روایتی از عهدنامه مودت تا دادگاه لاهه ایران - آمریکا

تهران - ایرنا - آمریکا بتازگی تلاش کرد پیمان مودت را بدون پیشینه آن به پیمانی مربوط به پس از جنگ جهانی تقلیل دهد در حالی که پیمان‌های سابق، بیشتر چتری دوستانه برای روابط اقتصادی شهروندان بوده‌اند. کاخ سفید به دنبال آن بود این مسئله را طوری جلوه دهد که گویی پس از اشغال سفارت این کشور ماهیت این پیمان‌ها از بین رفته است.

به گزارش روز سه شنبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، این جمله بخشی از سخنان محسن نیک بین پژوهشگر میهمان در موسسه حقوق بین الملل عمومی ماکس پلانک آلمان در نشست دوم از سلسله نشست های « انقلاب در آستانه چهل سالگی» بود.

این نشست به همت واحد فرهنگی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا با موضوع «بررسی حقوقی پرونده ایران در دیوان بین المللی دادگستری» به بررسی بیشینه ایران در دیوان بین المللی دادگستری پرداخت.

وی در مقدمه سخنان خود به بررسی اجمالی تاریخچه دیوان بین المللی دادگستری و صلاحیت این دیوان پرداخت و ادامه در مورد ضمانت اجرایی احکام این دادگاه افزود: « ما درحقوق بین الملل با ضمانت اجرا به شکل موجود در حقوق سنتی هرگز روبرو نبوده ایم و نخواهیم بود. ما با یک دولت حاکم و محور روبرو نیستیم که بگوییم دولت توانایی اعمال زور و قوه قهریه دارد برای اینکه بتواند درخواست بکند از دولت ها یا چیزی را تحمیل بکند. همه در برابری کامل هستند، اما از طرف دیگر خود حقوق بین المللی عملا ضمانت اجراست.

مهمترین ضمانت اجرای موجود برای بشر می تواند خود جنگ باشد. یعنی مهمترین ضمانت اجرا اقدام متقابل و تلافی جویی است و این چیزی است که باعث شده این ساختار در هفتاد سال گذشته سرپا بماند حتی با از بین رفتن جامعه ملل دیوان دائمی کماکان سرکار خود خود باقی مانده است. بنابراین در جمع بندی می توان گفت، احکامی که اجرا نشده اند خیلی اندک شمار می باشند.».

این پژوهشگر حقوق بین الملل در بخش دوم سخنان خود به تشریح پرونده های ایران در دادگاه لاهه پرداخت و گفت:' چهار دعوا در دیوان دادگستری لاهه داشتیم.

1- پرونده شرکت نفت انگلیس و ایران در سال ٢-١٩٥١ طرح شد و رای دیوان مبنی بر این بود که دولت انگلیس سهمی ندارد و دیوان صلاحیت رسیدیگی به آن را ندارد.

2- پرونده اشغال سفارت آمریکا و شکایتی که آمریکا علیه ایران اقامه کرده بود و در آن موفق شد.

3- پرونده هواپیمای ایرباس ایران که در جولای 1988 توسط ناو آمریکایی مورد اصابت موشک قرار گرفت. ایران شکایتی علیه آمریکا در خارج دادگاه مطرح کرد که پس ازآن آمریکا به پرداخت غرامت متعهد شد.

4- پرونده سکوهای نفتی که در جنگ خلیج فارس که ایران علیه آمریکا اقامه دعوا کرد.

لذا دو دعوا را ایران و دو دعوا را آمریکا اقامه کرد.پس ایران همواره در این دادگاه فعال بوده و موضع ایران تغییری نکرده است. در هفتاد سال گذشته ما کلا چهار دعوا داشتیم که دو تای آن در مدت اخیر بوده و این نشان دهنده این است که گرایش دولت حاضر در ایران به این پیگیری ها حقوقی موجود از طریق راه های شناخته شده در نظام بین المللی می باشد'.

این پژوهشگر حقوق بین الملل در ادامه به موضوع پیمان مودت بین ایران و آمریکا پرداخت و افزود: این اولین پیمان ایران با آمریکا نبود . اولین پیمان در دوره ناصرالدین شاه در 1851 بوده است و چهار پیمان دیگر با آمریکا پس از آن تاریخ بسته بوده ایم که همگی ماهیت اقتصادی دارند.
آمریکا اما تلاش داشت پیمان مودت را بدون پیشینه آن به پیمانی مربوط به پس از جنگ جهانی تقلیل دهد در حالیکه پیمان های سابق بیشتر چتری دوستانه برای روابط اقتصادی شهروندان بوده اند. آمریکا میخواست طوری جلوه دهد که پس از اشغال سفارتش در تهران ماهیت این پیمان ها از بین رفته است. اما جالب است که خود آمریکا پس از آتش زدن سکوهای نفتی ایران به این پیمان استناد کرده بود.

