انتخابات ایرانی با مدل آلمانی

سال‌هاست که موضوع انتخابات مجلس و تغییرات صورت‌گرفته در شیوه و اجرای آن مطرح می‌شود. اما دولت، نمایندگان مجلس و شورای نگهبان نتوانسته بودند بر سر یک شیوه خاص به اجماع برسند. حالا شورای نگهبان به‌عنوان نهاد نظارتی انتخابات مدلی را برای برگزاری انتخابات ارایه کرده است؛ «مدل تناسبی».

مدلی که رئیس کنونی مجلس نیز بر تقویت این سیستم در طرح استانی‌شدن انتخابات تاکید کرده است. در تبیین رویکرد «تناسبی» به‌عنوان یکی از روش‌های برگزاری انتخابات باید گفت که در حوزه‌های انتخابیه بیش از یک کرسی قابل اجراست؛ به هر حزب و گروه سیاسی حاضر در انتخابات به تناسب آرایی که به دست آورده است، کرسی تعلق می‌گیرد. در نظام‌های تناسبی، برخلاف نظام‌های اکثریتی که به موجب آن حائزین نصف به علاوه یک، همه کرسی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند، هر حزب یا گروهی به تناسب آرای خود می‌تواند صاحب کرسی نمایندگی باشد.

در نظام انتخاباتی حداکثری، هر نامزدی که در جریان انتخابات بیشترین رأی را به دست آورد، به‌عنوان نماینده آن حوزه انتخابیه وارد مجلس می‌شود. نظام‌های مختلط برای بهره‌مندی از مزایای نظام‌های اکثریتی و تناسبی، انتخابات را دو لایه برگزار می‌کنند. لایه اول اساسش انتخاب اشخاص و اکثریتی است و لایه دوم که اساسش لیست‌های حزبی بوده، تناسبی است. اگر این دو لایه مستقل از هم و به موازات یکدیگر باشند، نظام اکثریتی مختلط شکل می‌گیرد که نام دیگرش نظام انتخاباتی موازی است، اما اگر لایه‌ها بر هم تاثیر بگذارند و یکدیگر را کنترل کنند، نظام تناسبی مختلط شکل خواهد گرفت.

طرح شورای نگهبان به عدالت نزدیک‌تر است

«احمد علیرضا بیگی» با انتقاد از طرح استانی‌شدن انتخابات در مورد مدل تناسبی ارایه‌شده از سوی شورای نگهبان گفت: «در صورت برگزاری انتخابات به صورت تناسبی این‌گونه نخواهد بود که برخی از نمایندگان با ٢‌میلیون رأی به مجلس وارد شوند و نماینده‌ای که یک‌میلیون رأی به دست آورده، امکان حضور در مجلس را نداشته باشد.» این عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها افزود: «نماینده شورای نگهبان ایراداتی را به این طرح وارد کرد و در جلسه کمیسیون شوراها مدل تناسبی را برای برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داد.» وی افزود: «شورای نگهبان بر مدل حداکثری روی برنامه مجلس کار می‌کند و کمیسیون شوراها به دنبال مدل حداکثری با مقیاس استانی است.» این نماینده مجلس با بیان این‌که طرح شورای نگهبان به عدالت نزدیک‌تر است، افزود: «طبق این طرح، ثبت‌نام نامزدهای انتخابات به صورت حزبی و ائتلافی صورت می‌گیرد و متناسب با ائتلافی که صورت گرفته، وزن آنها سنجیده می‌شود و امکان حضور ائتلاف‌های مختلف در انتخابات وجود خواهد داشت.»

طرح شورای نگهبان را باید طلا گرفت

یک عضو دیگر کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مورد این طرح شورای نگهبان گفت: «بر اساس طرح شورای نگهبان و تاکید رئیس مجلس سیستم تناسبی‌شدن را در طرح استانی‌شدن انتخابات مورد توجه قرار می‌دهیم.» «قاسم میرزایی نیکو» با بیان این‌که شورای نگهبان و مرکز پژوهش‌های مجلس انتخابات پارلمانی بیش از ۲۰ کشور را بررسی کرده‌اند، افزود: «طی این بررسی‌ها مشخص شد که سه روش انتخابات پارلمانی اکثریتی، تناسبی و مختلط در دنیا داریم که تنها چند کشور اندک با جمعیت کم از روش اکثریتی استفاده می‌کنند.» میرزایی نیکو تاکید کرد: «اکثر کشور‌ها از روش‌های تناسبی و اکثریتی استفاده می‌کنند، شورای نگهبان هم دقیقا محور‌های انتخابات آلمان را مدنظر قرار داده است. براساس طرح تناسبی، اگر در یک شهرستان و حوزه فرعی هر شخصی بتواند بالای ۴۰‌درصد رأی بیاورد، به دلیل قابلیت‌های لازم می‌تواند به صورت مستقیم به مجلس وارد شود.»