سوگیری‌های شناختی رایج که تفکر شما را تحریف می‌کنند (بخش سوم)

همه ما دوست داریم تصور کنیم که منطقی هستیم و عقلایی فکر می‌کنیم، اما متأسفانه واقعیت این است که ما دائماً تحت تأثیر سوگیری‌های شناختی قرار داریم که تفکر ما را تحریف می‌کنند، باورهای ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند و تصمیم‌‌گیری‌ها و قضاوت‌هایی را که هر روز انجام می‌دهیم، به نوسان در می‌آورند.

به گزارش فانوس، همه ما دوست داریم تصور کنیم که منطقی هستیم و عقلایی فکر می‌کنیم، اما متأسفانه واقعیت این است که ما دائماً تحت تأثیر سوگیری‌های شناختی قرار داریم که تفکر ما را تحریف می‌کنند، باورهای ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند و تصمیم‌‌گیری‌ها و قضاوت‌هایی را که هر روز انجام می‌دهیم، به نوسان در می‌آورند.

در بخش قبلی، یعنی بخش دوم به 3 نوع سوگیری پرداخته شد. سوگیری چهارم، اثر اطلاع‌رسانی غلط نام داشت که نشان می‌داد خاطره ما از رویدادی خاص به شدت تحت تأثیر اتفاقاتی است که پس از آن رویداد رخ داده است. سوگیری بعد، به سوگیری بازیگر ـ مشاهده‌گر
مشهور است و بیان می‌دارد شیوه‌ای که بر اساس آن افراد را درک می‌کنیم و اعمالی را به کسی یا چیزی نسبت می‌دهیم، می‌تواند شدیداً تحت تأثیر این موضوع قرار داشته باشد که آیا خود ما در آن موقعیت در جایگاه بازیگر قرار داریم یا مشاهده‌گر و ناظر بیرونی. سوگیری ششم نیز اثر اجماع کاذب نام داشت که به این موضوع اشاره دارد که مردم تمایل دارند تصور کنند دیگران با باورها، رفتارها، نگرش‌ها و ارزش‌های آنان موافق هستند.

در ادامه به 4 نوع سوگیری شناختی دیگر پرداخته می‌شود:

7. اثر هاله‌ای
در مطالعه‌ای محققان دریافتند که دانشجویان تمایل دارند اساتید خوش‌تیپ را باهوش‌تر، مهربان‌تر و شوخ‌طبع‌تر از اساتیدی ارزیابی کنند که از نظر ظاهری کمتر جذاب هستند. تصور اولیه ما از یک فرد تمایل دارد روی کلیت آنچه که در مورد او فکر می‌کنیم تأثیر به عنوان اثر هاله شناخته می شود.

این سوگیری شناختی می‌تواند تأثیر زیادی در دنیای واقعی داشته باشد. برای مثال، متقاضیان کاری که «جذاب و دوست داشتنی» تلقی می‌شوند، به احتمال بیشتری، شایسته، باهوش و واجد شرایط نیز در نظر گرفته می‌شوند.

موارد بالا از «کلیشه جذابیت فیزیکی» یا «اصل هرچه زیبا است، خوب هم هست» تبعیت می‌کنند. هر روز ما نیز ممکن است از این طریق روی ارزیابی دیگران تأثیر بگذاریم یا دیگران ارزیابی ما را تحت تأثیر قرار دهند. به همین دلیل است که در تبلیغات تصویری از افراد خوش‌لباس، سرحال، سالم و با اعتماد به نفس بالا استفاده می‌کنند، تا با استفاده از این سوگیری بیننده را ترغیب به خریداری محصول خود کنند.

8. سوگیری خودخدمتی
یکی دیگر از سوگیری‌های شناختی جالب که تفکر شما را تحریف می‌کند، به نام سوگیری خودخدمتی شناخته می‌‎شود. این سوگیری مطرح می‌کند که اصولاً مردم تمایل دارند موفقیت‌ها را مرهون خود بدانند ولی شکست‌ها را به علل بیرونی ارتباط دهند.

