دوپارگی نظام سیاسی ایران باید از بین برود

تهران- ایرنا- حمیدرضا جلایی پور استاد جامعه شناسی می گوید: نظام سیاسی ایران دارای دوپارگی است و این مساله باید برطرف شود؛ در غیر این صورت آینده سیاسی کشور نگران کننده است.

به گزارش روز پنج شنبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، جلایی‌پور در نشست تخصصی 'چالش‌های انقلاب اسلامی در دهه پنجم' با محوریت جمهوریت، با اشاره به گذشت چهل سال از انقلاب ایران و تأسیس نظام جمهوری اسلامی به عنوان یکی از پیامدهای آن، اظهار کرد: سنخ های تحلیلی متعددی جهت تحلیل و بررسی این نظام در کشور وجود دارد.
در این نشست که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، علیرضا شجاعی زند استادیار دانشگاه تربیت مدرس نیز حضور داشت .
جلایی پور ادامه داد : یکی از این سنخ های تحلیلی، حکومت سیاسی شیعه مداری است. مهم‌ترین کارکرد این نوع از حکومت اجرای احکام و دستورات اسلام و مورد استفاده اصولگرایان رادیکال است.
وی ادامه داد: این نوع از حکومت چنان چه زیر فشارهای عمومی داخلی و خارجی نباشد، تمایل به استفاده از عنوان جمهوری اسلامی نیز ندارد.
به گفته جلایی‌پور این نگاه در دولت محمود احمدی نژاد وجود داشت و از واژه دولت اسلامی به جای دولت جمهوری اسلامی استفاده می شد.
این استاد جامعه شناسی مردم سالاری دینی را یکی دیگر از سنخ های تحلیلی خواند و افزود: اصولگرایان میانه رو معتقد به چنین جریانی هستند. در این نظام ضمن حراست از اسلام، برخی از گزینه‌ها نظیر انتخاب رئیس جمهوری و... در دست مردم و نمایندگان آن ها قرار دارد.
جلایی‌پور افزود: سنخ تحلیلی سوم که مورد توجه جریان های اصلاح طلب است، عنوان سیاسی نیمه مردمی (نیمه دموکراتیک) را برخود دارد. در این نظام بخشی از نیروها مردمی و بخشی دیگر غیر مردمی است.
به عقیده این استاد دانشگاه نظام سیاسی نیمه مردمی نیز به طور کامل دموکراتیک نیست، چرا که دموکراسی کامل تنها در شرایطی محقق می شود که تمام نیروهای قدرتمند حاکم پاسخگو باشند.
به گفته وی ، حجت الاسلام سید محمد خاتمی نیز به عنوان رهبر اصلاح طلبان خود معتقد به دموکراسی سازگار با دین بود.
جلایی‌پور پور خاطرنشان کرد: سنخ تحلیلی چهارم نظام سیاسی ایران را نظام اقتدارگرایی می داند که بیشتر در میان تحول طلبان مطرح است. این نظام حکومتی فقهی است که مخالفان خود را با اقتدار حذف می کند و اصل نمایندگی را در بر ندارد.
وی ادامه داد: نظام های سیاسی به طور کلی پیچیده و چند لایه است و سنخ های تحلیلی ابزاری جهت احاطه بر این پیچیدگی به شمار می‌رود.
جلایی‌پور تاکید کرد: حکومت ایران نیز بسیار وسیع و حجیم است و اغلب قلمروها (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و...) را پوشش می دهد. کنترل وسیعی دارد و در برقراری امنیت بسیار کاربردی و پرهزینه عمل می کند. در سیاست بی دریغ از دین استفاده و در برخی از بخش های آن رانت و اخلاص وجود دارد. اما مهم‌ترین خصیصه آن دوپارگی به شمار می رود
وی تصریح کرد: در نظام سیاسی ایران دو دولت رسمی و موازی وجود دارد. دولت موازی توسط آرای مردم انتخاب شده و تاحدودی بدان ها پاسخگو است.
این تحلیل گر اجتماعی ادامه داد: دولت موازی از امکانات عمومی استفاده می کند، مشروعیت خود را از اسلام می‌داند و تفسیر خاصی از تشیع دارد.
به گفته وی در چهار دهه گذشته دولت موازی به لحاظ سازمانی گسترده تر شده و عملکرد دولت رسمی را در چنبره قرار داده است.
وی افزود: این دولت موازی گاه در مقابل رای مردم ایستاده و می‌تواند فرایند اصلاحات را کند کند.
