کاربردهای نفت خام در زندگی

ستاره | سرویس علوم - منظور اغلب مردم از کاربردهای نفت خام، یا بنزین و یا سوخت‌های دیزلی است. اگر حتی تصویر سوخت جت هم با شنیدن این کلمه در ذهن افراد تداعی شود، به ندرت به کاربرد محصولات جانبی نفت خام در زندگی مدرن توجه می‌شود. نفت خام حاوی تعداد فراوانی هیدروکربن گوناگون است، به همین دلیل محصولات پالایش یافته متنوعی از این ماده تولید می‌شوند و در هر زمینه‌ای، از تولید پلاستیک تا تولید دارو، کاربرد دارند.

صنعتی که از نفت خام برای تولید دیگر مواد شیمیایی استفاده می‌کند به نام صنعت پتروشیمی شناخته می‌شود. چنین تخمین زده شده که در حال حاضر مصرف محصولات پتروشیمی در کشور‌های صنعتی تا نرخ سه و نیم بشکه نفت در روز افزایش یافته است. این یعنی، زندگی مدرن موجب شده تا هر یک از شهروند‌های کشور‌های صنعتی بیش از ۱۲۰۰ بشکه نفت در سال مصرف کنند، البته این آمار بدون احتساب مصرف نفت سیاه در کشور‌های مزبور است.

یکی از مهمترین کاربرد‌های نفت خام، تولید آمونیاک است. کشاورزان از آمونیاک به عنوان منبع نیتروژن کود کشاورزی استفاده می‌کنند. فریتس هابر در اوایل قرن بیستم روشی را اختراع کرد که به تولید مقیاس صنعتی آمونیاک انجامید. پیش از آن آمونیاک مورد نیاز فقط از کود‌های کشاورزی و دیگر فرآیند‌های بیولوژیکی تهیه می‌شد. روش هاربر دارای دو مرحله است. نخست، باید سولفور و سولفید هیدروژن را از متان حاصل از گاز طبیعی تفکیک کرد. سپس در برابر بخار روی کاتالیزور واکنش نشان می‌دهد و هیدروژن و دی اکسید کربن را تولید می‌کند. در مرحله بعد، که روش واقعی هابر محسوب می‌شود، هیدروژن و نیتروژن گازی در گرمای شدید به یکدیگر واکنش نشان می‌دهند و منجر به تولید آمونیاک می‌شوند. در پایان نیز محصول به دست آمده را از سیفون عبور داده و به کود‌های شیمیایی اضافه می‌کنند.
کشاورزی همچنین برای حصول اطمینان از تولید محصولات ماندگار و سالم به استفاده از آفت کش وابسته است. تقریباً تمام انواع آفت کش‌ها به واسطه نفت خام ساخته می‌شوند. کشاورزی در ذات خود، از کارکرد ماشین‌های کشاورزی تا کوددهی گیاهان، یکی از بزرگترین حوزه‌های استفاده از محصولات پایه‌ای نفت خام است.

پلاستیک یک کالای عمده زندگی مدرن است. پلاستیک‌ها، از مانیتور کامپیوتر‌ها تا نایلون و حتی فوم پلی استایرن، وجه جدایی ناپذیر بسیاری از محصولات تولیدی هستند. هم پلی استایرن، ماده سازنده فوم پلی استایرن، و هم کلرید پلی وینیل (PVC) از محصولات صنعتی شدن پس از جنگ جهانی دوم بودند. تا امروز هم نایلون که در هر چیزی، از جوراب تا جعبه دنده‌های مکانیکی و حتی موتور‌ خودروها، وجود دارد، موفقیت آمیزترین محصولات پلاستیکی مبنی بر نفت خام بوده اند. اغلب پلاستیک ها از اولفین ها، که شامل اتیلین و پروپیلین، ساخته می‌شوند.

تا سال ۱۹۱۰ تمام لاستیک‌ها از کشپار‌های طبیعی تهیه شده از گیاهان تولید می‌شدند. نیاز به لاستیک مصنوعی تا جنگ جهانی دوم هم نسبتاً پایین بود، اما پس از آن لاستیک طبیعی آمریکای جنوبی تحریم شد و نیاز به تولید لاستیک مصنوعی در مقیاس قابل توجهی افزایش یافت. لاستیک در اصل از بوتادین ساخته می‌شود.

روغن معدنی و وازلین محصولات جانبی نفت خام هستند و در بسیاری از کرم‌ها و دارو‌های موضعی کاربرد دارند. قطران، داروی داء الصدف و شوره سر، نیز به واسطه نفت خام تولید می‌شوند. اغلب دارو‌ها مولکول‌های طبیعی پیچیده‌ای هستند که بنیان‌های خود را از مولکول‌های طبیعی کوچکتر و ساده‌تری یافته‌اند. اغلب این پیش ماده‌ها محصولات جانبی نفت خام هستند.

نفت خام پس از پالایش به بنزین، تولوئین، زیلین و ... تبدیل شده و به این طریق مواد خام تولید محصولاتی از قبیل رنگ، مواد شوینده مصنوعی و پارچه را فراهم می‌آورد. بنزین و تولوئین مواد اولیه ساخت پلی اورتان هستند. پلی اورتان در ساخت سورفاکتانت‌ها، روغن‌ها و حتی چوب لاک کاربرد دارد. حتی اسید سولفوریک عناصر خود را از سولفور خارج شده از نفت خام به دست می‌آورد.

