احیای گنجینه بافت قدیم دزفول نیازمند فرهنگ سازی

دزفول - ایرنا - شهر دزفول علاوه بر داشتن مناطقی مدرن و نوساز حدود 244 هکتار بافت قدیم و آجری در دل خود دارد که بنا به گفته کارشناسان و فعالان فرهنگی، فرهنگ سازی یکی از مولفه های بسیار مهم و تاثیرگذار در حفظ و احیای این بافت تاریخی است.

به گزارش ایرنا بافت قدیم دزفول با داشتن خانه های تاریخی باصفا، کوچه ها و ساباط (گذر آجری سرپوشیده) بی نظیر همراه با معماری کهن خود منظره ای زیبا در چشم بیننده تداعی می کند که با قدم زدن در آن می توان به نحوه زندگی پیشینیان پی برد.
بافت قدیم دزفول نقطه اتصال زندگی مدرن و زندگی پیشینیان است؛ در زمانی که روز به روز بر ساخت و سازهای بتنی و سنگی زندگی شهری افزوده می شود وجود چنین بافتی می تواند به عنوان گنجینه ای معنوی مطرح باشد چرا که گذشته هر نسل هویت آن نسل را نشان می دهد.
قرار گرفتن بافت قدیم دزفول با وجود منظره پل یکهزار و 700 ساله ساسانی و رودخانه زلال دز تداعی زیباترین مناظر برای دوستداران میراث فرهنگی و علاقه مندان به تاریخ و تمدن است.
افزون بر 244 هکتار بافت قدیم دزفول با بناها و آثار معماری منحصر بفرد، این شهر را به شهر آجر معروف کرده است.
شهر دزفول از جمله مراکز مهم شهری و تاریخی خوزستان است که با پیشینه تاریخی چندهزار ساله از قدیمی ترین شهرهای کشور محسوب می شود.
این شهر دارای بافت قدیم، مساجد و سایر مراکز تاریخی است که در نوع خود، ارزش های بسیاری برای نشان دادن فرهنگ، آداب و رسوم قدیمی منطقه به شمار می رود.
بافت آجری دزفول در این میان به عنوان یک سرمایه ملی دارای بیش از 300 اثر تاریخی است که برخی از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند.
این بافت تاریخی با سرمایه گذاری هدفمند می تواند بیش از پیش در رونق گردشگری این شهرستان موثر باشد.
این بافت اصیل با وجود تلاش های شهرداری و میراث فرهنگی در سال های اخیر دستخوش تغییرات خواسته یا ناخواسته ای شده است که اگر به همین منوال پیش رود، روزانه شاهد تخریب یا ریزش بخشی از این بافت زیبا خواهیم بود و شاید تا چند سال دیگر اثری از این گنجینه تاریخی نباشد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی دفتر دزفول به منظور ضرورت حفظ و احیای این بافت کهن میزگردی خبری با حضور کارشناسان و صاحب نظران این حوزه برگزار کرده که مشروح آن در ادامه آمده است:

** نخستین متولیان بافت قدیم دزفول ساکنان آن هستند
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دزفول در این میزگرد خبری گفت: با توجه به پیگیری کارشناسان میراث فرهنگی در سال 1397 بالاترین میزان اعتبار برای بازسازی بافت قدیم به دزفول اختصاص داده شده تا در 28 محله بافت قدیم هزینه شود.
حجت اله آریایی افزود: دزفول قدیمی ترین بافت آجری ایران را در خود جای داده که در نوع خود بی نظیر است.
وی نخستین متولیان بافت قدیم را ساکنان آن دانست و بیان کرد: میراث فرهنگی متعلق به یک شخص یا نهاد خاصی نیست بلکه متعلق به همه انسان ها است.
وی با تاکید بر لزوم همکاری سایر نهادها در حفظ و نگهداری این بافت کهن افزود: اگرچه اعتبارات بافت دزفول در سطح خوزستان بالاترین است ولی با توجه به وسعت بافت نمی توان کار زیادی با این اعتبار انجام داد.

