ائتلافی برای نظم جدید منطقه‌ای

گروه بین‌الملل آنا، ترکیه طی چند دهه اخیر به‌عنوان بازیگری که غالباً در نقشه شطرنج آمریکایی-اروپائی ایفای نقش می‌نمود ظهور و بروز پیدا می‌کرد. مدت‌ها به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپا بود و احساس تعلق‌خاطر به خاورمیانه نمی‌کرد و تلاش داشت با جلب نظر اروپا به این اتحادیه بپیوندد. پس از جواب رد اتحادیه اروپا و در ادامه کمرنگ شدن نقش این اتحادیه و چشم‌انداز فروپاشی در آن و اخیراً خروج انگلیس از اتحادیه، گویی این اتحادیه از صفحه سیاست خارجی ترکیه نیز محوشده است و پیوستن به آن و تن دادن به مطالبات اروپائی دیگر دغدغه دولت‌مردان ترکیه به شمار نمی‌رود.

آمریکا نیز که پس از 11 سپتامبر اوج نقش‌آفرینی خاورمیانه‌ای خود را تجربه می‌کرد و با ساقط کردن دولت افغانستان و عراق رؤیای خاورمیانه جدید را در سر می‌پروراند و ترکیه را مدل مطلوب آمریکائی در خاورمیانه تبلیغ می‌کرد، پس‌ازآنکه با هزینه‌های میلیاردی و کشته‌های انبوه نظامی مجبور به ترک خاورمیانه شد، نتوانست انتظارات ترکیه را تأمین نماید و با شکست خود شکست دیگری بر سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه تحمیل کرد.

مداخله ترکیه در سوریه و تلاش برای تغییر حکومت بشار اسد نیز با شکست مواجه شد و ناکامی دیگری برای دولت ترکیه به بار آورد. اخیراً نیز حمایت آمریکا از کودتاچیان و تحریم اقتصادی این زنگ خطر را برای ترک‌ها به صدا درآورد که حاصل چند دهه تلاش و بازی در نقشه شطرنج چیزی جز ناکامی برای ترکیه نداشته است؛ ملاحظاتی که چرخش در سیاست خارجی ترکیه را اجتناب‌ناپذیر نموده است.

برخلاف اروپا و آمریکا، بازیگران جدید خاورمیانه به‌ویژه ایران که به‌تدریج در منطقه تبدیل به یک قدرت مؤثر شده و در تحولات سوریه نشان داد که به‌تنهایی می‌تواند در برابر 12 بازیگر منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، سیاست موردنظر خود را به کرسی بنشاند و در جریان کودتای موردحمایت آمریکا در ترکیه نیز کمک‌های مؤثری به دولت رجب طیب اردوغان نموده و حکومت وی را نجات داد و خود را به‌عنوان همسایه مورد اعتماد ترکیه تثبیت کرد. همچنین ایران نقش تعیین‌کننده‌ای در ممانعت از سیطره داعش بر مناطق کردنشین ایفا کرد و در ادامه زیاده‌خواهی کردها در قالب تشکیل کردستان بزرگ را مهار کرد و بیش از گذشته مورد اقبال سیاستمداران ترکیه قرار گرفت. در چنین شرایطی دولت‌مردان ترکیه به‌تدریج از محور اروپا-آمریکا فاصله گرفته و به محور ایران-روسیه نزدیک شدند و لذا اجلاس سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه نقطه عطف مهمی در معادلات منطقه‌ای و جهانی به شمار می‌رود.

محور ایروست دارای چنان ظرفیتی است که بتواند معادلات خاورمیانه را از نو بازتعریف کند و روند افول و سراشیبی حضور و نقش‌آفرینی آمریکا در خاورمیانه را تسریع بخشد و در غیاب وی فرصت‌های جدیدی ایجاد نماید.

ایران نیز در قالب محور مقاومت و با ترکیبی از کشورهای اثرگذار منطقه از این ظرفیت برخوردار است که یک حرکت جمعی را سامان دهد. ترکیه نیز با توجه به پیشرفت‌هایی که درزمینه تکنولوژی و فعالیت‌های مشترک با دولت‌های صاحب نفوذ منطقه داشته است اکنون می‌تواند به این همگرایی منطقه‌ای قوام بیشتری بخشد.

در چنین فضای گفتمانی، چنانچه محور ایروست هوشمندانه مدیریت شود؛ بلوک بزرگی از کشورها را شامل خواهد شد که در نظام جهانی و معاملات منطقه‌ای نقش پررنگ‌تری ایفا نمایند. آمریکا در چنین فضائی ضمن اینکه قدرت مؤثری به‌حساب نخواهد آمد، درعین‌حال در جنگ اقتصادی نیز توفیق نخواهد یافت.

انتهای پیام/4077