کلیت سیستم حمل و نقل سراسر جهان وابسته به نفت خام است. نفت خام کلیت سیستم حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی را دگرگون کرده است. بنزین و گازوئیل منابع اصلی انرژی تمام انواع وسائط نقلیه مدرن هستند.

منبع اصلی انرژی صنعتی، نفت است. دیزل و گازولین در توربین‌های گازی تولید برق نیز استفاده می‌شوند.

نفت‌های سنگین‌تر در واحد‌های گرمایش مرکزی فروشگاه‌ها، ادارات و منازل استفاده می‌شوند. نفت همچنین در تولید انرژی صنعتی و خانگی مورد نیاز کاربرد دارد. نفت‌های سبکتر از قبیل نفت سفید هنوز هم برای مصارف خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مواد روغنی برای تمام انواع ماشین‌ها و به ویژه ماشین‌های مورد استفاده در حمل و نقل و صنایع، مفید واقع می‌شوند. تمام انواع روغن‌ها و گریس‌ها از نفت خام حاصل می‌شوند. تمام انواع خودرو‌ها و گروه وسیعی از ماشین‌های پیچیده کارخانجات و ادارات نیز به مواد روغنی متکی هستند و فعالیت آن‌ها در صورت عدم دسترسی به این مواد، متوقف می‌شود.

هر دو صنعت پتروشیمی و شیمی از محصولات جانبی نفت خام به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند. محصولات نفتی در تولید این محصولات کاربرد دارد: کود‌های شیمیایی، پارچه‌های مصنوعی، لاستیک مصنوعی، نایلون، پلاستیک‌ها، آفت کش‌ها و حشره کش‌ها، عطرها، رنگ‌ها، رنگ‌های نقاشی، کربن سیاه، سولفور و غیره.

نفت خام ترکیبی از کربن، هیدروژن، آلودگی‌ها و مقدار اندکی از دیگر ترکیبات است. فرآیند پالایش، کسر‌های متعددی از هیدروکربن‌ها را از یکدیگر تفکیک کرده و چند محصول جانبی تولید می‌شوند. مهمترین محصولات و محصولات جانبی عبارتند از: بنزین، پارافین، دیزل، نفت گاز و محصولات جانبی پتروشیمی از قبیل پلاستیک، مواد شوینده، گازولین هواپیمایی، نپتا، گریس، وازلین، موم، بوتادین، آسفالت و غیره. در واقع امروزه هزاران محصول از طریق ترکیبات پیتروشیمی ساخته می‌شوند.

نفت خام برای کمک به تولید لباس‌ها اشتعال ناپذیر و رنگارنگ به کار گرفته می‌شود. این ماده در تولید ابریشم مصنوعی، نایلون، پارچه پلی استر و حتی جامه‌های خزدار مصنوعی استفاده می‌شود. همچنین جارختی‌ها توسط رزین‌های ساخته شده از نفت خام استحکام می‌یابند.

عایق گذاری انجام شده در خانه شما، که از ورود و خروج گرمای ناخواسته جلوگیری می‌کند، یک محصول مبتنی بر نفت خام است. این بدین معناست که ما برای تنظیم دمای خانه‌های خود بیش از آنچه که به نظر می‌رسد به نفت خام وابسته هستیم.

تعدادی از اقلام موجود در آشپزخانه‌ها به نفت خام وابسته هستند. برای مثال باید در مورد یخچال گفت که اجزایی مانند پنل داخلی قالب، درپوش درب و حتی فوم عایق گذاری هم از طریق نفت خام تولید شده‌اند. بسیاری از اجاق‌ها نیز از گاز طبیعی استفاده می‌کنند. بسیاری از افراد امروزه از گلدان‌ها و ماهی تابه‌های غیرچوبی استفاده می‌کنند. پوششی که مقاومت دما (PTFE) را تأمین می‌کند با استفاده از نفت خام ساخته می‌شود.

قبلاً اشاره کردیم که بسیاری از سپر‌های خودرو‌ها از پلاستیک ساخته شده‌اند. به هر حال، این یگانه کاربرد نفت خام در ساخت و تولید خودرو نیست. نفت خام همچنین در تولید شلنگ‌ها، سیم‌ها و بسیاری از مایعات (ضدیخ، روغن ترمز، روغن انتقال، روغن موتور و گریس چرب کننده) اهمیت فراوانی دارد.

آری، نفت خام در رشد غذای مصرفی ما نقش دارد. تولید کود متکی به نفت خام است، پس وقتی قیمت نفت افزایش مییابد، متعاقباً قیمت کود هم افزایش مییابد. از سوی دیگر، بسیاری از اقلام غذایی ما در پلاستیکها ذخیره و بسته بندی می‌شوند، یعنی نفت خام نقش بسیار مهمی در تولید غذا ایفا می‌کند. این یکی از مواردی است که باعث می‌شود تا قیمت بالای نفت بسیار وحشتناک باشد. اگر هزینه‌های رشد، ذخیره، بسته بندی، حمل و نقل و تنظیم دمای غذای مصرفی افزایش یابد، پس افزایش هزینه بر دوش مصرف کنندگان سنگینی خواهد کرد.

فهرستی نسبتاً طولانی از محصولات تولید شده از نفت وجود دارد. البته باید دانست که همگام با اختراعات جدید جهان امروزی اسامی موجود در این لیست هم افزایش خواهند یافت.