانسته و در قالب سلسله گزارش‌هایی به معرفی آیین‌های نمایشی و نمایش‌های آیینی ایرانیان فرهنگ‌ساز می‌پردازیم.

** آیینی برای شادی افراد نیازمند
همکاری، تعاون و همیاری ایران و ایرانی همواره در تاریخ یکی از مهمترین وجوه معرفی فرهنگ هویت‌بخش کشورمان به شمار می‌رود. در این میان در شمال همیشه سبز کشورمان به عنوان یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های شکل‌گیری آیین‌های نوروزی می‌توان به رسوم متعددی برخورد که در این گزارش به معرفی آیین نمایشی «آهو چره» یا «رابچره» خواهیم پرداخت.
آیینی که در بطن خود علاوه بر بازتاب رسم عیدی و هدیه دادن به بهانه برافراشته شدن چتر نوروز بر کشورمان، خود نشان انسان‌دوستی ایرانیان است. نوع‌دوستی محور یک آیین نمایشی برای مردمانی است که شاید در تهیه ملزومات برگزاری نوروز به خاطر تنگدستی کمتر توان همراهی با دیگر همسایگان خود دارند. مردم خطه شمال کشور با این آیین نمایشی علاوه بر پاسداشت و جشن گرفتن فرارسیدن نوروز، تلاش می‌کنند تا در همگامی در مسیر برگزاری این آیین، ملزومات خانواده هایی را که به سبب تنگناهای مالی توان تدارک برگزاری جشن و مراسم نوروزی ندارند را در اختیار آنها قرار دهند. به این ترتیب با تاکید بر قدر و قیمت مهر ایرانی غرور همسایه‌ را در این کمک حفظ کنند.

** شیوه اجرای نمایش «آهو چره»
هوشنگ عباسی از پژوهشگران نامی در عرصه فرهنگ و آیین‌های ایران در کتاب «آیین‌های سنتی نوروز در گیلان» و در تشریح آیین «آهو چره» یا «رابچره» آورده: آیین نمایشی «آهو چره» تا حدود بیست سال پیش به شکل گسترده در منطقه شرق گیلان در شمار بازی‌ها و نمایش‌های مقدمه نوروز انجام می‌شد. اما امروزه اجرای آن به برخی از شهرستان‌ها و روستاهای گیلان محدود شده است.
در گروه نمایشگران «آهو چره» که شامل سه نفر، بازیگر نقش «آهو»، «شعرخوان» و «توبره کش» است. محور بازی را آهو تشکیل می‌دهد. این فراد با وسایل مختلف، چیزی شبیه سر آهو یا بز درست می کردند. برایش شاخ و با مهره شیشه‌ای چشم می گذاشتند. زنگوله به آن می آویختند و آن را به سر چوبی قرار می‌دادند.
بازیگر نقش «آهو» کیسه یا گونی پارچه ای روی سر می کشید، تا بدنش پیدا نشود و از داخل آن کله آهو را که روی چوبی قرار داشت، بیرون می آورد. چنانکه به هیات حیوانی در آمده و با آن چوب می‌توانست سرش را حرکت بدهد. نفر دوم شعر می‌خواند و با چوبی در دست، نمایش را هدایت می کرد. این دو به همراه نفر سوم - توبره کش- با هم کوچه به کوچه، به خانه‌های روستاه رفته و نمایش را اجرا می‌کردند و هدایایی از مردم می‌گرفتند.
شعری که معمولاً خوانده می شد از این قرار بود:
«آهو چره،آهو چره، ببین چقدر خوب می‌چره...
آهو از باغ آمده، چریده و چاق آمده...
آهو مُرغانه خوره، صدتا به کمتر نخوره...»
به اینجا که می‌رسید آهو غش می‌کرد و تا تخم مرغ یا چیز دیگری ازصاحبخانه نمی‌گرفت حالش جا نمی آمد. بعد از خواندن هر بند، همان قسمت اول - آهو چره، آهو چره، ببین چقدر خوب می چره - به صورت ترجیع بند تکرار می شد. سپس خواننده بند دیگری را تکرار می کرد. با این کارها از صاحبخانه چیزهایی چون: برنج، تخم مرغ و شیرینی می گرفتند. این گروه کارشان را از غروب آغاز می کردند و درچند روستا و آبادی نزدیک می گشتند.
جوانان و نوجوانانی که در آیین نمایشی «آهو چره» شرکت داشتند در پایان این مراسم هدیه‌ها و عیدی‌های گرفته شده را میان خود تقسیم می‌کردند. همچنین با راهنمایی فرد امینی مثل ریش سفید و پیرِ روستا به خانه‌هایی سر می‌زدند که بزرگان خانواده برای تهیه ملزومات برگزاری جشن نوروز وسع مالی کافی نداشتند. به این ترتیب عیدی های اهدا شده توسط ساکنان دیگر روستا در اختیار نیازمندان قرار می‌گرفت تا برگزاری جشن و سنت کهن نوروزی برای همه مردم، همسایه‌های شهر و قریه و روستا یکسان باشند. چرا که ایرانیان همواره پذیرای شادی بودند و پیش‌قدم در شادکامی و بخشیدن شادمانی به تمامی مردمان در سرزمین خود.
لازم به ذکر است که این آیین در تاریخ 25 خرداد ماه سال 1390 خورشیدی به شماره 237 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
گزارش از امین خرمی
فراهنگ**9266** 9053

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه فرهنگی و هنری

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!