جلایی‌پور یادآور شد: در این نظام دوپاره دو نوع از دیپلماسی وجود دارد، دیپلماسی مبتنی بر منافع ملی که تعاملی بوده و دیپلماسی استثنایی که در تبلیغات تقابلی و بسیار هزینه بر است.
این جامعه شناس با اشاره به برجام به عنوان یک مصداق تأکید کرد: بخشی از حکومت در این نظام دوپاره فعالیت بخشی دیگر از حکومت را خنثی می کند.
وی با اشاره به دیگر خصیصه نظام اسلامی ایران واژه چدنی- ژله ای را عنوان و اظهار کرد: این نظام نسبت به مخالفان سازماندهی شده و دولت آن به عنوان مهمترین نهاد جامعه با انواع ریسک ها روبرو است.
وی حذف و حصر برخی از شخصیت ها و فرو ریختن ساختمان پلاسکو را به عنوان مصداق های این مسائل بیان کرد.
جلایی‌پور جامعه ایران را جنبشی خواند و افزود: در این جامعه تقاضاها تخلیه نمی‌شود. باید دوپارگی نظام برطرف شود، مطالبات پاسخ داده شود و نظام سیاسی ایران یکپارچه گردد، در غیر این صورت آینده سیاسی کشور نگران کننده است.
در ادامه نشست علیرضا شجاعی زند با انتقاد از این مسأله که گفته های حمیدرضا جلایی‌پور در زمینه جمهوریت نبود و تنها تحلیلی از وضعیت کنونی نظام کشور ارائه کرد، اظهار داشت: موضوع جمهوریت برای حکومت های ایدئولوژی و همچنین حکومت های دینی مسأله آفرین است. این مسأله از یک سو مرتبط به دین و از سوی دیگر مرتبط به انتظاراتی است که از دین وجود دارد.
وی با بیان این‌که بسیاری از نظریه پردازان در فهم انقلاب ایران ناتوانند، افزود: تلقی صفر و یک در باب اسلام چندان صادق نیست و این جریان بسیار پیچیده است.
شجاعی زند با اشاره به برخی از متفکران غربی نظیر نیچه تصریح کرد: وجود بعضی از دوگانه ها نظر بسیاری از جامعه شناسان را به نظام سیاسی کشور و همچنین انقلاب اسلامی جلب کرد.
وی ادامه داد: این پارادوکس ها برای خود ما نیز در بسیاری از مواقع مورد توجه است. این مسأله که آیا دین ایدولوژی است یا امری معنوی و عرفانی؟
شجاعی زند در ادامه افزود: ایده جمهوری اسلامی ایران بی اعتنا به شرایط روز کشور نیست اما جوهره آن دینی و شیعی است. نظام کشور یادآور عناصری از اندیشه های مدرن و پیوندی با سنت های گذشته مردم است.
وی گفت: نگاه اسلام به انسان و خدا، آخرت، عقل و وحی و همچنین اعتنا به محیط بیرونی در عین توجه به درون، نشان از ریشه دار بودن آموزه‌های دینی نظام اسلامی ایران است.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی با اشاره به تفسیر برخی صاحب نظران در مورد ترکیب جمهوریت و اسلام گفت: بسیاری معتقدند انقلاب اسلامی ایران به هم آوری سنت و مدرنیته و همچنین تجربه یک جریان مدرن در یک بستر سنتی است.
شجاعی زند با انتقاد از این تفسیر ادامه داد: سنت را در جایگاه دین قرار داده و هردو را مربوط به گذشته می‌دانند. اگرچه باورهای دینی عقبه در گذشته بشریت دارد اما دین را نباید متعلق به گذشته خواند.
به عقیده شجاعی زند سرمایه داری، فردگرایی و عقل مدرن هستند اما جمهوریت را نباید مدرن قلمداد کرد.
وی خاطرنشان کرد: انقلاب اگر کامل باشد، فلسفه سیاسی جدیدی را جایگزین می کند. به عقیده وی فلسفه سیاسی پاسخ به این پرسش است که چه کسی، با چه هدفی، بر چه پایه و به چه نحوی حکومت می‌کند.
وی یادآور شد: در فرایند انقلاب ایران امام‌ خمینی (ره) نخستین کسی است که فلسفه سیاسی نوینی را جایگزین و ایده‌های وی عقبه های دینی دارد.
جلایی‌پور در ادامه این نشست در پاسخ به این پرسش که آیا نگاه شما با نگاه امام خمینی منطبق است، عنوان کرد: شخصیت امام را نباید ساده ارزیابی کرد. وی یک انقلاب مردمی را به ثمر رساند. فردی بود که در شناخت مردم و جریان های مردمی بی نظیر بود و با زمانه زندگی می کرد.