** نبود امکانات شهری ساکنان بافت را فراری می دهد
آریایی گفت: کمترین خدمات شهری از جمله آب و فاضلاب، خدمات تردد، توقفگاه و فضای سبز در بافت قدیم به ساکنان داده می شود به همین دلیل مالکان مجبور هستند خانه ها را رها و به مناطق پیشرفته شهر نقل مکان کنند؛ از طرفی میراث نیز توانایی خرید تمام املاک بافت را ندارد.
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول ادامه داد: بافت قدیم دزفول از چهار راه روستا آغاز می شود و تا میدان حاج مرادی این شهر ادامه دارد که حدود50 درصد آن در سالیان گذشته به دلایل مختلف از بین رفته و باید برای حفظ باقی مانده آن چاره اندیشی کرد.
وی افزود: مصالح به کار رفته در بافت قدیم دزفول گل و خشت است که به طور طبیعی باید بین 300 تا 500 سال عمر کنند ولی برخی عوامل چون نشت فاضلاب و ایجاد مشکل توسط ساکنان منجر به تخریب های عمدی در بافت قدیم شده است.
آریایی اضافه کرد: برخی ساکنان، خانه های قدیمی را یک تهدید به حساب می آورند در صورتی که باید این تهدید را به یک فرصت تبدیل کرد.
وی با انتقاد از اجرای طرح های عمرانی نظیر احداث توقفگاه موسوم به دروازه و طرح قائم در بافت قدیم دزفول گفت: متاسفانه اجرای این طرح ها منجر به تخریب 80 خانه تاریخی شده است.
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول افزود: احداث توقفگاه طبقاتی راهکار مناسبی برای حل مشکل ترافیک نیست و باید از سازه فلزی در مکان هایی که از نظر میراث مشکل ندارند برای رفع این مشکل استفاده کرد.
وی بیان کرد: مخالف ساخت توقفگاه یا ارایه خدمات و امکانات در بافت قدیم نیستیم ولی توسعه نباید به قیمت تخریب در بافت قدیم باشد.

** نشت فاضلاب بیشترین آسیب را به بافت قدیم دزفول وارد کرده است
آریایی گفت: محله لوریان یکی از محله های بافت قدیم بر اثر نشت فاضلاب بیشترین آسیب ها را در سال های اخیر متحمل شده که در این خصوص مکاتباتی با امور آب و فاضلاب دزفول انجام شده ولی رفع این مشکل به اتخاذ راهکارهای اساسی نیاز دارد.
وی افزود: محله های سیاه پوشان، لوریان و شاه رکن الدین در طرح بازآفرینی شهری دزفول آورده شده اند و قرار است با اعتباراتی که از این طریق جذب می شوند این محله ها را سامان دهیم.
رییس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول آموزش راهنمایان گردشگری را ضروری خواند و گفت: باید نگاه گردشگران نسبت به بافت قدیم دزفول عوض شود که این امر با تلاش راهنمایان گردشگری امکان پذیر است.
وی با تاکید بر لزوم برخورد میراث فرهنگی با متخلفان افزود: باید از ظرفیت رسانه ها در آشنایی و آگاهی بخشی مردم نسبت به بافت قدیم استفاده شود.
یکی از فعالان فرهنگی شهرستان دزفول و نماینده انجمن دوستی نیز در این میزگرد خبری با اشاره به استفاده از ظرفیت های گردشگری برای جذب گردشگر در سال های اخیر گفت: این اقدامات کافی نیست و باید تلاش بیشتری برای توسعه گردشگری دزفول انجام شود.
علیرضا قادرپناه وقوع جنگ هشت ساله را از دلایل نابودی بخشی از بافت قدیم دزفول بیان کرد و افزود: توسعه گردشگری می تواند بسترساز اشتغال شود لذا باید با فرهنگ سازی و ایجاد حساسیت در مردم نسبت به بافت قدیم، آنها را با راه های کسب درآمد از این بافت آگاه کرد.

