تحلیلی بر سفر وزیر خارجه آمریکا به خاورمیانه و شمال آفریقا

پایگاه خبری فردا؛ دکتر رحمن قهرمانپور:

سفر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا به خاورمیانه و شمال آفریقا از چند منظر با اهمیت است. مهمترین دلیل انجام این سفر هماهنگی سیاست‌های بازیگران خاورمیانه با منافع ایالات متحده است. سیاست دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در منطقه درگیر آشفتگی است، هر چند پیش از این نیز واشنگتن در خاورمیانه از سیاست روشنی پیروی نمی‌کرد، به عنوان نمونه باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین آمریکا بر مبنای دکترین نگاه به شرق و کاهش حضور آمریکا در خاورمیانه عمل می‌کرد، با این حال در زمان ریاست ترامپ سیاست‌های آمریکا در منطقه پیچیده‌تر شد، یکی از دلایل آن عدم اجماع میان مواضع رئیس جمهوری آمریکا، نئومحافظه کاران، ساختار وزارت دفاع و وزارت خارجه ایالات متحده است،

عدم اجماعی که زمینه ساز چند صدایی شده است. برای درک این موضوع به طرح موسوم به «معامله قرن» اشاره می‌کنیم، طرحی که بر مبنای آن رئیس جمهوری آمریکا از عزمش برای انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس شریف خبر داد، اجرای این طرح زمینه ساز تنش در منطقه و حتی در ساختار داخلی آمریکا شد، در یک طرف رئیس جمهوری و جرد کوشنر، داماد و مشاور ارشد ترامپ قرار داشتند که از اجرایی شدن این طرح دفاع می‌کردند و در طرف دیگر ساختار بوروکراتیک وزارت دفاع و خارجه ایالات متحده با پیش بینی تنش‌های حاصل از این طرح مخالف انتقال سفارت بودند.

در این میان، تصمیم ناگهانی ترامپ مبنی بر خروج سربازان آمریکایی از خاک سوریه آشفتگی حاکم بر سیاست خاورمیان‌های دولت آمریکا را بیش از گذشته نمایان کرد. ناهمگونی حاکم به شکلی است که رئیس جمهوری آمریکا بدون مشورت با مشاورانش با پیامی توئیتری از خروج نظامی سربازان آمریکایی از خاک سوریه خبر می‌دهد، چند روز بعد از آن شاهد سفر جان بولتون، مشاور امنیت ملی و مایک پمپئو، وزیر خارجه به خاورمیانه هستیم.

وزیر خارجه در این سفر در ارتباط با تصمیم ناگهانی رئیس جمهوری عبارات متناقضی بیان می‌کند. او از یک طرف می‌گوید: ایالات متحده تصمیم خروج از سوریه را با تاخیر اجرایی خواهد کرد، اما در جایی دیگر خروج از سوریه را منوط به حمایت از کرد‌های سوری (متحدان ایالات متحده در منطقه) یا شکست داعش میداند. مجموعه این اظهارات نشان میدهد که هدف اصلی مایک پمپئو از انجام این سفر سازماندهی سیاست‌های خاورمیانه آمریکا و تلاش وزارت خارجه برای افزایش نفوذ و قدرتش در این منطقه است. از منظر ساختار وزارت خارجه و مایک پمپئو که ریاست این سازمان را عهده دار است سیاست‌های رئیس جمهوری آمریکا در خاورمیانه در مسیر نادرست و خطرناکی تعریف شده است.

طرح‌های دونالد ترامپ و جرد کوشنر، مشاور ارشدش تداعی کننده سیاست‌های ناهمگون و خصمانه دوران جرج بوش در خاورمیانه است؛ سیاست‌هایی که زمینه را برای افزایش آمریکا هراسی در خاورمیانه هموار کرد، هرچند باراک اوباما تلاش داشت اندکی از احساسات آمریکا هراسی حاکم بر خارومیانه بکاهد و تصویر منفی که از ایالات متحده در افکار عمومی کشور‌های منطقه ترسیم شده را بهبود ببخشد، اما دکترین آشفته ترامپ همه معادلات را بر هم زد. از همین رو می‌توان گفت سفر وزیر خارجه آمریکا به خاورمیانه تلاشی برای برجسته‌تر کردن نقش واشنگتن در خاورمیانه بود، اما در این میان نباید دغدغه‌های امنیتی ایالات متحده را نادیده گرفت، واشنگتن از افزایش قدرت و نفوذ ایران نگران است، از همین رو وزیر خارجه این کشور در سفر اخیرش به خاورمیانه تلاش کرد تا برنامه ایران هراسی را بار دیگر کلید بزند.

در مجموع باید گفت سفر مایک پمپئو به خاورمیانه که با سفر مشاور امنیت ملی این کشور همزمان شد در راستای تلاش برای یافتن راهی در ارتباط با مسئله افزایش قدرت و نفوذ ایران در منطقه، معامله قرن، تلاش ناکام برای بازتعریف چهره منفی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، شکست داعش وهمچنین مسئله کرد‌ها و گرفتن ضمانت برای حمایت از این گروه در برابر تحرکات خصمانه ترکیه انجام شد. هرچند کاخ سفید برای هر کدام از موضوعاتی که در بالا بدان اشاره شد برنامه مشخصی ندارد، با این حال مایک پمپئو نومحافظه کاران تلاش دارند ابتکار عمل را در عرصه سیاست خارجی بر عهده بگیرند. اما حقیقتی که نباید نادیده انگاشت رقابت و معادلات حاکم بر کاخ سفید است، رقابت‌هایی که تلاش‌های وزارت خارجه برای بازتعریف سیاست خاورمیانه دولت فدرال آمریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

منبع: سازندگی