وی افزود: چنان چه امروز امام زنده بود، دولت موازی شکل نمی گرفت و کشور فرصت های بیشتری را در اختیار داشت.
جلایی‌پور ادامه داد: امروز اگر امام زنده بود، قطعا شرایط کشور به نفع جمهوریت و مردم بود و بسیاری در راستای منافع شخصی خود از دین استفاده نمی کردند.
شجاعی زند نیز در خصوص صحبت های جلایی‌پور گفت: امام خمینی معتقد به رهبری و حکومت انسان شایسته بود و نگاه وی با حکومت های موروثی سازگار نبود.
این استاد جامعه شناسی افزود: وی ترکیب جمهوریت و اسلام را دو موضوع واحد کنار یکدیگر نمی دانست. امام اسلام را اصل، محتوا، جهت دهنده و جمهوریت را تعیین شده به دست مردم و رابطه این دو را نیز با یکدیگر ظرف و مظروف می خواند.
وی عنوان کرد: اندیشه های امام منطبق با شرایط جدید بود و چیزی را به مردم تحمیل نمی کرد اما معتقد بود هدف حکومت، ویژگی های حاکم و مشروعیت نظام را اسلام تعیین می کند.
شجاعی زند همچنین با انتقاد از برخی گفته های جلایی‌پور خاطرنشان کرد: امام اگرچه معتقد به جمهوریت بود اما درخصوص دموکراسی همواره با احتیاط برخورد می کرد.
در پایان این نشست جلایی‌پور در پاسخ به سوال آخر که چنان چه بین اسلام و جمهوریت تعارض شود، چگونه باید برخورد کرد، گفت: امام خمینی در دوران حکومت خود، دولت، بنیاد مستضعفین و... را واگذار کرد. این مساله نشان می دهد که میزان رای ملت است در گفته‌ های امام حقیقی بود.
وی افزود: در دوران امام، گروه‌های نظامی برخلاف امروز در سیاست های کلان کشوری دخالت نمی کردند.
جلایی‌پور ادامه داد: امروزه بودجه نهادهای مذهبی از بودجه عمومی کشور است. درحالی که حوزه های علمیه باید متکی بر مردم باشند. امروز اگر امام زنده بود، این اتفاق نمی افتاد.
وی تاکید کرد: درست است که اصل با اسلام است اما دولت نباید این مسأله را تحمیل کند. شهروندان ایران باید آن را حفظ کنند.
جلایی‌پور اظهار کرد: نظارت استصوابی به معنای امروزی در زمان امام مطرح نبود. امروزه یاران درجه اول انقلاب نیز از سیستم حذف شده اند. برخی از نمایندگان که سال ها در سمت نمایندگی حضور داشتند، برکنار شده اند.
وی با تاکید بر رقابت و جمهوریت خاطرنشان کرد: در اداره جامعه نمی توان مردم را نادیده گرفت. باید رقابت برقرار باشد تا مردم انتخاب کنند.
شجاعی زند نیز در ادامه صحبت های جلایی‌پور عنوان کرد: امروزه جمهوریت در نظام اسلامی نه تنها تضعیف نشده بلکه پررنگ‌تر نیز شده است.
وی با انتقاد از گفته های جلایی‌پور اظهار کرد: امروزه اگر بسیاری از انقلابیون از سیستم اداره کشور حذف شده اند به سبب تقابل با نظام است. حتی گفته های خود شما در خصوص حجم مسوولان نظام نسبت به دوران امام به رهبری اشاره دارد.
وی تصریح کرد: دانشگاه های کشور و روشنفکران جامعه نیز باورهای غربی را تبلیغ می کنند. کدام نظام سیاسی به مخالفان خود اجازه کاندیدا شدن می دهد؟ کسانی که با دین مخالف هستند.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی افزود: امروزه اگر بعضی از نمایندگان رد صلاحیت می شوند، خود معترفند که از انقلاب کردن پشیمان اند، چنین افرادی چگونه وارد مجلس شده و برای این انقلاب فعالیت کنند؟ صلاحیت مادام‌العمر نیست.
وی همچنین در پایان در خصوص گفته های جلایی‌پور نسبت به این مسأله که کمتر از 5٠ درصد مردم زیر پوشش جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، یادآور شد: حضور مردم در راهپیمایی 22 بهمن نشان از ایستادگی آن ها و حمایت از این نظام است.

**9489**1601**

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه احزاب و تشکلها

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!