** حرمت بافت قدیم دزفول در ساخت و سازها حفظ شود
این فعال فرهنگی بیان کرد:متاسفانه مردم مدرن سازی را با حفظ بافت قدیم اشتباه گرفته اند در حالی که باید حرمت بافت حفظ شود.
وی افزود: نباید با کاشی و سرامیک چهره کهن این بافت آجری را از بین برد بلکه باید نمای ظاهری خانه های تازه ساز واقع در بافت قدیم متناسب با معماری این بافت باشد.
نماینده انجمن دوستی دزفول گفت: خوشبختانه به تازگی جوانان نیز به بافت کهن علاقه نشان داده و این بافت را درک می کنند لذا پیشنهاد می شود برای حفظ بافت و آگاهی بخشی به مردم و مسئولان یک سازمان مردم نهاد با مشارکت جوانان در دزفول تشکیل شود.
وی با بیان اینکه این تشکل می تواند به حفظ بافت قدیم کمک کند، افزود: مشکلات گردشگری دزفول با حفظ بافت قدیم رفع می شود.
این دوستدار میراث فرهنگی گفت: برای فرهنگ سازی در خصوص حفظ، نگهداری و ساخت و ساز در بافت قدیم دزفول باید از ظرفیت مساجد، بزرگان و معتمدان محل استفاده کرد.

** مردم، بافت قدیم را فرصت بدانند
کارشناس گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول نیز در میزگرد خبری ایرنا گفت: مردم دزفول باید به بافت قدیم نگاهی اقتصادی داشته باشند و به این نتیجه برسند که از طریق این بافت می توان درآمدزایی کرد.
مهدی چناری با تاکید بر اینکه مردم باید بافت قدیم را به یک فرصت تبدیل کنند،افزود:میراث فرهنگی در این زمینه ورود کرده و سرمایه گذارانی برای توسعه گردشگری در بافت قدیم جذب کرده است.
وی بیان کرد:قرار است در خانه صنیعی یک سفره خانه سنتی ساخته شود ضمن اینکه ساخت اقامتگاه بوم گردی نیز در کمیته اشتغال شهرستان دزفول تصویب شده است.
وی افزود: این طرح پنج میلیارد و 380 میلیون ریال تسهیلات نیاز دارد که ملک مورد نیاز آن توسط بخش خصوصی خریداری شده و طرح در مرحله اجرا است.

** کمبود اعتبارات از دلایل توسعه نیافتن گردشگری در دزفول است
کارشناس گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول گفت: با وجود تلاش هایی که برای جذب اعتبار در دزفول شده این اعتبار جوابگوی 244 هکتار بافت قدیم نیست لذا برای جلوگیری از آسیب ها ورود بخش خصوصی ضروری است.
وی با اشاره به تخریب برخی بناها در بافت قدیم دزفول گفت: اگر مردم ببینند سرمایه گذاری آنها در توسعه گردشگری بافت قدیم درآمدزایی دارد به طور قطع بیشتر استقبال می کنند.
چناری افزود: خانه های تاریخی نیلساز، تیزنو و سوزنگر آماده واگذاری به بخش خصوصی در راستای توسعه گردشگری است.
وی با بیان اینکه مشکلات میراث درخصوص روند اداری واگذاری این خانه ها برطرف شده گفت: سرمایه گذاران می توانند در حوزه های 16 گانه گردشگری ورود کنند.
وی افزود: با قراردادهایی که درخصوص توسعه گردشگری امضا می شود بهره برداری در مدت معین به بخش خصوصی داده می شود ولی مالک اصلی میراث فرهنگی خواهد بود.