هنگامی که در یک پروژه کار می‌کنید، اگر موفقیت‌آمیز باشد احتمالاً فرض می‌کنید به دلیل سخت‌کوشی شما بوده، ولی اگر این پروژه با شکست رو به رو شود، احتمال بیشتری دارد که دلیل آن را به همکاران خود یا شرایط نامطلوب بدانید. البته این سوگیری نقش مهمی را ایفا می‌کند: کمک به حفظ عزت. با این حال، اغلب می‌تواند منجر به اِسنادهای غلط، از جمله سرزنش دیگران به خاطر کاستی‌های خودمان شود.

9. کشف در دسترس بودن
اگر چندین گزارش خبری درباره سرقت خودرو در محله خود را پشت سر هم ببینید، احتمالاً تصور خواهید کرد که چنین جرمی بسیار شایع‌تر از آن میزانی است که در واقعیت اتفاق می‌افتد. این تمایل به برآورد احتمال وقوع چیزی بر اساس تعداد نمونه‌های مشابهی که به سرعت و راحتی به ذهن خطور می‌کند، به عنوان کشف در دسترس بودن شناخته می‌شود. این امر در اصل به عنوان یک «میانبر ذهنی» طراحی شده تا زمانی که در معرض خطر هستیم، به زمان کمتری احتیاج پیدا کنیم.

ایراد اتکا به این نوع تفکر آن است که اغلب منجر به برآوردهای غلط و تصمیمات بد می‌شود. برای مثال، سیگاری‌هایی که کسی را نشناسند که از بیماری مرتبط با مصرف دخانیات مرده باشد، احتمال دارد که مضرات کشیدن سیگار کشیدن را کمتر از سیگاری‌های دیگر بدانند. برعکس، اگر شما شش نفر همسایه یا آشنایی داشته باشید که دچار سرطان روده شده‌اند، ممکن است تصور کنید که حتی بیشتر از نرخی که آمار می‌گوید، شایع شده است.

10. سوگیری خوش‌بینی
یکی دیگر از سوگیری‌های شناختی که ریشه در «کشف در دسترس بودن» دارد، سوگیری خوش‌بینی است. ما به طور ذاتی تمایل داریم که بر اساس منافع خود، خوش‌بین باشیم. ما احتمال وقوع اتفاقات خوشایندی را بیشتر، و احتمال وقوع رویدادهای نامطلوب را کمتر از آن چه که هست برآورد می‌کنیم. ما گاهی تصور می‌کنیم که رویدادهایی مانند طلاق، از دست دادن شغل، بیماری و مرگ، تنها برای دیگران اتفاق می‌افتد.

این سوگیری می‌تواند منجر به رفتارهای پرریسک مختلفی به ویژه در زمینه سلامت و ایمنی مانند مصرف سیگار، عادات غذایی بد یا نبستن کمربند ایمنی شود.

متأسفانه تحقیقات نشان داده‌اند که کاهش این نوع سوگیری به شکل قابل‌ملاحظه‌ای دشوار است. البته این میل به خوش‌بینی باعث می‌شود افراد ترغیب شوند به آینده فکر کنند و امید و انگیزه‌ای را که برای دنبال کردن اهدافشان نیاز دارند، به دست آورند.

سوگیری‌های شناختی بسیار رایج هستند و در مجموع بسیاری از افکار و در نهایت تصمیم‌گیری‌های ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی از این سوگیری‌ها اجتناب ناپذیر است، چرا که ما زمان کافی برای ارزیابی فکر کردن به تمام جزئیات هر عامل تأثیرگذار در تصمیم خود را نداریم. اما آگاهی از این سوگیری‌های برای درک چگونگی تأثیرگذاری آن‌ها بر افکار ما و منجر شدن به تصمیمات اشتباه در زندگی بسیار مفید است.

مترجم: فرید ناهید

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!