پدیده‌ای به نام جناب خان

عصر ایران ؛ کاوه معین‌فر - جناب‌خان شخصیتی عروسکی است که ابتدا در مجموعه نمایش خانگی «کوچه مروارید» در نقش لبو فروش آبادانی معرفی شد و سپس در سری دوم و سوم و پنجم و همین مجموعه ششم «خندوانه» که این شبها در حال پخش است، به عنوان یکی از کمدین‌های ثابت حضور دارد.

در خندوانه از ابتدا قرار بود جناب خان به عنوان استندآپ کمدین در برنامه حاضر شود، اما رفته رفته عضو ثابتی از برنامه شد.

صدا پیشگی این عروسک به عهدهٔ محمد بحرانی و عروسک گردانی بر عهدهٔ مهدی برقعی و حامد ذبیحی است. در هنگام اجرای برنامه عروسک گردان‌ها و صداپیشه در محلی جدا از هم هستند.

او به رنگ بنفش است و برخی معتقدند که جناب‌خان با الهام از المو (ELMO) یا خرس فوزی (Fozzie Bear) شخصیت‌های عروسکی آمریکایی شکل گرفته که از دهه هفتاد میلادی تاکنون در برنامه‌های مختلف تلویزیونی و سینمایی از جمله «سسمی استریت» حضور داشته‌اند.

المو - خرس فوزی - جناب خان

البته باید اذعان داشت جز شکل ظاهری از نظر صدا و شخصیت سازی این 2 عروسک با جناب خان کاملا متفاوت هستند و باید گفت هیچ ربطی به هم ندارند.

شخصیت جناب خان کاملا یک کاراکتر ایرانی و بومی شده و در نوع خود منحصر بفرد است. از همین رو به سرعت مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. به گونه‌ای که در فصل چهارم خندوانه که جناب خان غایب بود مخاطبان مدام سراغ او را می‌گرفتند و تمهید جایگزینی عروسک‌هایی دیگر هم چندان کارگر نیافتاد، مردم جناب خان را می‌خواستند که عاقبت در فصل پنجم برگشت.

ما قبل‌تر هم شاهد محبوبیت عروسک‌ها در تلویزیون بوده‌ایم نمونه بارز آن مجموعه کلاه قرمزی از اوایل دهه هفتاد، ولی راز این محبوبیت جناب خان در زمانه معاصر چیست؟

به شکل خلاصه می‌توان گفت دلیل این دوست داشتنی بودن جناب خوان شخصیت پردازی جذاب و چند وجهی این عروسک بنفش است:

صدای جذاب، حاضر جوابی در لحظه و واکنش آنی و بداهه به اتفاقات، صدای گرم خوانندگی علی الخصوص با محوریت موسیقی جنوب و بندر و سایر نواحی ایران و همراهی ساز تمپو، اشعار با مزه و متناسب با آهنگ‌هایی که به طور ویژه برای مهمانان برنامه می‌خواند، عاشق پیشگی (او عاشق احلام است که به دلیل مخالفت خانواده دختر تا کنون موفق به ازدواج با او نشده است)،نوازندگی ساز نی انبان، شوخی و کل کل با رامبد جوان، احترام به مخاطب و بیان مشکلات مردم ایران، به ویژه خوزستان به زبان طنز و ...

تیم عروسک گردانان و صداپیشه جناب خان (مهدی برقعی، حامد ذبیحی و محمد بحرانی)

جناب خان به دلیل عروسکی و فانتزی بودنش شخصیتی ژله‌ای دارد گاهی اوقات مانند بچه‌های تین ایجر و نوجوان به مسائلی بسیار پیش پا افتاده گیر می‌دهد و گاهی اوقات مانند پیر و مرشدی دنیا دیده به نصیحت کردن می‌پردازد و هیچ کدام از این حالت‌ها برای بیننده ناخوشایند نیست. او اصطلاحاتی برای خود دارد که بسیار خوش نشسته است، مانند: «میام براتا»، «هه هه و…»، «میبافُمِت» و ...

حتما که یک تیم در پشت صحنه، منبع تغذیه فکری برای اتفاقات و موقعیت‌های جناب خوان هستند اما انصافا بخش زیادی از این ویژگی‌ها به محمد بحرانی (صدا پیشه جناب خان) ارتباط دارد که به شکل باور نکردنی از موقعیت‌های ساده به شکل بداهه یک اتفاق جذاب خلق می‌کند. بحرانی علاوه بر صدای بم و جذاب در زمان گفتگو، در موقع خواندن آوازها هم بسیار درست و به اندازه می‌خواند.

نمی‌توان از هنر مهدی برقعی و حامد ذبیحی (عروسک گردان‌های جناب خوان) هم غافل شد که متناسب با موضوعات و دیالوگ‌های جناب خان به شکلی بسیار هماهنگ زبان بدن او را عینیت می‌بخشند.

برای نمونه، جهارشنبه شب (3بهمن) در برنامه خندوانه مریم طوسی (قهرمان دومیدانی ایران و آسیا) مهمان برنامه بود، وقتی که جناب خان در برنامه حاضر شد اتفاقات بامزه‌ای در برنامه رخ داد از همان ابتدا با خواندن سرود «ورزشکاران، دلاوران، نام آوران، به نام یزدان پیروز باشید...» آن هم با همراهی یک ساز تمپو و بسیار ساده و خودمانی.

بعدتر از مریم طوسی پرسید: « شما الان 29 سال و خرده ای سن دارین؟ درسته؟ طوسی جواب داد که رفتین تو سی یعنی فقط امسال استثنائا مریم تو سی هستین سال آینده مریم تو سی و یک هستین و 10 سال دیگه مریم تو چهل هستین.»

در هنگام خداحافظی مریم طوسی جناب خان آهنگی با رنگ و تم جنوبی، در مدح این قهرمان خواند (کاری که برای اکثر مهمانان برنامه انجام می‌دهد)، شعر آهنگ مریم طوسی این بود:

هله موشک، هله شصت تیر، هله جوونم فراری
بگو موتور چی بهت وصله، هزار اسب بخاری

یک و هفتاد و دو قدت، شیرینی مثل قندی
مو یه عمری خیال کردم، تو با پاشنه بلندی

روی سکوی اول، فقط مریم طوسی
اسپند بریز تو منقل، فقط مریم طوسی

هله اصل دونده، فقط مریم طوسی
رقیب کیلویی چنده، فقط مریم طوسی

به دلیل شخصیت عروسکی و فانتزی بودن اوست که می‌توان شاهد چنین فضاهایی در تلویزیون بود والا در خوشبینانه‌ترین حالت هم نمی‌توانستیم چنین موقعیتی را متصور شویم.

جناب خان اکنون برای تلویزیون یک برند است و همیشه اشاره می‌شود که در مبحث برندسازی یک اصل مطرح است : بعد از معرفی و آفرینش یک برند، محافظت و نگهداری از آن بسیار پیچیده‌تر و سخت‌تر از پدید آوردنش است.

جناب خان یک قابلیت و ظرفیت به تلویزیون ما اضافه کرده است، با این الگو می‌توان بسیاری شخصیت‌های دیگری را خلق کرد، همان گونه که مجموعه کلاه قرمزی سالیان سال است چنین کاری را انجام می‌دهد.

امید که تلویزیون قدر جناب خان را بداند و دوباره امید که مدیران تلویزیون به جناب خان به عنوان یک فرصت نگاه کنند نه یک تهدید، تا خدای نکرده شاهد اتفاقات ناخوشایندی مانند آن که برای عادل فردوسی‌پور (یک برند دیگر تلویزیون) بوجود آمده، نباشیم.