** ساخت و ساز در بافت قدیم ضوابط دارد
این کارشناس گردشگری گفت: نحوه طراحی و ساخت و ساز در بافت قدیم دزفول در 10 تا 13 مورد ذکر شده که در پروانه ساخت آمده است و متقاضیان ملزم به اجرای این موارد هستند؛ با این وجود ظرفیت نیروی انسانی میراث فرهنگی و همکاری نکردن سایر ادارات باعث شده اجرای آن ضعیف باشد چرا که برخی مالکان تخطی می کنند.
وی افزود: اکنون ضوابط ساخت و ساز جدید در بافت قدیم دزفول به طور کامل رعایت می شود و در بافت جدید خانه های سنتی ساخته می شود که جای تقدیر دارد.

** ورود نیکوکاران گردشگری در دزفول ضروری است
چناری گفت: خیران و نیکوکاران در دزفول در تمام زمینه ها ورود کرده اند که تقاضا می شود با ورود به مقوله بافت قدیم و گردشگری در توسعه گردشگری شهرستان نیز سهیم باشند.
وی افزود: میراث فرهنگی دزفول آمادگی تشکیل مجمع خیران بافت در این شهرستان را دارد و متقاضیان می توانند برای مرمت، خریداری املاک و سرمایه گذاری در بافت قدیم دزفول ورود کنند.

** کل بافت قدیم دزفول باید ثبت ملی شود
صدرا وفایی یکی دیگر از فعالان فرهنگی دزفول نیز گفت: با وجود تشویق هایی که برای حفظ بافت قدیم این شهر شده به دلیل گرایش مردم به تجددگرایی به جای توسعه بافت شاهد کاهش آن هستیم.
وی افزود: اجرای طرح تغییر لباس، حجاب و ساختمان ها از اردیبهشت سال 1350 توسط ساواک در کشور موجب روی آوردن مردم به سمت تجددگرایی شد.
این فعال فرهنگی بر ضرورت تغییرنام بافت قدیم تاکید کرد و گفت: نام این بافت با عنوان بافت قدیم موجی از ترس و دلهره در بین مردم ایجاد می کند که هر لحظه ممکن است بافتی فرسوده فرو ریزد ولی می توان برای رفع این مشکل و تغییر نگرش در بین شهروندان، نام این بافت را از قدیم به بافت آرامش، گردشگری و یا فرهنگی تغییر داد.
وی با انتقاد از تناسب نداشتن نقشه های جدید با بافت آجری دزفول افزود: همه گرایش ها به سمت تجددگرایی است لذا باید علاوه بر تشویق اهالی، برای اجرای نقشه های تاریخی اجبار نیز در دستور کار باشد.
وفایی ادامه داد: همیشه صحبت از تلاش برای ثبت ملی برخی از آثار بافت قدیم است در صورتی که باید کل بافت قدیم ثبت ملی شود.
وی افزود: باید قوانین خاصی برای گودبرداری و دیگر اقدامات در بافت کهن دزفول در نظر گرفته شود تا با یک گودبرداری سایر آثار تاریخی در معرض خطر و یا ریزش قرار نگیرند.

** آموزش نحوه زندگی در بافت قدیم برای ساکنان ضروری است
کارشناس فنی نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول نیز در این میزگرد خبری گفت: باید نوع و استفاده از یک خانه تاریخی برای ساکنان آنها آموزش داده شود چرا که بافت این محله ها نیازمند مراقبت و حفاظت بیشتری است.
حسین حاتمی نیا افزود: خالی شدن این خانه ها از سکنه، به دلیل کمبود امکانات در بافت قدیم موجب ساکن شدن مهاجران و عشایر در این مناطق شده است.
وی ادامه داد: این مهاجران با کمترین قیمت اجاره در خانه های قدیمی مستقر می شوند و آنها را به چند قسمت تقسیم می کنند که همین همنشینی چند خانوار در یک خانه تاریخی باعث آسیب به این واحدها و در مجموع به کل بافت قدیمی می شود.

