راز بزرگترین بنای آجری جهان پس از نیم قرن +عکس

و در یک اقدام خطیر، مدیرپایگاه میراث جهانی گنبد سلطانیه و گروه مرمت این پایگاه، لایه حفاظتی ۵۰ ساله روی تزیینات رواق بیرونی ضلع جنوبی این گنبد را برداشتند و نقوش زیبای این ایوان را که، چون رازی سرپوشیده مانده بود، مرمت و عیان کردند. این لایه حفاظتی که در دوره پهلوی توسط دریکو - سرپرست گروه مرمت ایتالیایی در دوره پهلوی بر روی سه چشمه از ۲۴ چشمه طاق رواق انجام شده بود.

تیر ماه سالجاری برای نخستین بار بعد از نیم قرن گروه مرمت پایگاه جهانی گنبد سلطانیه به سرپرستی میر موسی انیران، مدیر این پایگاه، لایه محافظتی که سال‌ها بود با گنبد سلطانیه عجین شده بود را گشودند.

انیران در این زمینه می‌گوید: "آنزمان بر اثر زلزله‌های اتفاق افتاده در سنوات گذشته ترک‌هایی در سازه گنبد وجود داشته که گروه مرمت ایتالیایی به سرپرستی دریکو و سن پائولزی احساس خطر می‌کنند و در نتیجه یک سری اقدامات مرمتی، حفاظتی و تقویت سازه بر روی گنبد صورت می‌پذیرد. "

او از ترک‌هایی صحبت می‌کند که در ضلع شمالی و جنوبی در راستای هم بودند و در اثر زلزله و پیچش سازه به وجود آمده بودند. آثار مخرب ناشی از زلزله موجب می‌شود در آنزمان طرح‌های مرمتی بر روی گنبد انجام شود که در نهایت منجر به کلاف کشی بتنی و مقاوم سازی با یک رینگ بتنی می‌شود. مرمت بصورت خطی صورت نمی‌گیرد بلکه بصورت شطرنجی سطح کامل گنبد و دور مناره‌ها را پوشش می‌دهد. همان زمان در راستای محافظت از لایه‌های تزیینی از آسیب احتمالی ناشی از بتن ریزی و اجرای کلاف کشی بتنی، لایه محافظتی بر روی آن‌ها اجرا می‌شود.

پس از انقلاب نیز تزیینات دست نخورده باقی می‌ماند و بخاطر ریسک بالای برداشتن لایه حفاظتی تیم‌های مرمت از باز کردن پوشش محافظتی طاق‌ها اجتناب می‌کنند تا اینکه بالاخره در سال جاری پس از نیم قرن پرده از تزیننات پنهان برداشته می‌شود.

تزیینات این بخش از گنبد نسبت به قسمت‌های مشابه دارای نقوش هندسی ریزتر و پرکارتر است. انیران می‌گوید در این بخش کلمه "الملک" و همچنین نام مبارک حضرت "علی" (ع) با خطی متفاوت نوشته شده است.

به گفته او لایه‌های محافظتی که مرمتگران ایتالیایی در اوایل دهه پنجاه هجری بر روی سقف‌های سه گانه رواق جنوبی طبقه دوم نصب کرده بودند مشتمل بر سه لایه است.

انیران ادامه می‌دهد: لایه اول پارچه بود که پس از پاکسازی و تثبیت نهایی تزیینات و بدون انجام هر گونه اقدام مرمتی لایه‌ای از پارچه به تمامی سطح سقف‌ها الحاق شده بود، لایه دوم هم شامل فوم یا یونولیت بود، این لایه بر روی لایه دوم با چسب ضمیمه شده بود و سپس برای اطمینان از عدم جدا شدن لایه تمام سطوح یونولیت با میخ به سقف متصل شده بود و لایه سوم پارچه که برای تثبیت نهایی لایه یونولیت و به دلیل آسیب پذیری یونولیت و جهت جلوگیری از گسست لایه‌های یونولیت این لایه پارچه‌ای به عنوان لایه سوم بر روی یونولیت الحاق گردیده بود.

مدیر پایگاه جهانی گنبد سلطانیه می‌گوید: پس از حذف این لایه‌ها پاکسازی و زدودن آلودگی‌ها روی تزیینات گچبری و الیه‌های گچی و توپی‌های ته آجری از مواد آلاینده شامل گرد و غبار، مالت اضافه و... صورت گرفت.

در ادامه به لکه گیری و موزون سازی قسمت‌های از بین رفته گچبری‌ها و آسیب‌ها با مصالح برگشت پذیر و مناسب پرداختیم و پس از رنگ گذاری قسمت‌های مرمت شده گچبری‌ها و توپی‌ها و موزون سازی رنگی نهایتاً انجام عملیات تثبیت نهایی با مواد برگشت پذیر صورت پذیرفت.