همچنین نیک بین در مورد ارسال دادخواست ایران علیه آمریکا به دبیرخانه دیوان حقوقی بین المللی که در پی تصمیم به خروج این کشور از قطعنامه 2231 شورای امنیت انجام شد، افزود: پس از 4 روز رسیدگی به پرونده، ارائه ادله، تیم ایران به نمایندگی آقای دکتر محبی و وکلای شناخته شده ی بین المللی، در روند ارائه دفاعیات آمریکا با آرشیوی از اسنادی که تابحال از وجود آنها بی اطلاع بود مواجه شد.

این پژوهشگر حقوق بین الملل افزود: در روند دادگاه و در جریان دفاعیات، تیم آمریکا با استناد به سخنان مسئولین در زمان های مختلف و ارائه ترجمه این سخنان به دادگاه به دفاع از خود پرداخت، تا به دادگاه بفهماند که طبق گفته مسئولین ایرانی استثنائاتی وجود دارد. در بند پایانی ماده 20 پیمان تصریح شده که اقدمات لازم جهت ایفای تعهد یک طرف برای حفظ و اعاده صلح و امنیت بین المللی یا حفظ منافع اساسی طرف مزبور از لحاظ امنیت.
آمریکا با استناد به این بند اعلام کرد، در صورت توقف تحریم ها امنیت آمریکا بنا به این بند مورد تهدید قرار خواهد گرفت. در جریان رسیدگی به پرونده، طرف آمریکایی بریده ای از روزنامه رسالت مورخ 29 تیر 1366 را به قاضی ارائه کرد.

براساس گزارشی که در این روزنامه به چاپ رسیده بود، آقای محسن رفیق دوست وزیر وقت سپاه، در جریان یک سخنرانی در یکی از کارخانجات صنایع دفاع کشور طی سخنانی با بیان اینکه در پیروزی انقلاب در لبنان و خیلی جاهای دیگر، آمریکا ضرب شصت ما را بر پیکر منحوسش احساس می کند و می داند آن مواد منفجره ای که با آن ایدئولوژی ترکیب شد، و در مقر تفنگداران دریای 400 افسر و درجه دار و سرباز را یک مرتبه به جهنم فرستاد، هم تی ان تی آن مال ایران بود و هم ایدئولوژی اش از ایران رفته بود. این برای آمریکا بسیار محسوس است فلذاست که درخلیج فارس درمانده شده است. این از جمله مواردی بود که آمریکا آن را در روند دادگاه مورد استفاده قرار داد تا ارتباط ایران و عامل این بمب گذاری را با یکدیگر ثابت نماید و اذعان نماید که توقف تحریم ها برای امنیت آمریکا خطرناک است. همچنین اذعان دبیرکل حزب الله در سال 2016 به ارتباط نزدیک با ایران هم از عواملی بود که در جریان دادرسی بر علیه ایران استفاده شد.

در ادامه نسبت به این سوال که آیا رای روز سوم اکتبر دادگاه لاهه پیرامون دادخواست ایران یک پیروزی تلقی می شود افزود: از جهاتی می تواند پیروزی برای ایران باشد ولی از حیث دیگر نمیتوان به چشم یک پیروزی به آن نگریست. اما می توان بزرگترین دستاورد را رای تمامی 15 قاضی پرونده حتی قاضی آمریکایی علیه آمریکا دانست.

وی در انتها به دادخواست و پرونده دوم ایران که در تاریخ 14 ژوئن 2016 به ثبت رسیده است اشاره کرد و افزود: ایران در جریان این دادخواست و با استناد به اساسنامه بانک مرکزی ادعا کرد که بانک مرکزی شخصیتی حقوقی دارد و اموال بانک مرکزی دولتی نیستند، و مصادره این اموال در تناقض با پیمان مودت که هدفش تسهیل روابط تجاری بوده است، می باشد. و تمام فرآند رسیدگی در این پرونده مبتنی بر نقش ایران در تمامی پرونده های ترور و انفجار بود که آمریکا در طول 40 سال گذشته به عراق و عربستان هم نسبت داده است.
ب.ل**1601**

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه حقوقی و قضایی

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!