** وجود شوادون(زیر زمین) در خانه های تاریخی دزفول در نوع خود بی نظیر است
کارشناس فنی نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول گفت: مرحله نخست طرح راهبردی بافت قدیم آغاز شده که تاکنون از 244 هکتار بافت قدیم 186 هکتار آن مصوب شده و بقیه آن بافت میانی (دوره پهلوی) است.
وی افزود: هر محله به طور قطع نیازمند فضای سبز یا پارک محله ای است که در این خصوص یک پارک در بافت قدیم دزفول احداث شده که با استقبال زیاد مردم همراه بوده است.
وی وجود شوادون در خانه های تاریخی را یک ویژگی منحصربفرد دانست و بیان کرد: برخی تخریب ها در بافت قدیم به خاطر فرونشست شوادون ها صورت گرفته است.

** گودبرداری غیراصولی یکی از عوامل فرونشست در بافت قدیم است
حاتمی نیا گودبرداری غیرکارشناسی برای اجرای طرح های فاضلاب را یکی از دلایل تخریب در بافت قدیم دزفول بیان کرد و گفت: نبود نظارت کافی بر انجام عملیات ها باعث چندین ریزش در بافت قدیم شده است.
وی افزود: وجود آب خام با لوله های فرسوده نیز دلیل دیگری برای تخریب های اخیر در بافت قدیم دزفول است که در مورد اخیر شکسته شدن لوله آب منجر به ریزش خانه تاریخی فیروزی (آرامش) شد.
این کارشناس شهرداری خالی از سکنه شدن را یکی دیگر از دلایل ریزش و تخریب در بافت قدیم بیان کرد و بیان کرد: باید از مدارس برای آموزش نحوه زندگی و مزیت های زندگی در بافت قدیم آغاز کرد چراکه بیشتر ساکنان بافت قدیم مسن بوده و نحوه نگهداری از این بافت کهن را نمی دانند.
وی افزود: متاسفانه ساکنان بافت قدیم دزفول به دلیل ذهنیتی نادرست، برای مرمت خانه های تاریخی همکاری لازم را با دستگاه های اجرایی ندارند و تصور می کنند پس از مرمت، دستگاه های اجرایی مالک ملک آنها می شوند در حالی که هدف این دستگاه ها فقط حفظ بافت است.
حاتمی نیا کم شدن مقاومت مصالح در خانه های موجود بافت قدیم را از دیگر دلایل تخریب ها بیان کرد و گفت: کم شدن مقاومت مصالح بر اثر فرسوده شدن بافت یا نشت آب و فاضلاب موجب تخریب بافت شده است.
وی افزود: اگر خانه ای ثبت ملی شده باشد پس از تخریب باید با سبک و سیاق و تزیینات متناسب بازسازی و احیا شود که استادکار ماهر در این خصوص در دزفول وجود دارد.
وی ادامه داد: برای مرمت و بازسازی خانه هایی که ثبت ملی نیستند ولی ارزش تاریخی دارند نیز باید از مصالح همگن و یا مشابه استفاده کرد.

** چاه های فاضلاب به بافت قدیم آسیب می زنند
احمد افشاریان یکی دیگر از فعالان فرهنگی دزفول نیز گفت: متاسفانه هنوز فرهنگ پذیرش گردشگر در دزفول نهادینه نشده و گاهی اوقات گردشگران با بی مهری اهالی روبه رو می شوند در حالی که باید به آنها آموزش داده شود که ورود هر گردشگر با ورود سرمایه و درآمدزایی برابر است.
وی با تاکید بر لزوم فرهنگ سازی برای حفظ بافت قدیم دزفول افزود: چاه های عمیقی در بافت قدیم ایجاد شده که گاز و رطوبت این چاه ها موجب تخریب بافت می شود.
این فعال فرهنگی با اشاره به تاریخچه ای از بافت قدیم دزفول گفت: احداث خیابان هایی نظیر شریعتی، منتظری و طالقانی و همچنین احداث میدان مثلث در گذشته منجر به تخریب خانه ها و حمام های تاریخی فراوانی در بافت قدیم دزفول شد و این روزها نیز اجرای طرح های عمرانی نظیر احداث توقفگاه و مجتمع تجاری منجر به تخریب این میراث ارزشمند شده است.
7278/3022/ 6037

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه استانها

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!